EVRENSELLİK ve TARİHSELLİK ARASINDA EDMUND BURKE ‐Ahlâkın/Siyasetin Felsefî Temelleri‐

Yıl 2009, Cilt: 5 Sayı: 19-20, 9 - 34, 15.03.2009

Fatih Duman

Öz

Edmund Burke Aydınlanma’nın rasyonalizmine ve bu bağlamda şekillenen ahlâk anlayışına ciddi eleştiriler yönelten önemli bir muhafazakâr filozof/devlet adamıdır. Bu çalışma, Burke’ün epistemoloji ve estetikle yakından ilişkili olan ahlâk anlayışına odaklanmıştır. Anti‐rasyonalist temellerden hareket eden ve değişmez insan doğasının yapısına ve işleyişine gönderme yapan bu anlayış, ahlâkî prensipleri tarihsel sürecin akışı içinde kavramaya çalışmaktadır. Ancak bu durum, ‘evrensellik’ ve ‘tarihsellik’ arasındaki muhtemel gerilimleri açığa çıkarmaktadır. Bu yazı, bu parametrelerden hareketle Burke’ün siyasal düşüncesinin temellerini oluşturan ‘ahlâk teorisi’nin unsurlarını incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahlâk Teorisi, Edmund Burke, Rasyonalite, Aydınlanma Düşüncesi, Estetik, İnsan Doğası, Anti‐rasyonalist Ahlâk Teorisi, Evrensellik ve Tarihsellik

Kaynakça

• Ayling, Stanley, Edmund Burke ‐His Life and Opinions‐, London: John Murray, 1988.
• Babbitt, Irving, “Burke and the Moral Imagination”, Daniel E. Ritchie (ed.), Edmund Burke ‐Appraisals and Applications‐, New Brunswick and London: Transaction Publishers, 1990, s. 195‐207.
• Baldacchino, Joseph F., Jr., “The Value‐Centered Historicism of Edmund Burke”, Mo‐dern Age, 27:2, 1983: Bahar, s. 139‐145.
• Boulton, James T., “Editor’s Introduction”, Edmund Burke, A Philosophical Enquiry into the Origin of Our Ideas of the Sublime and Beautiful (1757), Oxford: Basil Blackwell, 1987, s. vii‐xlviii.
• Burke, Edmund, A Note‐Book of Edmund Burke, H.V.F. Somerset (ed.), Cambridge: Cambridge University Press, 1957.
• ________, A Philosophical Enquiry into the Origin of Our Ideas of the Sublime and Beautiful (1757), ed. J. T. Boulton, Oxford: Basil Blackwell, 1987.
• ________, Reflections on the Revolution in France, Oxford‐New York: Oxford University Press, 1993.
• ________,, “A Vindication of Natural Society”, (ed.) Ian Harris, Pre‐Revolutionary Writings, Cambridge: Cambridge University Press, 1993, s. 8‐57.
• ________, “An Appeal from the New to the Old Whigs, in Consequence of Some Late Discussions in Parliament Relative to the Reflections on the French Revolution (1791)”, ed. Peter J. Stanlis, Selected Writings and Speeches, Washington, D.C.: Regnery Publishing, 1997, s. 626‐657.
• Campbell, T.D., “Adam Smith and Natural Liberty”, Political Studies, Vol. XXV, No.4, December 1997, s. 528‐534.
• Canavan, Francis P., The Political Reason of Edmund Burke, Durham, NC: Duke University Press, 1960.
• Cevizci, Ahmet, Aydınlanma Felsefesi, Felsefe Tarihi Cilt 4, Bursa: Ezgi Kitabevi, 2002.
• Condorcet, İnsan Zekasının İlerlemeleri Üzerinde Tarihi Bir Tablo Taslağı, çev. Oğuz Peltek, Cilt I ve II, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Descartes, René, Metot Üzerine Konuşma, çev. K. Sahir Sel, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1994.
• Eagleton, Terry, Estetiğin İdeolojisi, çev. Bülent Gözkan, Hakkı Hünler vd., Ankara: Doruk Yayınları, 2003.
• Hayek, Friedrich A. Von, Hukuk, Yasama ve Özgürlük, çev. Atilla Yayla, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1996.
• Himmelfarb, Gertrude, The Roads to Modernity ‐The British, French, and American Enlightenments‐ New York: Knopf, 2004.
• Holston, Ryan, “Burke’s Historical Morality”, Humanitas, Volume XX, Nos. 1 ve 2, 2007, s. 37‐63.
• Hume, David, İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları, 1997.
• Kant, Immanuel, “ ‘Aydınlanma Nedir?’ Sorusuna Yanıt (1784)”, Seçilmiş Yazılar, çev. Nejat Bozkurt, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 1984, s. 139‐148.
• Kilcup, Rodney W., “Burke’s Historicism”, Journal of Modern History, 49, September 1977, s. 394‐410.
• ________, “Reason and the Basis of Morality in Burke”, Journal of the History of Philosophy, vol. 17, no: 3, 1979, s. 271‐284.
• Kirk, Russell, “Why Edmund Burke Is Studied”, Modern Age, 30:3/4 (1986: Summer/Fall), s. 237‐244.
• Miller, Stephen, “Edmund Burke Revisited”, Partisan Review, Academic Research Library: 64/4, Güz 1997, s. 562‐571.
• Muller, Jerry Z. (ed.), “Introduction: What is Conservative Social and Political Thought?”, Conservatism ‐An Anthology of Social and Political Thought From David Hume to the Present, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1997, s. 3‐31.
• O’Neill, Daniel Irvin, A Revolution in Morals and Manners: The Burke‐Wollstonecraft Debate, Los Angeles: University of California, Doktora Tezi, 1999.
• Pappin III, Joseph L., The Metaphysics of Edmund Burke, New York: Fordham University Press, 1993.
• Ryan, Vanessa L., “The Physiological Sublime: Burke’s Critique of Reason”, Journal of the History of Ideas, 2001, s. 265‐279.
• Stanlis, Peter J., Edmund Burke and the Natural Law, Ann Arbor, MI: University of Michigan Press, 1958.
• Thomson, David (ed.), Siyasi Düşünce Tarihi, çev. Ali Yaşar Aydoğan vd., İstanbul: Şule Yayınları, 3. Baskı, 2000.
• Toulmin, Stephen, Kozmopolis: Modernite’nin Gizli Gündemi, çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Yalçın, Şahabettin, “İnsan Haklarına Deontolojik Bir Temel”, Liberal Düşünce, Sayı 34, Bahar 2004, s. 155‐162.