ADALET KAVRAMI ve ADALETE İLİŞKİN BAZI TEORİLER

Yıl 2008, Cilt: 4 Sayı: 15, 91 - 121, 15.12.2008

Adnan Küçük

Öz

Adalet kavramı, siyaset felsefesinin en tartışmalı kavramlarından birisidir. Bu kavram hakkında özü itibariyle farklı görüşler ileri sürülmekte, bu farklılıklar neticesinde de birisinin âdil dediğine bir başkası çok rahatlıkla gayrı adil diyebilmektedir. Adaletle alakalı birbirinden farklı çok çeşitli tanımlar yapılmak-ta, çeşitli teoriler ileri sürülmektedir. Bu teorilerin bir kısmı diğer bazı teorileri besleyici işlevler görmektedir. Bu çerçevede insanlık tarihi boyunca, tabii hukuk okullarının savundukları “objektif, salt adalet idesi” anlayışı ile alternatif görüşler ortaya koymaya çalışan pozitivist akımların mücadelesi, hukuk felsefesinin konu alanlarını teşkil etmiştir. İlk tanımlamasını Aristo’da bulan dağıtıcı adalet, denkleştirici adalet ve hakkaniyet, hala güncelliğini sürdüren kavramlardır. Adalete dair bir diğer tartışma da usulî adalet-refahçı sosyal adalet zemininde yaşanmaktadır. Ayrıca, denkleştirici adalet düşüncesi usuli adalet teorisyenlerinin geliştirmiş oldukları adalet teorisinin temelini oluşturmaktadır. Dağıtıcı adalet de, ekonomik bir açılımın ifadesi yönü itibariyle refah devletçi sosyal adalet teorisinin temelini teşkil etmektedir. Bu yazıda, adalet kavramı, burada sözü edilen eksende ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adalet, Usuli Adalet, Sosyal Adalet, Denkleştirici Adalet, Dağıtıcı Adalet

Kaynakça

• Alattin ŞENEL, Eski Yunanda Eşitlik ve Eşitsizlik Üstüne, AÜSBF y., Ankara, 1970.
• Anıl ÇEÇEN, “Hukukta Norm ve Adalet”, AÜHFD., C. 32, S. 1-4, Yıl 1975.
• Antony FLEW, “Social Justice isn’t any Kind of Justice”, Liberal Düşünce D., S. 6, Bahar-1997.
• Atilla YAYLA, Liberal Bakışlar, 2. B., Liberte y., Ankara, 2000.
• Bent GREVE, Historical Dictionary of the Welfare State, The Scarecrow Press, London, 1998.
• E. HİRŞ, “Hukuk Bir Bilim Kolu mudur?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi D., Y. C. 2, S. 1.
• Ejder YILMAZ, Hukuk Sözlüğü, Genişletilmiş 4. B., Yetkin y., Ankara, 1992.
• F. A. HAYEK, Kanun, Yasama Faaliyeti ve Özgürlük (Sosyal Adalet Serabı), (Çev. Mustafa ERDOĞAN), C.II, Türkiye İş Bankası Kültür y., 1995.
• F. BASTIAT, Hukuk, (Çev: Yıldıray ARSLAN), Liberal Düşünce Topluluğu y., Ankara 1997.
• Fahri UNAN, “Osmanlı İdare Felsefesinde Adâlet”, Adâlet Kitabı, (Ed.: Bülent ARI & Selim ASLANTAŞ), Adalet Bakanlığı y., Ankara, 2007.
• Hans KELSEN, Vhat is Justice, California Press, Los Angeles, 1960.
• Hekimoğlu İSMAİL vd., Büyük Lügat, Türdav y., İstanbul, 1990.
• Hüseyin HATEMİ, Hukuk Devleti Öğretisi, İşaret y., İstanbul, 1989.
• John RAWLS, A Theory of Justice, The Belknap Press of Harvart University, Cambridge, 1994.
• M. FRIEDMAN, Free to Choose, Harcour Brace Jovanavich, New York, 1980.
• Niyazi ÖKTEM, Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi Ders Notları, 2. B., Der y., İstanbul, 1985.
• Pranab CHATTERJEE, Approaches to the Welfare State, Nasw Press, Washington D.C. 1996, s. 22.
• Rahmi ÇOBANOĞLU, Hukuk Felsefesi Notları, İÜHF y., İstanbul, 1968.
• Solmaz Zelyut HÜNLER, Rawls ve MacIntyre, İki Adalet Arasında, 1. B., Vadi y., Ankara, 1997.
• Sururi AKTAŞ, “Liberal Hukuk Kavramı Üzerine Genel Bir Bakış”, Kamu Hukuku Arşivi, Y. 5, S. 2, Eylül-2002.
• Sururi AKTAŞ, Hayek’in Hukuk veAdalet Teorisi, Liberte y., Ankara, 2001.
• Vecdi ARAL, “Hukukî Değer Olarak Adalet”, Çağdaş Hukuk Felsefesi ve Hukuk Kuramı İncelemeleri, Alkım y., İstanbul, 1997.