MUHAFAZAKÂR MÜSLÜMAN BİR KADIN PORTRE: FATMA ALİYE HANIM

Yıl 2013, Cilt: 10 Sayı: 37, 103 - 112, 15.09.2013

Firdevs Canbaz Yumuşak

Öz

Türkiye'de muhafazakâr düşünce söz konusu olduğunda anılması gereken önemli isimlerden biri de Fatma Aliye Hanım'dır. Fatma Aliye Hanım gerek toplumsal etkinlikleriyle gerek yazdıklarıyla özellikle kadınların eğitilmesi ve aydınlatılması için uğraş vermiş, edebiyat, sosyoloji, eğitim, kadın çalışmaları gibi pek çok sosyal bilim alanında önemli bir isimdir. Osmanlı-Türk romanı tarihimizde ilk defa Fatma Aliye Hanım’ın romanlarında örnek genç kız, kadın ve anne tiplerine rastlanır. Fatma Aliye Hanım’ın referansları ve sorunlara çözüm önerileri İslam kaynaklıdır. Romanlarında ve makalelerinde aileyi ve özellikle de kadını merkeze alır, kadın sorunlarına değinir; ancak meseleleri ele alırken Avrupaî anlamda bir feminist tavır sergilemez, muhafazakâr Müslüman bir duruşa sahiptir. Osmanlıda kadın adına başlatılan hareketin bir kadın-erkek çatışmasına döneceği endişesi ile makalelerinde sürekli bu konuda uyarılarda bulunmuştur. Fatma Aliye Hanım’ın Osmanlı kadınlarına örnek olarak gösterdiği kadınlar, İslam’ın parlak dönemlerinde yaşayan ünlü İslam kadınlarıdır. Muhafazakâr düşüncede ailenin toplumun temeli olduğu ve evlilik olmazsa toplumun çözüleceğine dair görüşlerin Fatma Aliye Hanım tarafından da onayladığı görülmektedir. Fatma Aliye Hanım da sağlıklı bir toplumun, sağlıklı bir aile ile oluşacağına inandığı için roman ve makalelerinde ağırlıklı olarak aile ile ilişkili sorunlara değinir.

Anahtar Kelimeler

Fatma Aliye Hanım, Muhafazakâr, Müslüman, Kadın Sorunları, Aile, Evlilik, Aşk

Kaynakça

• BEKİROĞLU, Nazan, Şair Nigâr Hanım, İstanbul: İletişim Yayınları, 1998.
• BENETON, Philippe, Muhafazakârlık, Çev. Cüneyt Akalın, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• FAROQHI, Suraiya. Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam (Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2002.
• Fatma Aliye Hanım, Nisvân-ı İslâm, İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası, 1309/ 1891-1892. [Kızıltan, Mübeccel, Fatma Aliye Hanım Yaşamı-Sanatı-Yapıtları ve Nisvan-ı İslam, İstanbul: Mutlu Yayıncılık, 1993
• .“İlk Mekteb”, Tercüman-ı Hakikat, S. 4023 (27 Teşrinisani 1307/ 9 Aralık 1892), s. 6-7.
• .“Bas Bleu’lardan İbret Alalım”, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 2 (15 Rebiyülevvel 1313/ 5 Eylül 1895), s. 2-3.
• .“Meşâhîr-i Nisvân-ı İslâmiyyeden Biri: Fatma Bint-i Abbas”, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 8 (7 Rebiyülâhir 1313/ 27 Eylül 1895), s. 3-4.
• .“Meşâhîr-i Nisvân-ı İslâmiyyeden Biri: Fatma Bint-i Abbas”, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 9 (11 Rebiyülâhir 1313/ 1 Ekim 1895), s. 2-3.
• .(Başlık yok), Hanımlara Mahsus Gazete, S. 184 (11 Cemaziyülevvel 1316/31 Ekim 1898), s. 1-2.
• .“Zevce”, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 186 (25 Cemaziyülâhır 1316/10 Kasım 1898), s. 3-4.
• .“Vâlide”, Hanımlara Mahsus Gazete, S. 190 (24 Recep 1316/ 8 Aralık 1898), s. 1-2.
• . Levâyih-i Hayât, İstanbul: Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası, 1315/ 1897-1898. [Fatma Aliye Hanım, Hayattan Sahneler (Levâyih-i Hayât), çev. ve hzl. Tülay Gençtürk Demircioğlu, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2002.]
• .(Başlık yok), Hanımlara Mahsus Gazete, S. 193 (16 Şaban 1316/ 30 Aralık 1898), s. 2.
• .“İlm ve Cehl”, İnkılâb, S. 7 (18 Şaban 1327/ 4 Eylül 1909), s. 1-2.
• KIZILTAN, Mübeccel, “Öncü Bir Kadın Yazar: Fatma Aliye Hanım”, Fahir İz
• Armağanı, Journal of Turkish Studies —Türklük Araştırmaları Dergisi, Harvard Üniversitesi, 1990, s. 283-323. MICHEL, Andree, Feminizm, çev. Şirin Tekeli, İstanbul: İletişim Yayınları, 1993. ÖZİPEK, Bekir Berat, Muhafazakârlık, İstanbul: Timaş Yayınları, 2011. UĞURCAN, Sema, “Osmanlı Türk Romanında Kadın Tipleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 11, Mart 2002. YUMUŞAK, Firdevs Canbaz, Fatma Aliye. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.