OSMANLIDAN CUMHURİYETE TÜRK ROMANINDA AİLE KURUMU ve ÜTOPİK ROMANLARIMIZDA AİLE

Yıl 2012, Cilt: 8 Sayı: 31, 155 - 176, 15.03.2012

Firdevs Canbaz Yumuşak

Öz

Türk romanının ilk örneklerinde görücü usulü ile evliliğin zararları, evlilikte karşılıklı saygı ve sevgi, sadakat, kadınların eğitimi gibi aileyi doğrudan ilgilendiren konular birer problematik olarak ele alınmıştır ve sonrasında da toplumun yapı taşı aile romanlara konu olmuştur. Roman tarihimizde aileye kimi zaman sembolik bir değer de yüklenmiştir. Aile, toplumun organizasyona direnen en muhafazakâr kurumlarından biri olması dolayısıyla ütopyaların en önemli hedeflerinden biridir. Dolayısıyla ütopyaların çoğunluğu ailelerden nefret ederler. Ütopyalarda eşitlik adına özgürlükten vazgeçilmiştir; bu hedef doğrultusunda insanların yapıp etmelerinde bir birlik oluşturabilmek için ütopyalarda her şey gözetim altındadır. Bu, aile ilişkileri için de geçerlidir. Kimin kiminle ne sıklıkla cinsel ilişki içerisinde olacağı bir program dâhilindedir ve soyun mükemmelleştirilmesine yöneliktir. Bebekler, ailelerin elinden alınır, kalıtım yok edilmeye çalışılır. Çocuklar tek tip bir eğitimden geçirilirler. Türk romanının ütopyaları incelendiğinde, yazarların daha çok, geleneksel yapıdaki aile kurumunun aksayan yönlerini eleştirdikleri görülür. Öte yandan karşı-ütopyalarda ailenin yozlaşıp çözüldüğü, sevgi-saygı ve akrabalık ilişkilerinin bozulduğu görülmektedir. Söz konusu ütopyalarda aile, evlilik ve karı-koca ilişkileri, çocukların yetiştirilmesi ve eğitimi ile anne-baba ve çocuk iliş-kilerine yönelik tasarılar söz konusudur. Bu noktada özellikle karşı-ütopyalarda kurgulanan kötü gelecek senaryolarının toplumsal birer ikaz olarak okunması da mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Türk Romanında Aile, Aile, Ütopya, Kadın, Aile ve Çocuk, Evlilik, Kadın-Erkek İlişkileri, Çocuk Eğitimi.

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Ahmet, (1930), Serbest İnsanlar Ülkesi, İstanbul: Sanayi-i Nefise Matbaası.
• AHMET MİTHAT EFENDİ, (1998), Kadınların Felsefesi, hzl. Handan İnci, İstanbul: Arma Yayınları.
• AKAŞ, Cem, (2001), Olgunluk Çağı Üçlemesi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ALATLI, Alev, (1999), Kâbus, İstanbul: Everest Yayınları.
• ALİ KEMAL, (1329/1913), Fetret, Dersaadet [İstanbul]: Muhtar Halid Kütüb-hanesi, Matbaa-i Hayriye ve Şürekası,
• ALTAN, Çetin, (1985), 2027 Yılının Anıları, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
• CELAL NURİ, (1332), Târih-i İstikbâl, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaası.
• ÇETİN, Nurullah, (2002). ““II.Abdülhamit Dönemi Türk Romanında ‘Aşk-ı Memnu’ Teması”, Türkoloji, S. XV. C.1: 19-59.
• DAYIOĞLU, Gülten, (2006), Işın Çağı Çocukları, İstanbul: Altın Kitaplar Ya-yınevi.
• DR., (2002), Uykusuzlar, Ankara: Vadi Yayınları.
• DUBEN, Alan ve BEHAR, Cem, (1999), İstanbul Haneleri Evlilik, Aile ve Doğurganlık 1880-. 1940, İstanbul: İletişim Yayınları.
• GÖKALP, Ziya, (1952), Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Varlık Yayınları.
• ________, (1965), Ziya Gökalp Külliyatı-Limni ve Malta Mektupları, ed. Fevziye Abdullah Tansel, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• GÜLENDAM, Ramazan, (2006), Türk Romanında Kadın Kimliği, Konya: Salkımsöğüt Yayınları.
• GÜRBİLEK, Nurdan, (2004), Kör Ayna Kayıp Şark, İstanbul: Metis Yayınları.
• GÜRSES, Sabri, (1996), Boşvermişler, İstanbul: Mitos Yayıncılık.
• HÜSEYİN CAHİT, (1314), Hayat-ı Muhayyel, Dersaadet: İkdam Matbaası.
• İSMAİL GASPIRALI, (2003), Roman Hikâyeleri Darürrahat Müslümanları, hzl. Yavuz Akpınar, Bayram Orak, Nazım Muradov, İstanbul: Ötü-ken Neşriyat.
• KILIÇ, Engin, (2004), “Tanzimattan Cumhuriyet’e Edebi Ütopyalara Bir Ba-kış”, Kitaplık, Ekim 2004, S. 76: 73-87. (KILIÇOĞLU), İ.Hakkı, (1329), “Pek Uyanık Bir Rüya”, İctihad, C.3, Nu.55-57.
• KOÇAK, Gülayşe, (2004), Topaç, İstanbul: Kanat Kitap.
• LAPOUGE, Gilles, (1993), “Ütopya ve Olanaksızın Kaygan Yeri”, Varlık, S. 1025: 2-5.
• MARDİN, Şerif, (2002),. “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”, Türk Mo-dernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• MİMAROĞLU, İlhan, (1997), Yokistan Tasarısı, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• MORAN, Berna, (2003), Türk Romanına Eleştirel Bakış 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• MUSTAFA NÂZIM, (1331), Rûyâda Terakki ve Medeniyyet-i İslamiyyeyi Ru’yet, Dersaâdet: Kader Matbaası.
• NAR, Ali, (2002), Uzay Çiftçileri, İstanbul: Elif Yayınları.
• ORTAYLI, İlber, (2004), Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul: Pan Yayıncı-lık.
• ÖZGÜL, M. Kayahan, (1988), “Bir Ütopya Taslağı: Hayat-ı Muhayyel”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 53: 133-160.
• ________, (2004), Türk Edebiyatında Siyasî Rüyalar, Ankara: Hece Yayınları.
• PARLA, Jale, (2008), Babalar ve Oğullar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• SEYFETTİN, Ömer, (1999), Ömer Seyfettin Bütün Eserleri Hikâyeler, hzl. Hülya Argunşah, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ŞASA, Ayşe, (2004), Şebek Romanı, İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• ŞENEL, Adam, (2003), Teleandregenos Ütopyasında Evlilik Hayatı, İstan-bul: İmge Kitabevi Yayınları.
• UZUNER, Buket, (2006), Balık İzlerinin Sesi, İstanbul: Everest Yayınları
• YETİŞ, Kazım, (2002), “Türk Romanında Aile”, Hece Türk Romanı Özel Sa-yısı, Mayıs-Haziran-Temmuz, S. 65/66/67: 271-74.
• YUMUŞAK, Firdevs Canbaz, (2010), Fatma Aliye, İstanbul: Timaş Yayınları.
• ________, (2007). "Ömer Seyfettin'in Öykülerinde Toplumsal Bir Sorun Olarak Kadının Konumu", 1. Dünden Bugüne Ömer Seyfettin Sempozyumu Bil-diriler. İstanbul: Gönen Belediyesi Kültür Yayınları: 55-68.