DEĞİŞİMİN LOKOMOTİFİ: ALFABE DEVRİMİ

Yıl 2005, Cilt: 1 Sayı: 4, 57 - 63, 15.04.2005

Mehmet Uzman

Öz

Alfabe devrimi, devrimci rejimler tarafından hem küresel iletişim ve geli­şim ortamına dahil olmak, hem de küreselleşen bir modelin ödünçlenmesini kolaylaştırmak amacıyla yürürlüğe konmuştur. Bu yüzden değişimin en uç, en aşırı noktasını temsil etmektedir.
Hareketli matbaanın icadıyla, birkaç yüzyıl sonra bütün dünyayı etkisi altına alacak olan bir değişim süreci de başlamış oldu. Elizabeth Eisens­ tein'in, "Değişimin Bir Faili" olarak nitelediği bu "baskı" makinesi İtalyan Rönesansı'nın yayılıp sürekli bir Avrupa Rönesansı'na dönüşmesine; Protes­tan reform hareketinin başlayıp yayılmasına; ilk seri ve kitlesel üretim aracı olarak modern kapitalizmin gelişmesine; Batı Avrupa'da keşifler devrinin açılmasına; aileden siyasete kadar toplumsal örgütlenmenin değişmesine; halk dilleri temelinde ulusal iletişim ağlarının kurulmasına; evrensel okur­ yazarlığın kurumlaşmasına; modern bilimlerin önünün açılmasına yol aç­mıştı. Bu maharetli illet, sadece siyası, iktisadı ve toplumsal hayatı değiştir­mekle kalmamış, aynı zamanda insan bilincini önemli bir dönüşüme uğrata­rak, tarihte ilk defa "tipografik" olarak adlandırılan yeni bir bilinç türü ya­ratımştı. Bu varoluşsal etkisinin dışında matbaanın modern toplumlar açı­sından en büyük etkisi, yerel dillerin inkişafı ve okuryazarlığın evrensel bir değer haline gelmesiyle olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Matbaa, değişim, kitlesel eğitim, okuryazarlık, yerel diller, şarkiyatçılık, yabancılaşma, alfabe devrimi

Kaynakça

• ANDERSON, B., 1995, Hayalî Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, çev. İ. Savaşır, Metis yay., İstanbul.
• DUDI.EY, L. M., 1997, Kalem ve Kılıç, çev. M. Günay, Dost yay., Ankara. FEBVRE, L. ve H. Martin, 2000, Kitabın Doğuşu, çev. G. Batuş, Avcıol yay., İstan­bul.
• FIERMAN, W., 1991, Language Planning and National Development: The Uzbek Experience, The Hague: Mouton yay., Berlin-New York.
• JACOB, E. J. ve W. R. BEER (der.), 1985, Language Policy and National Unity, Rowmen & Allanheld.
• ONG, W. J., 1995, Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi, çev. S. Banon, Metis yay.
• RORTY, R., 1995, Olumsallık, İroni ve Dayanışma, çev. M. Küçük, Ayrıntı yay.
• TAHİRİ, İ., 1929, Yazuvlar Tarihi, Özneşr, Semerkant-Taşkent.
• TWINE, N., 1991, Language and the Modern State: The reform of written Japanese, Routledge.