CELAL NURİ’NİN BATILILAŞMA ve İSLAM ANLAYIŞLARI ÜZERİNE NOTLAR

Yıl 2008, Cilt: 4 Sayı: 16-17, 213 - 23, 15.06.2008

Ş. Tufan Buzpınar

Öz

Batılılaşma/Garbcılık akımı II. Meşrutiyet ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuru-luş yıllarında çok etkili olmuştur. Garbcılık akımının üç önemli isminden biri olan Celal Nuri [İleri] (1882?-1938)’nin Garbcılar arasında ayrı bir yeri vardır. Bu makale, Celal Nuri’nin Batılılaşma ve İslam hakkındaki fikirlerini kısaca ortaya koyarak onun Garbcılık akımı içerisindeki yeri ve Cumhuriyet dönemi reformlarına etkisi konusuna biraz açıklık getirmeye çalışmaktadır. Her iki konunun da Çağdaş Türk düşünce tarihinin hâlâ tartışılan konularından olması makalenin katkısını önemli kılmaktadır. Makalenin birinci kısmı Celal Nuri’nin Batılılaşma anlayışı, ikinci kısmı ise İslam anlayışı üzerinde durmaktadır. İkinci kısımda özellikle Celal Nuri’nin beşeri bir din olarak İslam anlayışı açıklanmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Celal Nuri, Abdullah Cevdet, Avrupa Medeniyeti, Batılılaşma, Garbcılık, İttihad-ı İslam, Terakki

Kaynakça

• M. Refik Bürüngüz, ‘Abdullah Cevdet and the Garbcılık Movement’, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fatih Universitesi, 2005.
• M. Şükrü Hanioğlu, “Garbcılar: Their Attitudes Toward Religion and Their Impact on the Official Ideology of the Turkish Rebuplic”, Studia Islamica, No. 86 (août 1997/2).
• ________, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi (İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1981);
• ________, Preparation for Revolution, New York: Oxford University Press, 2001.
• ________, Young Turks in Opposition, New York: Oxford University Press, 1996
• Mümtaz’er Türköne, Siyasî İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, 3. baskı Ankara: Lotus, 2003.
• Necmi Uyanık, ‘Batıcı Bir Aydın Olarak Celâl Nuri İleri ve Yenileşme Sürecinde Fikir Hareketlerine Bakışı’, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15 Ba-har 2004.
• Niyazi Berkes, The Development of Secularism in Turkey, (Feroz Ahmad’in önsözüyle) (London: Hurst & Company, 1998),
• ________, Türkiye’de Çağdaşlaşma, II. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Orhan Türkdoğan, Ziya Gökalp Sosyolojisinin Temel İlkeleri, İstanbul 1998.
• Recep Duymaz, ‘Celâl Nuri İleri’, (DİA), VII, s.242–245,
• Ş. Tufan Buzpınar, ‘ “Öteki” Üzerinden Hesaplaşma: Celal Nuri ve Abdullah Cevdet’in Avrupa Tartışmaları Hakkında Bir Değerlendirme’, Dîvân, İlmî Araştırmalar, 19 (2005/2)
• Tahsin Görgün, “Medeniyet/Modern Tartışmalar”, DİA, XXVIII, 298–301.
• Tarık Zafer Tunaya, ‘Amme Hukukumuz Bakımından İkinci Meşrutiyetin Siyasi Te-fekküründe ‘Garbcılık’ Cereyanı’, İÜHFM, XIV (1948)
• ________, İslamcılık Cereyanı, İstanbul: Baha matbaası, 1962.
• The New Encyclopaedia Britanica, VI, 15th edition, 1990, s. 125–127.
• Tuncer Baykara, Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Yüzyıla Dair Araştır-malar, İzmir: Akademi Kitabevi, 1992.
• Uriel Heyd, Türk Ulusculuğunun Temelleri, (çev. Kadir Günay) Ankara 1979.
• Zeynep Süslü - İsmail Kara, “Şemseddin Sami’nin ‘Medeniyet’e Dair Dört Makalesi”, Kutadgubilig, 4, Ekim 2003.
• Ziya Gökalp, Hars ve Medeniyet (Haz. Yalçın Toker), İstanbul 1995.