MEDENİYET TARTIŞMALARINDA MAVİ ANADOLUCULUK AKIMININ YERİ

Yıl 2009, Cilt: 6 Sayı: 21-22, 105 - 124, 15.09.2020

Mahmut Şenol

Öz

Erken Cumhuriyet döneminde başlatılan ulusçuluk projelerinin biri de Mavi Anadoluculuktur. Mavi Anadoluculuk, kökleri eski Yunanın Anadolu topraklarıyla bağı olan mitolojik efsanelerine, Anadolu’nun özellikle Ege ve Akdeniz’e kıyı şeridi olan bölgelerindeki eski uygarlıklara dayalı bir tür kültürel yurttaş ulusçuluğu peşindedir. Bu anlamıyla aslında klasik biçimiyle ulusçu sayılmaz, sayılmaması gerekir; zira tarihî kültürel hümanizma şeması altında bir yeni tip yurttaş yaratmak, bununla Anadolu Türklüğünü bağdaştırmak amacındadır. Bu yönüyle, peşinde olunacak düşünce akımı geçmişe ve tarihin derinliklerine kadar inebilecek düzeyde yüksek entelektüel birikim ve refleksler gerektirdiğinden, kolayca halk arasında yaygınlaşamayacak, ancak sevimli ve kulağa hoş gelen söylemleri bulu-nan, tam anlamıyla tipik aydın hareketi olarak literatüre geçecektir. Mavi Anadoluculuk geniş kitlelere bilhassa yayılmak istememiş, kendi kapalılığında sürmüş olmasına karşın, bir bakıma, yine de kültürel Kemalist bağlamda Türk Rönesansının oluşumunda büyük katkılar sağlamıştır.
Bu yazının temel amacı, üzerinde konuşulmamış birşey olmamasına karşılık, yazarının Mavi Anadolucu aydınlar ve onların bir araya gelmekle oluşturduğu dar cemaatçi düşünce akımının bir başka yönüyle değerlendirmesini ortaya koymaktır. Mavi Anadolucuların doğaya tapınan bir tür Anadolu-pastoral ideolojisini başlatıp yarım bıraktıkları bilinmektedir. Bu yarım bırakılış, Mavicileri Türk modernleşmesi sürecinde ortaya çıkartan dinamiklerin ya ortadan tamamen kalkmış olması yahut değişmiş olmasıyla açıklanabileceği gibi, aynı zamanda Mavici cemaatin önde gelen aydınlarının artık yaşamıyor olmalarıyla da anlatılabilir. Zira, Mavi hareketinin bir tür Batınî sembollerle içselleştirilen kapalı aydın akımı olduğu yönünde bir hipotez, bu yazıda sonuç olarak açıklanacağı gibi, Mavi Anadoluculuğun “Türk medeniyet tartışmaları” arasındaki önemi de vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mavi Anadoluculuk, Kültürel Kemalizm, Halikarnas Balıkçısı, Mitoloji, Ulusçuluk, Seçkincilik

Kaynakça

• ADİL, Fikret (1959) Beyaz Yollar, Mavi Deniz, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• AKAGÜNDÜZ, Ümit (2007) Yeni Ufuklar Dergisi Perspektifinde Türkiye’de Dü-şünce Hayatı, 1952-1965, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD yüksek lisans tezi, Ankara.
• AKYILDIZ, Kaya (2002) “Mavi Anadoluculuk”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, ed: Uygur Kocabaşoğlu, İletişim Yayınları, 2.baskı, İstanbul.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi (1981) Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, AİTİA-Gazetecilik Y.O. Yayınları, Ankara.
• BELGE, Murat (2008) Genesis- Büyük Ulusal Anlatı ve Türklerin Kökenleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BELGE, Murat (1987)“Cumhuriyet için Hümanizma- Mavi Anadolu Hümaniz-ması”,Gergedan Dergisi, Sayı 7
• CEYLAN, Tahir Musa (2008) “Aralar Nasıl Doluyor?”, Cumhuriyet Gazetesi Bilim Teknik Dergisi, Sayı: 1127, 24.10.2008.
• ÇINAR, Metin (2007) Anadoluculuk Hareketinin Gelişimi ve Anadolucular ile CHP arasındaki İlişkiler, 1943-1950, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi ABD Doktora Tezi, Ankara.
• DELANTY, Gerard (2003) “Communitarianism and Citizenship”, Handbook of Citizenship Studies, (içinde) ed: Engin Fahri Isin, Bryan S. Turner, Sage Publications, London, T. Oaks, New Delhi.
• DE SELINCOURT, Aubrey (1974) Herodotus: The Histories, Penguin Classics, London, New York.
• DURU, Orhan (1987) Anamur’dan Bodrum’a, Coğrafyadan Tarihe Mavi Gezi, Ada Yayınları, 2.baskı, İstanbul.
• ERHAT, Azra(1976) Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
• ERHAT, Azra (1962) Mavi Yolculuk, Çan Yayınları, İstanbul.
• EYÜBOĞLU, Sabahattin (1961) Mavi ve Kara, Ataç Kitapevi, İstanbul.