MUHAFAZAKÂRLIK İLE SOSYOLOJİ İLİŞKİSİ VE BATILILAŞMA ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA SAİD HALİM PAŞA’NIN ÖNGÖRÜLERİ

Yıl 2022, Sayı: 62, 88 - 103, 03.01.2022

Cenk Beyaz , Mahmut Hakkı Akın

Öz

Türkiye’de muhafazakârlık, kendine özgü yönlere sahiptir. Said Halim Paşa, muhafazakârlık ve İslamcılık konularında özgün yorumlara sahip bir isim olarak dikkat çekmektedir. Bu makalede Cumhuriyet öncesi dönemde belirgin bir şekilde toplumsal gerçekliği, zamanın ruhunu ve İslam’ı merkeze alan bir tavırla muhafazakâr bir sosyolojik yorum geliştiren Said Halim Paşa’nın görüşleri değerlendirilecektir. Öncelikle sosyoloji ile muhafazakârlık ilişkisi üzerinde durulacak ve Said Halim Paşa’nın bu ilişki temelinde öne sürdüğü İslam ve toplum merkezli, taklitçiliğe karşı muhafazakâr sosyolojik yorum tespit edilecektir. O, bir toplumun değişmesinin ancak kendi gerçekliği içinden olması gerektiğine inanmıştır. Taklitçi Batıcı anlayışlar, kendi toplumlarında bir yabancılaşma ve kültürel kriz potansiyeline sahiptir. Cumhuriyet sonrasında yaşanan radikal ve devrimci değişim hem İslamcılık ile muhafazakârlığı bir araya getirerek hem de radikal bir Batılılaşmaya dayandığı için onun öngörülerini doğrulamıştır. Bu süreç aynı zamanda toplumsal gerçekliğe ve dolayısıyla sosyolojiye rağmen gerçekleşmiştir. Belki de bu nedenle bugün hâlâ Said Halim Paşa önemli bir düşünür olarak dikkat çekmektedir. Ayrıca yaşadığı dönemde tespit ettiği sosyal, kültürel ve siyasi sorunların önemli bir kısmı yüzyıldan fazla bir süre geçmesine rağmen halen önemli sorunlar olmaya devam etmektedir. Radikal İslamcı hareketlerin Türkiye’de neden başarılı olamayacakları sorusu da Said Halim Paşa düşüncesi üzerinden cevaplanabilecek bir sorudur

Anahtar Kelimeler

Said Halim Paşa, muhafazakârlık, sosyoloji, İslamlaşmak

Kaynakça

• Aktay, Y. (2021). “Osmanlı’nın İslamcı Prensi: Said Halim Paşa”. Said Halim Paşa Kitabı: Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür. Asım Öz (Ed). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. ss. 193-207.
• Bostan, M. H. (2021). “Sadrazam Said Halim Paşa’nın Hayatı ve İslamcılık Fikir Hareketi İçindeki Yeri”. In A. Öz (Ed.), Said Halim Paşa Kitabı: Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür (pp. 23–48). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. ss. 23-48.
• Çiğdem, A. (2013). “Sunuş”. Muhafazakârlık. A. Çiğdem (Ed.). 5. Bs. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 13-19.
• Dönmez, E. (2021). “Muhafazakâr Bir Düşünür Olarak Said Halim Paşa”. Said Halim Paşa Kitabı: Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür (pp. 23–48). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. ss. 349-363.
• Işık, V. (2021). “Said Halim Paşa ve Tadilen Islah Anlayışı Olarak İslamlaşmak”. Said Halim Paşa Kitabı: Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür. Asım Öz (Ed.) İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. ss. 231-240.
• Nisbet, R. (2013). Sosyolojik Düşünce Geleneği. Y. Kaplan (Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Nisbet, R. (2020). “Muhafazakarlık ve Sosyoloji”. F. Duman (Ed.). Muhafazakarlık Okumaları. Ankara: Kadim Yayınları. ss. 196-216.
• Özyurt, Cevat (2013) “Said Halim Paşa Düşüncesinde Değişim ve Süreklilik: MuhafazakârReformcu İslâmcılığın Oluşumu”, Muhafazakâr Düşünce. Cilt 10. Sayı 37. ss. 67-102.
• Said Halim Paşa (2015). Bütün Eserleri. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Said Halim Paşa (2017). İslam ve Batı Toplumlarında Siyasal Kurumlar. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Said Halim Paşa (2019). Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Savaşı. F. Yücel (Çev), İstanbul: Kronik Kitap.
• Soydan, M. R. (2021). “Said Halim Paşa’nın Kurmayı Düşündüğü “Muhafazakar Fırkası” ile İlgili Bir Vesika”. Said Halim Paşa Kitabı: Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür. Asım Öz (Ed.). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, ss. 435-441.
• Tak, A. (2021). “Said Halim Paşa’nın Muhafazakarlık ve İslamcılık Arasında Sosyolojik Vizyonu”. Said Halim Paşa Kitabı: Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür. Asım Öz (Ed.). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. ss. 573-592.
• Toprak, Z. (2012). Darwinden Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji. İstanbul: Doğan Kitap.