SEZAİ KARAKOÇ’UN “GEÇ KALAN ADAMIN ÖYKÜSÜ”NDE KRONOTOPLAR

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 63 - İman, Duruş ve Diriliş: Sezai Karakoç, 329 - 339, 01.12.2022

Mahfuz Zariç

Öz

Eleştiri biliminde “kronotop”, zaman ve mekân unsurlarının birbiriyle olan içkin bağlantıları manasına gelmektedir. Kronotop incelemesinde bir edebî metindeki çatışmalar, gerilimler ve çözülmeler; buluşmalar ve ayrılmalar, sahneler arası geçişler ve zıtlıklar, zaman ve mekânın kesişip somutlaşması açısından incelenir. Eleştirel okumalarda da bu kesişim alanları, metnin edebî değeri ve bütünlüğünü gözler önüne sermek üzere anlamlandırılır.

Şair ve yazar Sezai Karakoç’un Portreler adlı ikinci öykü kitabında yer alan “Geç Kalan Adamın Öyküsü”, değer taşıyıcısı kronotoplar açısından zengin bir metindir. Bu yazıda, bahsi geçen öykü; öykünün ikinci merkezî kişisinin çıktığı yol, yolculuk ve yaşadığı buluşma / karşılaşma kronotopları; mazisi ve hâldeki durumu aktarılan merkezî kişinin evindeki kapı, oda ve mutfak kronotopları; toplumsal düzlemde yaşanan yoksulluklar, zıtlıklar ve zamanı temsil kronotopları ile “şükür, merhamet, iyilikleri Allah’tan bilmek ve tabiata saygı” gibi “değerler ve değer taşıyıcı motifler” açısından ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sezai Karakoç, Öykü, Kronotop, Motif, Değer, Öykü Anlatıcısı

Kaynakça

• Alim, E. (2020). Yusuf Atılgan, Sezai Karakoç ve Rasim Özdenören'in Hikâyelerinde Taşra, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü: İstanbul.
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar (birinci baskı). (çev. Cem Soydemir, der. Sibel Irzık). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bozkurt, E. (2020). Sezai Karakoç’un Şiir ve Hikâyelerinde Kadın İmgeleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Kütahya.
• Karakoç, S. (2015). Meydan Ortaya Çıktığında (sekizinci baskı). İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S.(2014). Portreler (altıncı baskı). İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karataş, T. (1994). Sezai Karakoç (Hayat – Tenkit - Eser). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum.
• Kütüb-i Sitte (2016). (hzl. İbrahim Canan). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özer, H. (2016). “Sezai Karakoç’un Öykülerinde Kent – Kasaba Algısı”, SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, S. 8, Y. 3, s. 197 - 206.
• Özsaray, Yunus E. (2018). “Sezai Karakoç’un Eğitim-Öğretimle İlgili Görüşleri Eserlerinden Hareketle Fert ve Toplum İdeali”, Fatih Sultan Mehmet İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S. 12, Y. 6, s. 243 - 274.