İSLAM ve ŞEHİR

Yıl 2010, Cilt: 6 Sayı: 23, 73 - 85, 15.03.2010

Muammer Gül

Öz

Medeniyetler esas olarak şehirlere dayanır. Araplar Kuzey Arabistan’da şehir medeniyeti ile tanışarak Mekke ve Medine’de önemli bir şehir medeniyeti geliştirdiler. Bu şehirleşmenin başlangıcı için Arapların arka planına gitmeliyiz. Ancak İslam’ın hâkim olduğu coğrafyada kadim bir şehirleşme tecrübesi vardı. Şehirleşme süreci İslami genişlemenin ilk yüzyıllarında sadece askeri ya da politik duruma bağlı değil, fakat aynı zamanda yeni İslam dinine de bağlıydı. İslam kökende ve esasta Yahudilik gibi bir şehir dinindir. Kur’an’ın ruhu temel olarak şehirli ve anti‐kabilevidir. Ayrıca İslam’ın beş şartının düzenli bir şekilde yerine getirilmesi göçebe değil, yerleşik bir hayatı gerektirir. Kısaca şehir inancın kalesi oldu.

Anahtar Kelimeler

İslam, Şehir, Kur’an, Kabilevi, Medeniyet

Kaynakça

• Arslan, Hüseyin, 16. Yüzyılda Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskan, Göç ve Sürgün, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2001.
• Barthold, W. İslam Medeniyeti Tarihi, İzah düzeltmeler ve çev. M. Fuat Köprülü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1963.
• Bayhan, İ. H. Şehir Planlaması,. İstanbul 1969.
• el‐Belâzurî, Ahmed b.Yahya b. Cabir, Fütûhu’l‐Büldân, çev. Mustafa Fayda, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslam İlmihali, Bilmen Basım ve Yayınevi, İstanbul 1975.
• Braudel, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, 2, çev. M.Ali Kılıçbay, Eren Yayıncılık, İstanbul 1990.
• Can, Yılmaz, İslam Şehirlerinin Fizikî Yapısı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.
• Chalmeta, Pedro, “Pazarlar”, İslam Şehri, 1992.
• Demirci, Kürşat (1995), “Antik Şehircilikte Dini Sembolizm”, İzlenim, S. 22, 1995.
• Duri, Abdulaziz, İslam İktisat Tarihine Giriş, Çev.Sabri Orman, Endülüs Yayınları, İstanbul 1991.
• Duri, Abdülaziz, “Hükümet Kurumları “, İslam Şehri, 1992.
• el‐Hamavi, Yakut, Mucemu’l Buldân, C. I, Beyrut 1410/1990.
• Ebu‐Lughod, Janet, “The İslamic City‐Historic Myth, İslamic Essence, and Contemporary Relevance”, InternationalJournal of Middle East Studies, 19, 1978.
• Elisseeff, Nikita, “Fiziki Plan”, İslam Şehri, Çev. Elif Topçugil, Ağaç Yayıncılık, İstanbul 1992.
• Fischet, Walter J., “The City in İslam”, Middle Eastern Affairs, Vol.VII, No: 6‐7, June‐Jully 1956.
• Gül, Muammer, İslam’ın Batıni Çehresi Dağlar, Çöller, Bataklıklar, Bilge Kültür Sanat yayınları, İstanbul 2009.
• Gül, Muammer, “Ortaçağ İslam Tarihinde Sosyal Sınıfların Tarihine Bir Bakış: Ahdas Hareketi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 8, Balıkesir 2002.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Kur’an‐ı Kerim ve Meali, İstanbul 1958.
• Grabar, Oleg, İslam Sanatının Oluşumu, Çev. Nuran Yavuz, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1988.
• Hamidullah, M., İslam Müesseselerine Giriş, Çev. İ. Süreyya Sırma. İstanbul 1981. Hourani, A., “The İslamic Cityé”, The Emergence of the Modern Middle East, 1981.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı Şehri Şeriat İdealine Dayanır”, İzlenim, 22, 1995.
• Lapidus, Ira, İslam Toplumları Tarihi, C.1, Çev. Yasin Aktay, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
• Mantran, Robert, İslamın Yayılış Tarihi, Çev.İ. Kayaoğlu. Ankara 1981.
• Marçais, Georges, ʺRibâtʺ, İA, MEB İstanbul 1988.
• Michon, Jean‐Louis, “Dini Kuramlar”, İslam Şehri, Çev.Elif Topçugil, Ağaç Yayıncılık, İstanbul 1992.
• Miquel,Andre, İslam ve Medeniyeti, C.1, Birleşik Dağıtım Kitabevi, Yay. Haz. Ahmet Fidan, Çev. A. Fidan‐Hasan Menteş, Ankara 1991.
• Özel, Mustafa, “Cami, Çarşı ve Hamam”, İzlenim. 1995.
• Raymond, Andreé, “İslamic City,Arab City: Orientalist Myths and Recent Views”, British Journal of Middle East Studies, 21, 1994.
• Seyyid, Rıdvan, İslamda Cemaatler Kavramı, Çev. Mehmet Can, Endülüs Yayınları, İstanbul 1991.
• Weber, Max, Şehir. Çev.Musa Ceylan. Bakış Yayınları, İstanbul 2000.
• Ze’evi, Dror, KUDÜS 17. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağında Toplum ve Ekonomi.
• Çev.Serpil Çağlayan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.