TÜRK SOSYOLOJİSİNDE “OSMANLILIK” FİKRİNİN İZDÜŞÜMÜ: EROL GÜNGÖR VE BAYKAN SEZER FARKI

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 64 - Gelenekten Geleceğe Bir Aydın: Erol Güngör, 39 - 58, 13.12.2023

İlyas Sucu

Öz

Bu makalede Erol Güngör ve Baykan Sezer’in sosyoloji ile tarih arasında kurmuş oldukları ilişki ile Osmanlı tarihini ve toplumunu kavrayışları, karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Türk sosyoloji tarihi içerisinde farklı geleneklerden gelen her iki ismin hem sosyolojiyle tarih arasında kurdukları ilişki hem de Osmanlı konusundaki fikirleri benzerdir. Güngör için tarih bir sosyolojik malzeme sahası oluşunun yanı sıra millet olmak için hafıza fonksiyonunu yerine getiren bir kaynaktır. Sezer içinse tarih sosyolojinin hem bilgi kaynağıdır hem de gerekli sonuç ve derslerin çıkarıldığı zemindir. Güngör, üyesi olduğu milliyetçi ekolün Osmanlı’ya yönelik pejoratif görüşlerini kabul etmeyerek, Osmanlı dönemini Türk tarihi içerisine yerleştirmiş ve Türk milleti için asıl tarihin, eserleriyle ve hatıralarıyla canlı bir şekilde yaşayan Osmanlı Tarihi olduğunu açıkça ifade etmiştir. Sezer de benzer şekilde yetiştiği Marksist geleneğin Osmanlı tarihi ve toplumsal yapısına yönelik kabulünün dışına çıkarak, Osmanlı’yı Türk toplum tarihinin gelişim çizgisi içine yerleştirmiş ve Türk toplum ve gerçeğini tanımada Osmanlı’ya ehemmiyetli bir yer vermiştir. Sonuçta her iki isim için de tarih bir milletin bütün hayatı olarak ve süreklilik içinde kavranmıştır. Osmanlı tarihi de Türk tarihinin bu sürekliliğinin bir merhalesi ve Türk toplum ve kültürünün iyi bir temsilidir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Tarihi, Erol Güngör, Baykan Sezer, Sosyoloji

Kaynakça

• Balkanlı Keskin, N. (2014). “Cumhuriyet Döneminde Milliyetçi Düşüncede Dinî Dönüşümler: Ziya Gökalp ve Erol Güngör Ekseninde Bir Değerlendirme”. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı – I. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Basımevi.
• Baykan Sezer’in Biyografisi ile İlgili Sorulara Verdiği Cevaplar (2004). (Ed. Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan) Sosyoloji Yıllığı Kitap 11: Baykan Sezer’e Armağan Baykan Sezer ve Türk Sosyolojisi (s. 23-30) içinde. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Baykan Sezer’in Gökhan Köktürk’e Mektubu (2004). (Ed. Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan) Sosyoloji Yıllığı Kitap 11: Baykan Sezer’e Armağan Baykan Sezer ve Türk Sosyolojisi (s. 31-35) içinde. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Berkes, N. (1997). 200 Yıldır Neden Bocalıyoruz? Yenigün Yayıncılık.
• Boran, B. (2021). Türkiye ve Sosyalizm Sorunları (2. Basım). İstanbul: Yordam Kitap.
• Çağan, K. (2007). “Türk Sosyolojisi ve Baykan Sezer”. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 69-86.
• Çiftçi, A. (2018). Erol Güngör. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Ergun, D. (2005). Sosyoloji ve Tarih: Sosyolojide Yöntem Sorunu. Ankara: İmge Yayınları.
• Gökalp, Z. (2008). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Kitapzamanı Yayınları.
• Güngör, E. (1997). Dünden Bugünden Târih-Kültür-Millîyetçilik (8. Basım). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (1999). Türk Kültürü ve Millîyetçilik (14. Basım). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (2007). Sosyal Meseleler ve Aydınlar (6. Basım). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (2019). Kültür Değişmesi ve Millîyetçilik. İstanbul: Yer-Su Yayıncılık.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2002). Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar (2. Baskı). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2003). Türk Sosyoloji Tarihi II: II. Meşrutiyetten Cumhuriyete. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2010). Türk Sosyoloji Tarihi I: Önkoşullar. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2011). Türk Sosyoloji Tarihi III: Yeni Türkiye’de Sosyolojinin Düşünsel ve Kurumsal Temelleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kayalı, K. (2009). Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kızılçelik, S. (2008). Baykan Sezer’in Sosyoloji Anlayışı (2. Baskı). Ankara: İmge Yayınları.
• Nispet R. (2015). Sosyolojik Düşünce Geleneği. Ankara: Paradigma Yayınları.
• Orçan, M. ve Tutar, H. (2022). “Baykan Sezer’in Doğu-Batı Çatışması Kuramına Göre Osmanlı Devlet ve Toplum Yapısı”. Sosyologca, 24, 189-202.
• Öz, M. (2010). “Erol Güngör’ün Tarih Anlayışı”. Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anısına Sosyal-KültürelSiyasal-Ekonomik-Dinsel Açıdan Türkiye’de Değişim Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 101-109) içinde. Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü.
• Prens Sabahaddin (2007). “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?” (Yay. Haz. Mehmet Ö. Alkan) Gönüllü Sürgünden Zorunlu Sürgüne Bütün Eserleri (s. 380-416) içinde. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sezer, B. (1993). Sosyolojide Yöntem Tartışmaları. İstanbul: Sümer Kitabevi Yayınları.
• Sezer, B. (2002 Mayıs). “Türkiye Doğu-Batı İlişkilerini Yönlendirir”. Yarın Dergisi, 1.
• Sezer, B. (2006a). Sosyolojinin Ana Başlıkları. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Sezer, B. (2006b). Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları. İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Sezer, B. (2018). “Doğu-Batı Çatışmasında Yunanlılığın Yeri”. Doğu-Batı İlişkileri Açısından Batı Tarımı (s. 111-148) içinde (2. Baskı). İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Şahbaz, Y. (2022). Akıntıya Karşı Bir Aydın Erol Güngör. Ankara: Kadim Yayınları.
• Turhan, M. (2015). Garblılaşmanın Neresindeyiz? Ankara: Altınordu Yayınları.