MEHMET AKİF VE SEZAİ KARAKOÇ’UN MEDENİYET TELAKKİLERİ

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 63 - İman, Duruş ve Diriliş: Sezai Karakoç, 90 - 116, 01.12.2022

Ayşe Ayten Bakacak

Öz

Dolaşıma girdiği ilk yıllardan itibaren popüler bir kavram olagelen ve sosyal bilimlerdeki konumunu istikrarlı bir biçimde muhafaza eden medeniyet kavramının aynı istikrarı tanımı açısından gösterdiğini söylemek zordur. Medeniyet, sözlüklere girdiği 19. yüzyıldan günümüze kadar pek çok anlam değişimine uğrayarak, izahtan vareste olma özelliğini yitirmiştir. Dolayısıyla artık “medeniyet nedir” sorusuna normatif bir cevap aramak beyhudedir. Bunun yerine “kim, medeniyeti nasıl anlamıştır” sorusuna odaklanmak daha somut, net ve açıklayıcı bir tablonun ortaya çıkmasını sağlar. Bu çalışmada iki farklı yüzyılda yetişmiş iki farklı İslamcı düşünürün, Mehmet Akif Ersoy ve Sezai Karakoç’un, medeniyet kelimesine yükledikleri anlam ve onu ele alış biçimleri incelenecektir. Düşünürlerin eserleri, yaşadıkları dönemin anlam çerçevesi göz önünde bulundurularak değerlendirilecek, medeniyet kavramına yükledikleri manalardaki ayrışmanın temelinde ne gibi etkenler olduğu anlatılacaktır. Böylesi bir karşılaştırma, hem söz konusu düşünürlerin zihin dünyasına nüfuz edebilmekte anahtar mahiyetinde olacaktır hem de medeniyet kelimesinin anlam serüveninin önemli bir kısmını gözler önüne serecektir.

Anahtar Kelimeler

Medeniyet, Mehmet Akif Ersoy, Sezai karakoç, İlerleme, İslam Medeniyeti

Kaynakça

• Abduh, M. (2016). Kazâ ve Kader. (çev. Mehmet Akif Ersoy) Marife, 16(2), 375-382.
• Atatürk, M. K. (1961). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III. Ankara : Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Aydın, C. (1995). Mecmua-ı Fünun ve Mecmua-ı Ulum Dergilerinde Medeniyet ve Bilim Anlayışı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilim Tarihi Bölümü, İstanbul.
• Ayhan, E. (1993). Şiirin Bir Altın Çağı . İstanbul: Yapı Keredi Yayınları.
• Barın, H. (2015). Sezai Karakoç ve Necip Fazıl Kısakürek’te Medeniyet Anlayışı: Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Muhafazakar Düşünce, 45-46, 145-176.
• Baykara, T. (1990). Medeniyet Kavramı ve Türk Toplumuna Girişi. Tarih İncelemeleri Dergisi, 5(1), 1-14.
• Baykara, T. (1999). Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Yüzyıla Dair Araştırmalar. İzmir: Akademi Kitabevi.
• Bowden, B. (2016). Civilization and Its Consequences. In Oxford Handbooks Online: Scholarly Research Reviews, s. 1-13. doi:10.1093/oxfordhb/9780199935307.013.30
• Bulaç, A. (2014). İslam’ın Üç Siyaset Tarzı veya İslamcıların Üç Nesli. T. Bora ve M. Gültekin, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 6. Cilt (İslamcılık) içinde (48-68). İstanbul: İletişim.
• Büyükkara, M. A. (2019). Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik.
• Crawford, C. (1990). Nietzsche’s Physiology of Ideological Criticism. C. Koelb, Nietzsche as Postmodernist: Essays Pro and Contra içinde (161-188). New York: State University of New York Press.
• Cündioğlu, D. (1996). Ernest Renan ve “Reddiyeler” Bağlamında İslam-Bilim Tartışmalarına Bibliyografik Bir Katkı. Divan Dergisi (2), 1-94.
• Delanty, G. (1995). Inventing Europe: Idea, Identity, Reality. London : Palgrave Macmillan.
• Doğan, N. (2013). İlerleme ve Medeniyet Kavramlarının Türk Düşüncesinde Etkileşimi. S. Güder ve Y. Çolak, Medeniyet Tartışmaları içinde (245-265). İstanbul: İLEM.
• Eisenstein, E. L. (2005). The Printing Revolution in Early Modern Europe. New York: Cambridge Unv. Press.
• Elias, N. (2000). The Civilizing Process. Singapore: Blackwell.
• Emre, A. (2014, Kasım 18). Amerika’yı Keşfetmenin Bedeli. Yeni Şafak, http://www.yenisafak.com.tr/yazarlar/akifemre/amerikayi-kesfetmenin-bedeli/2005996.
• Ersoy, M. A. (2008). Safahat. Ankara: TDV.
• Febvre, L. (1995). Uygarlık, Kapitalizm ve Kapitalistler. (çev. Mehmet Ali Kılıçbay) Ankara: İmge.
• Foucault, M. (1972). The Discourse on Language. The Archeology of Knowledge içinde (215-237). NY: Pantheon.
• Gaarder, J. (1995). Sofi’nin Dünyası. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (1972). Hars ve Medeniyet. Ankara: Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği Yayınları.
• Gündüz, O. (2013). İkinci Yeni Şiiri İçinde Geleneği Sürdüren Şair: Sezai Karakoç. Muhafazakar Düşünce (38), 53-81.
• Hanioğlu, M. Ş. (1985). Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük (1889-1902). İstanbul: İletişim.
• Jessop, B. (2018). From Karl Marks to Antonio Gramsci and Lois Althusser. R. Wodak ve B. Forchtner, The Routledge Handbook of Language and Politics içinde (30-43). New York: Routledge.
• Kara, İ. (2001). İslamcı Söylemin Kaynakları ve Gerçeklik Değeri Üzerine Birkaç Not. İslamiyat, 4(4), 37-53.
• Karakoç, S. (1998). Gün Saati- Günlük Yazılar IV. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2003a). Ayinler - Çeşmeler. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2003b). Çıkış Yolu II. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2005). Medeniyet Kavramı I-II-III. Düşünceler 1 - Kavramlar içinde (7-22). İstanbul: Diriliş Yayınları. Karakoç, S. (2008, Mart 15). Din ve Medeniyet - Basın Bildirisi. Yüce Diriliş: http://www. yucedirilis.org.tr/basin_bildirileri/basin21. html
• Karakoç, S. (2009a). Çağ ve İlham I. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2009b). Millet Kavramının Gerçeğiyle Dirilişi. Fizikötesi Açısından Ufuklar ve Daha Ötesi III- Doğum Işığı içinde (71-74). İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2009c). Vahşet Medeniyeti. Fizikötesi Açısından Ufuklar ve Daha Ötesi III içinde (127-134). İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2010). Gündönümü. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2011a). Farklar. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2011b). İnsanlığın Dirilişi. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2012a). Alınyazısı Saati. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2012b). Tarihin Yol Ağzında - 2 Röportaj. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2012c). Yitik Cennet. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2020). Gün Doğmadan. İstanbul : Diriliş Yayınları.
• Kemal, N. (2019). Medeniyyet. N. Y. Aydoğdu ve İ. Kara, Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri (Namık Kemal - Bütün Makaleleri) içinde (358-362). İstanbul: Dergah.
• Koselleck, R. (2016). Kavramlar Tarihi. İstanbul: İletişim.
• Lexico. (tarih yok). Civilization. Lexico Powered by Oxford: https://www.lexico.com/definition/ civilization adresinden alındı
• Manzooruddin, A. (2002). Kur’an’da Anahtar Siyasi Kavramlar. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi (XV), 255-284.
• Mazlish, B. (2004). Civilization and Its Contents. California: Stanford University Press.
• Özel, M. (2002). Avrupa ve Japonya'da Kapitalizm. Divan Dergisi (13), 1-105.
• Özel, M. (2020). Büyüsüz Dünyayı Kâğıtpara Büyüledi! Nihayet Dergisi (Haziran). Renan, E. (2011). Islam and Science: A Lecture Presented at La Sorbonne (29 March 1883). Edited by S. P. Ragep. McGill University - Islamic Studies: https://www.mcgill.ca/islamicstudies/ files/islamicstudies/renan_islamism_cversion.pdf
• Sunar, L. (2020). Müslüman Toplumlarda Çağdaş Medeniyet Tartışmaları. Artuklu Akademi, 7(1), 77-97.
• Şentürk, R. (2005). Millet. TDV İslam Ansiklopedisi (30. cilt) içinde (64-66). İstanbul: TDV Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Vehbi, A. (1891). Medeniyet-i İslâmiye hakkında bir kaç söz. Bursa: Matbaa-yı Emrî. https:// catalog.hathitrust.org/Record/008892425
• Westfall, R. S. (1977). The Construction of Modern Science: Mechanisms and Mechanics. New York: Cambridge Unv. Press.
• Zweig, S. (1964). The World of Yesterday. Lincoln: University of Nebraska Press.