ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ KÜLTÜR İNŞASI: TÜRKİYE’DE TEK PARTİ DÖNEMİ İLE İTALYAN FAŞİST YÖNETİMİNİN KÜLTÜR ÜRETİMİ BAĞLAMINDA KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Yıl 2021, Sayı: 61, 34 - 65, 01.12.2021

Hazan Güler Sarı

Öz

rken cumhuriyet dönemi ulus inşası göz önüne alındığında devlet eliyle yeni bir yaşam tarzı yerleştirme girişimi belirir. Eskiyi tam anlamıyla tasfiye eden; yerine yalnızca kurumsal değil, fikri olarak da
baştan aşağı dönüştürülmüş bir düzen anlayışı belirmiştir. Yönetici elitlerin sınırlarını belirlediği ölçüde bütünleşmiş bir toplum ve buna paralel olarak kültürel bir değişim, çok çeşitli kurum ve politikalar aracılığıyla yerleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma da kültürel inşa sürecini tek parti yönetiminin söz konusu alana dönük en kritik duraklarından biri olan Halkevleri örgütlenmesi üzerinden incelemeyi hedefler.
Beraberinde, Halkevleri’nin benzeri bir kurum olan İtalya’da faşist hükümetin kültür kolu, Dopolavoro örgütünü ela almayı amaçlar. Kavramsal çerçevenin oluşturulması ve her iki örgütün kuruldukları dönemin tarihsel arka planına referansla incelenmesinin sonucunda teorik açıdan desteklenmiş ve mukayeseli bir kültürel inşa analizi ortaya konulmuştur. Çalışma Türk siyasal hayatının kritik bir dönemine, açıklayıcı bir kategoriden, vaka incelemesi yoluyla ışık tutar.

Anahtar Kelimeler

Kültür, devlet, siyaset, ulus bilinci, Halkevleri, Dopolavoro

Kaynakça

• Althusser, Louis (2017). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. Alp Tümertekin. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Armaoğlu, Fahir (2010). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Bağla, Lusin. “Antonio Gramsci ve Aydınların Rolü Sorunu”. Birikim Dergisi. No: 23. Ocak 1977. ss. 84-92.
• Belge, Murat (2012). Militarist Modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ben-Ghıat, Ruth (2001). Fascist Modernities, Italy, 1922-1945. California: University of California Press.
• Bourderon, Roger (1989). Faşizm, İdeoloji ve Uygulamalar. Çev. Kenan Somer. Ankara: Onur Yayınları.
• Carocci, Giampiero (1965). Faşizmin Tarihi. Çev. Muhittin Yılmaz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Carter, Nick (2011). “Rethinking the Italian Liberal State”. Bulletin of Italian Politics. Vol: 3 . No: 2. ss. 225-245
• CHP Halkevleri Öğreneği. Ankara: Recep Uluoğlu Basımevi. 1938.
• CHP, Halkevleri 1932-1935: 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı?. 1935.
• Çeçen, Anıl (1990). Halkevleri. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Çolak, Yılmaz (2007, Bahar). “Türk Devrimi, Devlet ve Kültür”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. Yıl: 3. Sayı: 12. ss. 23-39.
• De Garzia, Victoria (1981). The Culture of Consent: Mass Organization of Leisure in Fascist Italy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Dellaloğlu, Besim F. (2018). Franskfurt Okulu’nda Sanat ve Toplum. İstanbul: Say Yayınları.
• Dellaloğlu, Besim F. (2020). Poetik ve Politik, Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Elazar, Dahlia S. (1996, Haziran). “Agrarian Relations and Class Hegemony: A Comparative Analysis of Landlord, Social and Political Power – Italy 1861-1920”. The British Journal of Sociology. Vol: 47. No: 2. ss. 232-254.
• Erdem, Demirhan F.-Erdem, Çiğdem (2016). “İtalya’da Faşizmin yükselişi ve Antonio Gramsci’nin Faşizm Karşıtı Strateji ve Taktikleri”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt: 18. No:1. ss. 103-127.
• Forgacs, David (2018). Gramsci Kitabı, Seçme Yazılar 1916-1935. Çev. İbrahim Yıldız. Ankara: Dipnot Publications. 3. Baskı.
• Gellner, Ernest (1994). Encounters with Nationalism. Oxford: Blackwell.
• Gellner, Ernest (2018). Uluslar ve Ulusçuluk. Çev. Büşra Ersanlı & Günay Göksu Özdoğan. İstanbul: Hil Yayın.
• Gökalp, Ziya (1981). Ocaklar Ne Yapmıştır, Vazifesi ve Gayesi Nedir? Atatürk Devri Fikir Hayatı II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Ziya (1995). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Toker Yayınları.
• Gramsci, Antonio (2014). Hapishane Defterleri. 7. Baskı. Çev. Adnan Cemgil. İstanbul: Belge Yayınları.
• Gregor, A. James (2003). Janus’un Yüzleri, 20. Yüzyılın İkiz Kardeşleri: Marksizm ve Faşizm. Çev. Deniz Öktem. İstanbul: Gelenek Yayıncılık. 2003.
• Griffin, Robert (2014). Faşizmin Doğası. Çev. Ali Selman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gürallar Yeşilkaya, Neşe (2003). Halkevleri: İdeolojik ve Mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Güven, Ferit C. (1974). Halkevlerinin Kuruluş Nedeni, Atatürk ve Halkevleri, Atatürkçü Düşünce Üzerine Denemeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımı.
• Hearder, Harry (2001). Italy: A Short History (Second Edition, revised and upddated by Jonathan Morris). Cambridge: Cambridge University Press.
• Hobsbawn, Eric J. (1995). 1870’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnan, Afet (1969). M. Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım. Ankara: Altınok Matbaası.
• Lyttelton, Adrian (1982, Eylül). “Reviewed Work: The Culture of Consent: Mass Organization of Leisure in Fascist Italy by Victoria de Grazia”. The Journal of Modern History. Vol. 54. No:3. ss. 602-604.
• Mardin, Şerif (2017). Türk Modernleşmesi. 25. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Morgan, Philip (2004). Italian Fascism, 1915-1945. Second Edition. New York: Palgrave Macmillan.
• Nalbantoğlu, Hasan Ü. (2018, Aralık). “Devletin İdeolojik Aygıtları Üzerine Notlar”. Teorik Bakış. No:12
• Nielsen, Kai. (1999). “Cultural Nationalism, Neither Ethnic nor Civic”. R. Beiner (der.). Theorizing Nationalism. Albany: State University of New York Press. ss. 119-130.
• Parla, Taha (1993). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Reşit Galip Bey’in Nutku, 20 Şubat 1932, Hakimiyet-i Milliye, Atatürk ve Halkevleri. Atatürkçü Düşünce Üzerine Denemeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1974.
• Roberts, David. D. (1979). The Syndicalist Tradition in Italian Fascism. Manchester: Manchester University Press.
• Öğün, Süleyman S. (2010). Politika ve Kültür. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Öğün, Süleyman S. (2019, Ekim). “Kültür Üzerine”. Açık Medeniyet Gazetesi. Sayı: 18. Erişim Tarihi: 19 Ekim 2019.
• Said, Edward (1999). Şarkiyatçılık. Çev. Berna Ülner. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sarınay, Yusuf (1994). Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1912-1931). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Şimşek, Sefa (2002). Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Şimşek, Sefa (2005, Mart). “’People’s Houses’ as a Nationwide Project for Ideological Mobilization in Early Republican Turkey”. Turkish Studies. Vol: 6. No: 1. ss. 71-91.
• Togliatti, Palmiro (1978). Faşizm Üzerine Dersler. Çev. Ş. Yalçın & Y. Demirekler. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Üstel, Füsun (2017). İmparatorluktan Ulus-Devlere Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Whittam, John (1995). Fascist Italy. Manchester and New York: Manchester University Press. 1995.
• Williams, Raymond (1993). Kültür. Çev. Suavi Aydın. Ankara: İmge Kitabevi.
• Williams, Raymond (2016). Anahtar Sözcükler. Çev. Savaş Kılıç. İstanbul: İletişim Yayınları