MODERNLEŞME KURGUSU OLARAK AİLENİN TÜRK ROMANINA YANSIMASI

Yıl 2012, Cilt: 8 Sayı: 31, 137 - 153, 15.03.2012

Ömer Torlak

Öz

Taklit yoluyla batılılaştığı gözlenen Türk modernleşmesinin başlangıcı Tanzimat ve Meşrutiyete kadar uzanmaktadır. Batılı değerlerin, toplumsal yapı ve değerlerle uyumuna bakılmaksızın taklit edilmeye başlanması bu döneme rastlamakta-dır. Bu dönemden günümüze kadar toplumsal yapıdaki aile, akrabalık ilişkileri, alışveriş ve tüketim kalıpları ve hayat tarzına ilişkin ciddi dönüşümler gözlenmiştir. Bu bağlamda gazete, dergi, mağaza vitrinleri vb. etkenler kadar romanların da çok önemli bir araç olduğu görülmektedir. Kitle iletişim araçlarının yaygın olmaması, popüler kültürün henüz toplumsal hayata yansımadığı ve kısmen gazetenin iletişim aracı olarak kullanıldığı Osmanlı toplumunda Batılılaşma hayalinde roman oldukça önemli bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumsal yapıyı dönüştürmenin gerçek anahtarının aile olduğu bilindiğinden çalışma Türk modernleşmesi bağlamında romanda kurgulanmış aileden roman kurgusu olarak aileye doğru bir dönüşümden söz edilip edilemeyeceği üzerine odaklanmaktadır. Bu temel sorunsal yanında Türk modernleşmesi bağlamında, romanda kurgulanmış ailenin toplumsal yansımaları ve modernleşme açısından etkileri popüler kültür araçlarının yaygınlaşması ile azalıp azalmadığı da araştırılmaktadır. Kavramsal düzeyde ve döneme ilişkin romanlar üzerinden genel olarak yapılan çözümleme sonucunda, Türk romanında kurgulanmış ailenin modernleşme aracı olarak kullanıldığı ve romandaki kurgu aile üzerinden batılılaşmanın sunulduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Türk Romanı, Modernleşme, Aile Kurgusu

Kaynakça

• ANDI, M. Fatih (2010), Roman ve Hayat, İstanbul: Akademik Kitaplar, 3. Baskı.
• AYTAÇ, Ahmet Murat (2007), Ailenin Serencamı – Türkiye’de Modern Aile Fikrinin Oluşması, Ankara: Dipnot Yayınları.
• BAKIRCIOĞLU, N. Ziya (2009), Başlangıcından Günümüze Türk Romanı – Yıllara ve Yazarlara Göre Romanımızın Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 10. Baskı.
• CANATAN, Kadir ve YILDIRIM, Ergun (2009), Aile Sosyolojisi, İstanbul: Açılım Kitap.
• ÇAYIR, Kenan (2008), Türkiye’de İslâmcılık ve İslâmi Edebiyat – Toplu Hi-dayet Söyleminden Yeni Bireysel Müslümanlıklara, İstanbul: İstan-bul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• ÇETİN, Nurullah (2010), “II. Abdülhamit Dönemi Türk Romanı (1878-1908)”, Hece – Türk Romanı Özel Sayısı, Ankara: Hece Yayınları, s.39-59, 2. Basım.
• ENGİNÜN, İnci (2008), Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İstanbul: Der-gah Yayınları, 9. Baskı.
• ESEN, Nüket (2010), Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, , İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Baskı.
• ________,(1997), Türk Romanında Aile Kurumu 1870-1970, İstanbul: Boğa-ziçi Üniversitesi Yayınları, 3. Basım.
• FİNN, Robert P. (1984), Türk Romanı – İlk Dönem 1872-1900, Çev.: Tomris Uyar, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• ISSI, Ahmet Cüneyt (2010), “Türk Edebiyatının Romanla Tanışması”, Hece – Türk Romanı Özel Sayısı, , s.20-24, Ankara: Hece Yayınları, 2. Basım
• MARDİN, Şerif (1994), Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları, 3. Baskı.
• MORAN, Berna (2010), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1 – Ahmet Mit-hat’tan A. Hamdi Tanpınar’a, İstanbul: İletişim Yayınları, 22. Baskı.
• NARLI, Mehmet (2009), Roman Ne Anlatır – Cumhuriyet Dönemi 1920-2000, Ankara: Akçağ Basım Yayım, 2. Baskı.
• ORTAYLI, İlber (2004), Osmanlı Toplumunda Aile, , İstanbul: Pan Yayıncı-lık, 6. Basım
• ÖZER, İlbeyi (2005), Avrupa Yolunda Batılaşma ya da Batılılaşma, İstanbul: Truva Yayınları.
• ÖZÖN, Mustafa Nihat (1985), Türkçede Roman, İstanbul: İletişim Yayınları.
• PARLA, Jale (1990), Babalar ve Oğullar – Tanzimat Romanının Epistemolo-jik Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ŞAN, Mustafa Kemal (2004), “Türk Modernleşmesine Romandan Bakmanın Önemi Üzerine”, Ed., Köksal Alver, Edebiyat Sosyolojisi İnceleme-leri, Ankara: Hece Yayınları, s. 117-135.
• TÜZER, İbrahim (2011), “Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın ‘Mürebbiye’sinin Hal-lerinden Anlatının Unsurlarına”, Turkish Studies – International Pe-riodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), Summer, s.1277-1285.
• YALÇIN, Alemdar (2003), Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhu-riyet Dönemi Çağdaş Türk Romanı 1946-2000, Ankara: Akçağ Basım Yayım.
• YETİŞ, Kâzım (2010), “Türk Romanın Aile”, Hece – Türk Romanı Özel Sa-yısı, Ankara: Hece Yayınları 276-279, 2. Basım.