TOCQUEVILLE’DE DEMOKRATİK TOPLUMUN DOĞASI

Yıl 2007, Cilt: 3 Sayı: 12, 173 - 193, 15.03.2007

Cevat Özyurt

Öz

Bu makalenin amacı, sosyolojinin kurucularından Tocqueville’in modern toplum çözümlemeleri ve bu toplumun geleceği hakkında öngörüleri ile bu toplumlarda karşılaşılabilecek sorunlara getirdiği çözüm önerilerini ortaya koymaktır. Tocqueville’e göre, modernleşme sürecinde bir eşitlik ve demokrasi çağına girilmiş; aristokratik toplumdan demokratik topluma geçilmiştir. O’na göre demokrasi, siyasal bir sistem olduğu kadar, temel niteliği “koşullarda eşitlik” olan bir toplum modelidir. O, koşullarda eşitliği ve toplumun demokratikleşmesini tersine çevrilmesi mümkün olmayan tarihsel bir süreç olarak görür. Ancak bu tarihsel sürecin değerlerde ve insan mutluluğunda ilerleme olarak algılanmaması gerektiği uyarısında bulunur. Eşitlik ve demokrasi olguları kendi içlerinde özgü ciddi sorunlar barındırır. Eşitlik, kolektif sorumluluk duygusunun azalmasına, bencilliğe yakın duran bir bireyselleşmeye ve kitleselleşmeye yol açabilir. Temsili demokrasi ve gelişmiş yönetsel bürokrasi ise vatandaşların siyaset yapma imkânını kısıtlayarak despotizme dönüşebilir. Tocqueville, aşırı bireyselleşme, kitleselleşme ve siyasetçilerin temsil yetkilerini kötüye kullanma sorunlarına çözüm olarak, örgütlenme özgürlüğünü kullanarak devlet ile birey arasında aracılık edecek sivil toplum kuruluşlarını hayata geçirmeyi önerir. Tocqueville’e göre, demokrasi değil, demokrasiler vardır; demokrasiye yönelik en büyük tehdit, demokrasinin kendi içinden gelir. Tocqueville’in bu özgün bakışı, her demokratik açılım arayışında onun yeniden keşfedilmesine ve yazılarındaki nesnel bakışın ve derinlikli analizin daha iyi anlaşılmasına neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demokratik toplum, aristokratik toplum, Tocqueville (Alexis de Tocqueville), eşitlik, özgürlük, sivil toplum, despotizm, çoğunluğun despotizmi, bireycilik-demokrasi, siyaset sosyolojisi

Kaynakça

• ARON, R. (1994) Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Çev. Korkmaz Alemdar, Ankara. Bilgi Yayınevi.
• BAUMAN, Z. (1997) Özgürlük, Çev. Vasıf Erenus, İstanbul, Sarmal Yayınları.
• BAUMAN, Z. (2005) Bireyselleşmiş Toplum, Çev., Yavuz Alagon, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• BENETON, P. (1995) Toplumsal Sınıflar, Çev. Hüsnü Dilli, İstanbul, İletişim Yayınları.
• CAN, N. (2004) “Alexis de Tocqueville’de Toplumsal ve Siyasal Bir Olgu Olarak Demokrasi”, Felsefe Dünyası, No. 410. ss. 55-64.
• ELIAS, N. (2000) Uygarlık Süreci-I, Çev. Emder Ateşman, İstanbul, İletişim Yayınları.
• FIELD, J. (2006) Sosyal Sermaye, Çev. B. Bilgen ve B. Şen, İstanbul, İstanbul Bilgi üniversitesi Yayınları.
• FRIEDMAN, L. M. (2002) Yatay Toplum, Çev. Ahmet fethi, İstanbul. İş Bankası Kültür Yayınları.
• FUKUYAMA, F. (1994?) Tarihin Sonu ve Son İnsan, Çev. Zülfü Dicleli, İstanbul, Simavi Yayınları.
• GEORGE, W. H. (1922) “Montesquieu and Tocqueville and Corporative Individua-lism”, The American Political Science Review, Vol 16. No. 1, pp. 10-21.
• GLAZER, N. (2000) “Tocqueville and Reisman”, Society, May/June 2000, pp.26-33
• GOLDBERG, C. A. (2001) “Social Ctizenship and a Reconstructed Tocqueville”, American Sociological Review, Vol. 66. No: 2, pp. 289-315.
• HANCOCK, R. (1998) “Tocqueville’s Practical Reason, Perspectives on Political Science”, Vol. 27, No: 4. pp. 212-218
• KAHRAMAN, H. B. (2006-7) “Tocquevilleci Demokrasi, Toplumsal İktidar ve Sivil Toplum Kaygıları”, Doğu Batı, Yıl 10. Sayı 39, ss. 229-258.
• KATEB, G. (2003) “Democratic Individualism and Its Critics”, Annual Review of Political Science, 2003/6 pp.275-305.
• KEANE, J. (2004) “Despotizm ve Demokrasi”, Çev. Levent Köker, (iç.) Sivil Toplum ve Devlet, Ed. John Keane, Ankara, Doğu Batı Yayınları, ss. 47-90.
• KLEIN, H. K. (1999) “Tocqueville in Syberspace: Using yhe Internet foe Citizen Associations”, The Informatıon Society, Vol. 15. pp. 213-220
• MALETZ, D. J. (2001) “Tocqueville on the Society of Liberties”, The Review of Politics, Vol. 63, No. 3, pp. 461-483.
• MITCHELL, H. (2002) America After Tocqueville: Democracy Agains Difference, Cambridge, Cambridge, University Press.
• MOURITSEN, P. (2003) “What’s the Civil in Civil Society? Robert Putnam, Italy and the Republican Tradition”, Political Studies, Vol. 51, pp.. 650-668.
• NISBET, R. (1976-7) “Many Tocqueville”, (In.) American Scholar, No: 46, pp. 59-75
• NISBET, R. (1990) “Muhafazakârlık”, Çev. E. Mutlu, (iç.) Sosyolojik Çözümlemenin temelleri, (Ed.) T. Bottomore; R. Nisbet), Ankara, Verso Yayıncılık, ss. 97-133.
• NISBET, R. (2007) Muhafazakârlık: Düş ve Gerçek, Çev. M. F. Serenli; K. Bülbül. Ankara, Kadim Yayınları.
• SENNETT, R. (2005) Otorite, Çev. Kamil Durand, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• SWINGEWOOD, A. (1996) Kitle Kültürü Efsanesi, Çev. Aykut Kansu, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları.
• TAYLOR, C. (2006) Modern Toplumsal Tahayyüller, Çev. Hamide Koyukan, İstanbul, Metis Yayınları
• TOCQUEVILLE, A., (1981) Democracy in America, Translated by Henry Reeve, New York, Modrn Library.
• TOCQUEVILLE, A., (2004) Eski Rejim ve Devrim, Çev. Turan Ilgaz, İmge Yayınları.
• TURNER, B. (1997) Eşitlik, Çev. B. S.Şener, Ankara, Dost Kitabevi.
• WOLDRING, H. E. S. (1998), “State and Civil Society in the Political Philosophy of Alexis de Tocqueville”, Voluntas, Vol 9. No: 4. pp. 363-373