TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL DEĞİŞME VE “YENİ DİNÎ CEMAATLER”

Yıl 2004, Cilt: 1 Sayı: 2, 61 - 77, 15.10.2004

Mehmet Ali Kirman

Öz

Türk toplumu yaklaşık iki asrı aşkın bir süreden beri büyük bir değişim süreci yaşamaktadır. Modernleşme olarak bilinen bu süreçte çeşitli aşamalardan geçilmiş ve önemli kazanımlar elde edilmiştir. Bu bağlamda 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti ulus-devlet formunda kurulmuş ve sekülerleşme ve modernleşme yönünde radikal bir dizi kararlar uygulama imkanı bulmuştur. Dinî gruplar, özellikle Nakşî tarikatlar, değişime karşı uyum gösterebilme açısından oldukça esnek bir yapıya sahip olmakla birlikte söz konusu değişim sürecinde reaksiyoner bir tutum sergilemişlerdir. 1940'lı yılların ikinci yarısından itibaren dinî gruplar ve dinî faaliyetler üzerindeki devlet kontrolünün gevşemesi ve laiklik algısının esnetilmesiyle birlikte dinî sembollerin ve kavramların kullanılması ve dinî pratiklerin yerine getirilmesine olan ilginin artışına şahit olunmuştur. Bütün bu gelişmeler dinî grupların ve cemaatlerin kamusal alanda daha fazla görünür olmasına yol açmıştır. 1980'li yıllardan itibaren ekonomik ve siyasî alanda yaşanan liberalleşme politikalarının dinî alana da etkide bulunmasıyla birlikte dinî gruplar ve cemaatler, esas itibariyle sûfi çizgilerini muhafaza etmekle birlikte, yaşanan değişime ayak uydurabilmek adına ideolojik, yapısal ve fonksiyonel bir dönüşüm içerisine girmişler ve bu çerçevede dinî-mistik fonksiyonlarından ziyade sosyal ve kültürel fonksiyonlarını öne çıkarmaya başlamışlardır. Söz konusu oluşumlar din sosyolojisi literatüründe “yeni dinî cemaatler" olarak adlandırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk toplumu, toplumsal değişme, modernleşme, sekülerleşme, dini gruplar, yeni dini cemaatler, fonksiyonel değişim, tarikatlar, modern muhafazakârlık

Kaynakça

• Mehmet Ali Kirman, "TÜRKİYE'DE TOPLUMSAL DEĞİŞME VE “YENİ DİNÎ CEMAATLER", Muhafazakar Düşünce, Yıl: 1, Sayı: 2, 2004.