DEMOKRATİK PARTİ ve DÖNEMİNDE TÜRK SİYASAL KÜLTÜRÜ

Yıl 2011, Cilt: 7 Sayı: 27, 167 - 200, 15.03.2011

Ahmet Özkiraz Abdulvahit Doğan

Öz

Bu çalışmada 27 Mayıs 1960 İhtilali sonrasında şekillenen Türk siyaseti ile bu çerçevede ortaya çıkan Adalet Partisi’nin yapısı üzerinde durulmuş, Ragıp Gümüşpala ile başlayan Demirel ile devam eden süreç ve bu süreç içindeki hizipleşmeye yer verilmiş, ordu faktörü de dikkate alınarak Demokratik Parti’nin yeri açıklanmıştır. Çalışmanın temel amacı, Demokratik Parti’nin; siyasal bir parti olarak ortaya çıkmasında etkili olan siyasal kültür, toplumsal şartlar ve ordu vesayetinin etkisini incelemektir.
Çalışmada konu itibari ile 1960 sonrası siyasete yön veren güçlerin sistematiği ele alınarak, siyasetin şekillenmesi üzerinde durulmuş, bu yönü ile bilimsel araştırmalara konu olan Adalet Partisi’nden çok Demokratik Parti üzerine vurgu yapılmıştır. Veri kaynakları olarak konu ile ilgili kitap, dergi ve makale gibi ikincil kaynaklar taranmış, Parti Genel Merkezi yayınları, meclis tutanakları incelenerek, dönem içinde rol almış kişilerin anıları ile basın ve yayın organlarından da faydalanılmıştır.
Sonuç olarak Demokratik Partinin 27 Mayıs Askeri Müdahalesi’nden sonra oluşan şartların sonucu ortaya çıktığı, 12 Mart Muhtırası ile siyasal seyrinin etkilendiği ve ancak bu şartların elverdiği ölçüde etkinlik gösterebildiği düşünülebilir. Çalışmada yöntem olarak, konu ile ilgili kitap, dergi ve makale gibi ikincil kaynaklar taranmış, dönem içinde rol almış ilgililerin anıları ile meclis tutanakları toparlanıp, basın ve yayın organlarından da faydalanılmıştır. Çalışmada yapılan açıklamalar nedensel açıklama olmayıp (buna zaten imkân yoktur) değişkenler arasındaki ilişkinin varlığını gösterme gayreti şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Demokratik Parti, Adalet Partisi, 2 Mart Muhtırası, Süleyman Demirel, Sadettin Bilgiç

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Samet. (1972), Demokrat Partinin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri Bir Soru, Baha Matbaası, İstanbul.
• AHMAD, Feroz. (2007), Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Hil Yayınları, İstanbul.
• ARCAYÜREK, Cüneyt. (1985), Açıklıyor-4, Yeni Demokrasiler Yeni Arayışlar, 1960-1965, Bilgi Yayınevi, Aralık, İstanbul.
• BAŞGİL, Ali Fuat. (2008), 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, Yağmur Yayınları, Eylül, İstanbul.
• BATUR, Muhsin. (1985), Anılar ve Görüşler, Üç Dönemin Perde Arkası, Milliyet Yayınları, Kasım, İstanbul.
• BEKTAŞ, Arsev. (1993), Demokratikleşme Sürecinde Liderler Oligarşisi, CHP ve AP (1961-1980), Bağlam Yayınları, Mayıs, İstanbul.
• BİLGİÇ, Sadettin. (2007), Hatıralar, Akasya Kitap, İstanbul.
• BİRAND, Mehmet Ali, DÜNDAR, Can. ÇAPLI, Bülent.(2008) 12 Mart, İhtilalin Pençesinde Demokrasi, İmge Kitabevi Yayınları, Ocak, Ankara.
• BOZBEYLİ, Ferruh. (2000) Alaca Siyaset, Siyasî Hikâyeler, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul.
• BOZDAĞ, İsmet. (2005), Bilinmeyen Yönleriyle Celal Bayar, Türk Milletine Vasiyet, Emre Yayınları, İstanbul.
• BULUT, Sedef. (2007), Muhtıra Sonrası Demokratikleşme Hareketine Örnek Model Olarak 1973 Genel Seçimleri, Berikan Yayınları, Tem-muz, Ankara.
• CİZRE, Ümit. (2002), AP-Ordu İlişkileri Bir İkilemin Anatomisi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• DEMİREL, Taner. (2004), Adalet Partisi, İdeoloji ve Politika, İletişim Yayınları, İstanbul.
• DURSUN, Davut. (2003) 12 Mart Darbesi, Şehir Yayınları, İstanbul.
• ERDEM, Ali Naili. (2004), Siyaset Yollarında, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• ERİM, Nihat. (2005), 12 Mart Anıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• ERKANLI, Orhan. (1973), Anılar Sorunlar Sorumlular, Baha Matbaası, İstanbul.
• FİNCANCIOĞLU, Yurdagül. (2000), Demirel, Demokrasinin Duraklama Yılları, Büke Yayınları, İstanbul.
• GÜLER, Filiz. (2003), Türkiye’nin Yakın Siyasetinde Bir Örnek Olay, TODAİ Yayın No: 315, Ankara.
• GÜRKAN, Celil. (1986), 12 Marta 5 Kala, Tekin Yayınevi, Ankara.
• HİTAY, İbrahim - ÇETİN, Erdal. (2003), İhtilallerin Tankçısı Muhtıra ve İhtilal Günlerinin Romanı, Ümit Yayıncılık, Mart, Ankara.
• KARAVELLİOĞLU, Kamil. (2007), Bir Devrim İki Darbe, 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül, Gürer Yayıncılık, İstanbul.
• KAYALI, Kurtuluş. (2005), Ordu ve Siyaset, 27 Mayıs-12 Mart, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KIVANÇ, Akın. (1978), Türk Siyasal Yaşamında Demokratik Parti Olayı, Kor Reklam Yayını, Ankara.
• RUSCUKLU, Bülent. (2008), Demokrat Partiden 12 Eylüle, Alfa Yayınları, Eylül, İstanbul.
• ŞAHOĞLU, Fikret. (1965), AP’nin İçyüzü, Toplum Yayınları, İstanbul.
• Toker, Metin. (1991), Demokrasi’den Darbeye (1957-1960), Bilgi Yayınları, İstanbul.
• TURAN, Ahmet. (2007), Darbe Arası Türkiye, 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül, Anılar Gözlemler Tanıklıklar, Resital Yayıncılık, İstanbul.
• TURGUT, Mehmet. (1991), Siyasetten Portreler, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• DAĞI, İhsan - UĞUR, Fatih. (2009), Yalnız Demokrat, Ferruh Bozbeyli Ki-tabı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• YEŞİLYURT, Süleyman. (2008), İhtilalci ve Muhtıracı Paşalar, Kültür ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Akis Dergisi, 07 MAYIS 1966, SAYI: 620, 20 KASIM 1965, SAYI: 596,
• Devir Dergisi, 6 MAYIS 1974, SAYI: 79.
• Millet Meclisi Tutanaklar Dergisi, 3. Dönem, 12.03.1971 tarihli 70. Birleşim.
• Yeni İstanbul, 18 AĞUSTOS 1966.
• TÜİK, Milletvekili Genel Seçim Sonuçları 1923-2007. (2008), Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, Tem-muz.
• 72’LER HAREKETİ VE DEMOKRATİK PARTİ. (1971), Demokratik Parti Genel Merkezi, Ankara.
• Adalet Partisi İkinci Büyük Kongresinde Genel Başkan Adaylarının Konuşmaları, 28.11.1964, (1965), Adalet Partisi Genel Merkezi, Ankara.
• Milliyet, 7 OCAK 1970.
• http://www.aof.anadolu.edu.tr/kitap/IOLTP/1269/unite07.pdf, Bunalımlı Yıllar, 1971-1980, Ünite 7. Erişim Tarihi : 26.06.2009.