TÜRKİYE’DE DEMOKRASİYE GEÇİŞLERDE ASKERİN ELDE ETTİĞİ ÇIKIŞ GARANTİSİ OLARAK MİLLİ GÜVENLİK KURULU

Yıl 2006, Cilt: 2 Sayı: 9-10, 223 - 246, 15.09.2006

Davut Dursun Fatma Yurttaş

Öz

Askerî müdahalelerin bir kriz çözme yöntemi olarak kullanıldığı ülkelerde askerler, müdahale sonrası sivil yöneticilere yönetimi devretse de kendine birtakım çıkış garantileri oluşturmaktadır. Ülkemizde de çok partili siyasal hayata geçiş sonrasında yaşanan ve askerler tarafından rejimi kurtarmak için yapıldığı öne sürülen 27 Mayıs Darbesi sonrası hazırlanan 1961 Anayasası ve yasalar, 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası gerçekleştirilen anayasal ve yasal değişiklikler ve son olarak da 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası hazırlanan 1982 Anayasası ve yasalarla askerler kendilerine oldukça önemli çıkış garantileri hazırlamışlardır.
Bu çıkış garantilerinden en önemlisinin, askerîn sürekli sivil yöneticiler üzerinde vesayet yetkisi kullanmasını sağlayan Millî Güvenlik Kurulu (MGK) ve MGK Genel Sekreterliği olduğu söylenebilir. Askerî ve sivil yöneticilerin birlikte oluşturdukları MGK askerî darbe veya müdahaleler sonrası askerî cenahın daha çok ağırlığını hissettirdiği bir yapıya bürünmüştür. Ancak Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde MGK ve MGK Genel Sekreterliği’nin yapısında siviller lehine önemli değişiklikler yapılsa da, kurulda askerîn etkinliğinin sürdüğü görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çıkış Garantileri, Türkiye’de Ordu ve Siyaset ilişkileri, Millî Güvenlik Kurulu

Kaynakça

• AKGÜNER, Tayfun (1983); 1961 Anayasası’na Göre Millî Güvenlik Kavramı ve Millî Güvenlik Kurulu, İstanbul: İ.S.B.F. Yayınları.
• ARMAĞAN, Servet (1978); 1961 Anayasası ve Bakanlar Kurulu, İstanbul.
• AYBAY, Rona (1978); “Millî Güvenlik Kavramı ve Millî Güvenlik Kurulu”, Ankara Üniv. Siyasal Bil. Fak. Dergisi, C.XXXIII, No:1-2, ss. 59-82.
• BAYRAMOĞLU, Ali (2004); “Asker ve Siyaset”, Bir Zümre Bir Parti Tür-kiye’de Ordu, Der. Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu, 2. Baskı, İstanbul: Birikim Yayınları, ss. 59-118.
• BROWN, James (1989): “The Military and Society: The Turkish Case”, Middle Eastern Studies, Vol: 25, No: 3, ss. 387-404.
• CİZRE, Ümit (1999); Muktedirlerin Siyaseti, Merkez Sağ-Ordu-İslamcılık, 1. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• DAHL, Robert (2001); Demokrasi Üstüne, Çev. Betül Kadıoğlu, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• DEMİR, Fevzi ve Şükrü KARATEPE (1994); Anayasa Hukukuna Giriş, İzmir: Aydın Yayınevi.
• DURAN, Lütfi (1982); İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul: İstanbul Üniv. Hukuk Fak. Yayınları.
• DURSUN, Davut (2005); “Türk Demokrasisinde Kurumsallaşma Sorunu Krizleri Çözme Yöntemi Olarak Askerî Darbeler”, Muhafazakar Düşünce, Yıl 1, S.3, ss. 175-196.
• ERDOĞAN, Mustafa (1998a); “Türkiye’de Siyasal Sistem ve Demokrasi”, Liberal Toplum, Liberal Siyaset, Ankara: Siyasal Kitabevi, ss. 299-327.
• ERDOĞAN, Mustafa (1998b); “Türkiye’de Asker ve Siyaset”, Liberal Toplum, Liberal Siyaset, Ankara: Siyasal Kitabevi, ss. 329-342.
• ERDOĞAN, Mustafa (2002); “Silahlı Kuvvetlerin Türk Anayasa Düzeni İçindeki yeri”, Anayasa ve Özgürlük, Ankara:Yetkin Yayınları, ss. 237-262.
• ERDOĞAN, Mustafa (2003); Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, 4. Baskı, Ankara: Liberte Yayınları.
• ERENDİL, Muzaffer (1998); “Askerî Güç İle Siyasî Gücün Karşılıklı Desteği”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Yıl 117, S.356, ss. 1-5.
• HUNTINGTON, Samuel P. (2002); Üçüncü Dalga: Yirminci Yüzyıl Sonlarında Demokratlaşma, Çev. Ergun Özbudun, Ankara: Türk Demokrasi Vakfı.
• İBA, Şaban (1998); Ordu Devlet Siyaset, İstanbul: Çiviyazıları.
• KALAYCIOĞLU, Ersin (1998); “27 Mayıs 1960 İhtilaline Giden Yol: Nedenler ve Açıklamalar”, 27 Mayıs 1960 Devrimi Kurucu Meclis ve 1961 Anayasası, Ed. Suna Kili, İstanbul: Boyut Yayınları, ss. 33-47.
• KARDAŞ, Ümit (2004); “Askerî Gücün Anayasal Bir Yargı Alanı Yaratması ve Yürütme Erkini Etkin Bir Şekilde Kullanması”, Bir Zümre, Bir Parti Türkiye’de Ordu, Der. Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu, İkinci Baskı, İstanbul: Birikim Yayınları, ss. 295-310.
• KARDAŞ, Ümit; “MGK Tartışılmalı”, http://www.millîyet.com.tr/2000/08/08 /entel/entel.html, (02 Nisan 2004).
• KİLİ, Suna ve Şeref GÖZÜBÜYÜK (1985); Türk Anayasa Metinleri: Sened-i İttifaktan Günümüze, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• KOCAHANLIOĞLU, Osman Selim (1993); Gerekçeli ve Açıklamalı Anayasa, İstanbul: Temel Yayınları.
• ÖRS, Birsen (1998); “Geç Modernleşen Ülkelerde Ordunun Rolü”, Yeni Türkiye Dergisi, S.23-24, ss. 1216-1224.
• ÖZBUDUN, Ergun (1993); Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• ÖZBUDUN, Ergun (2003); Çağdaş Türk Politikası, Çev. Ali Resul Usul, 1. Baskı, İstanbul: Doğan Kitap.
• ÖZTÜRK, Kazım (1971); Son Değişiklikleriyle Gerekçeli Anayasa, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ÖZTÜRK, O. Metin (1993); Ordu ve Politika, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• PARLA, Taha (1993); Türkiye’nin Siyasal Rejimi (1980-1989), İstanbul: İle-tişim Yayınları.
• SEZEN, Seriye (2000); “Millî Güvenlik Kurulu Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, C. 33, S. 4, ss. 63-83.
• SOYSAL, Mümtaz (1997); 100 Soruda Anayasanın Anlamı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ŞARLAK, Zeynep (2004); “Atatürkçülükten Millî Güvenlik Rejimine: 1990’lar Türkiyesi’ne Bir Bakış”, Bir Zümre Bir Parti Türkiye’de Ordu, Der. Ahmet İnsel ve Ali Bayramoğlu, 2. Baskı, İstanbul: Birikim Yayınları, ss. 283-293.
• TANİLLİ, Server (1976); Anayasalar ve Siyasal Belgeler, İstanbul: Sulhi Garan Matbaası.
• TANÖR, Bülent (1994); İki Anayasa (1961-1982), İstanbul: Beta Basım Yayım.
• TANÖR, Bülent (1998); Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi, C. 1, 34. Birleşim, T. 30.03.1961.
• Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi, C. 3, 49. Birleşim, T.20.04.1961.
• TEZKAN, Yılmaz (2000); Siyaset, Strateji ve Millî Güvenlik, 1. Baskı, İs-tanbul: Ülke Kitapları.
• VALENZUELA, J. Samuel (1992); “Democratic Consolidation in Post-Transitional Settings: Notion, Process, and Facilitating Conditions”, Issues in Democratic Consolidation: The New South American Democracies in Comparative Perspective, Ed. Scott Mainwairng, Guillermo O’Donnell, and J. Samuel Valenzuela, Notre Dame: University of Notre Dame Press, ss. 57-104.
• YAZICI, Serap (1997); Türkiye’de Askerî Müdahalelerin Anayasal Etkileri, Ankara: Yetkin Yayınları.
• YILMAZ, Aytekin (2001); Çağdaş Siyasal Akımlar, Modern Demokraside Yeni Arayışlar, Ankara: Vadi Yayınları.