SÜNNÎ SİYASET TEORİSİNİN SON UĞRAĞI OLARAK İSLAMCILIK -SAİD HALİM PAŞA’NIN POLİTİK-TEOLOJİK SÖYLEMİ ÜZERİNE

Yıl 2022, Sayı: 62, 36 - 62, 03.01.2022

Mehmet Evkuran

Öz

İslamcılık düşüncesinin Osmanlının çöküşüne tepki olarak ortaya çıkan modern bir ideoloji olduğu literatürde genel kabul görmüş bir yaklaşımdır. Bu temellendirme ile İslamcıların siyaset ve toplum tasavvurlarının ‘modern’, ‘tepkisel’, ‘aşırı politik’ olduğunu söylerken, diğer yandan onun gelenekten kopuk, fevrî ve eklektik olduğunu da vurgulamış olunuyor. Bu çalışmada İslamcıların siyasal ve toplumsal anlayışları, kopukluk değil aksine bir süreklilik ve akış içinde Sünnî siyaset teorisinin gelişimi/dönüşümü bağlamında ele alınmıştır. İslamcılık hareketinin teorisyeni kabul edilen Said Halim Paşa’nın düşünceleri üzerinden, söz konusu politik-teolojik akış analiz edilmiştir. Bunu yaparken bir siyaset teorisinin yapısal unsurları sayılan devlet/otorite, egemenlik, meşruiyet kavramları üzerinde durulmuştur. Ayrıca iki tür İslamcılık paradigmasından söz etmenin mümkün olduğu tespit edilmiştir. İlki; hilâfeti ve Osmanlı devlet otoritesini korumayı ve güçlendirmeyi amaçlayan devlet İslamcılığıdır. Diğeri ise; Osmanlı padişahının otoritesini sınırlandırmayı ya da yok etmeyi amaçlayan muhalif-sivil-entelektüel İslamcılık. İslamcılıktaki bu iki farklı modele dikkat etmeksizin yapılan incelemeler otoriter, baskıcı, özcü, güvenlikçi unsurlarla özgürlükçü, muhalif, çoğulcu, sivil unsurları birbirlerinden ayırma ihtiyacı duymazlar. Kaba bir indirgemeci yaklaşımla İslamcılığı tüketmeye çalışırlar. Bu çerçevede Said Halim Paşa’nın düşüncelerinin, Sünnî siyaset anlayışında hangi kırılma, süreklilik ve kopmaları temsil ettiği belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Said Halim Paşa, İslamcılık, siyasal teori, egemenlik, toplum

Kaynakça

• Akçura, Y., (2015). Üç Tarz-ı Siyâset. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kara, İ., (1986). Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi- Metinler Kişiler I-II, İstanbul: Risale Yayınları.
• Evkuran, M., (2019). Sünnî Paradigmayı Anlamak-Bir Ekolün Politik ve Teolojik Yapılanması. 4. Baskı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Said Halim Paşa. Buhranlarımız. İstanbul, 1335.
• Said Halim Paşa. Buhran-ı İctimâîmiz. İstanbul. 1332.
• Said Halim Paşa. (2015). Bütün Eserleri. Hazırlayan: N. Ahmet Özalp. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Said Halim Paşa Kitabı- Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür. (2021). Haz. Asım Öz. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları.
• Tak, A., (2020) “Said Halim Paşa’nın Muhafazakârlık ve İslamcılık Arasında Sosyolojik Vizyonu”. Medeniyet Araştırmaları Dergisi. 5(2). ss. 125-149