GÜNCEL AHLAK TARTIŞMALARI BAĞLAMINDA EROL GÜNGÖR VE ÇALIŞMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 64 - Gelenekten Geleceğe Bir Aydın: Erol Güngör, 181 - 196, 13.12.2023

Seval Yücetürk Gökhan Arslantürk

Öz

Türkiye’deki psikoloji çalışmalarının önemli isimlerinden biri olan Mümtaz Turhan’ın öğrencisi Erol Güngör, 1960 yılında Tecrübi Psikoloji kürsüsünde asistan olmuş ve sosyal psikoloji alanına yönelmiştir. Erol Güngör’ün Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak kitabı ve Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar isimli profesörlük tezi ahlak psikolojisi temelinde kaleme aldığı çalışmalarıdır. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak kitabının Ahlak Psikolojisi bölümünde, çoğunlukla ahlaki davranışın psikolojik yönü üzerinde durmaktadır. Kitabın Sosyal Ahlak bölümünde ise ahlakın daha çok toplumsal yönünü vurgulamakta ve devlet, aile, hukuk, sosyal adalet kavramlarına yer vermektedir. Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar isimli profesörlük tezinde ise ahlak değerlerinin psikolojinin önemli bir konusu olduğu üzerinde durmaktadır. Erol Güngör’ün bu çalışmalarının Türkiye’de Ahlak Psikolojisi alanının gelişmesinde önemli katkıları bulunmaktadır. Erol Güngör’ün psikolojiyle, özellikle ahlak psikolojisiyle olan bu ilişkisine rağmen Ahlak Psikolojisi alanındaki çalışmalarda ismi yeterince anılmamaktadır. Bu nedenle mevcut çalışmanın asıl amacı bir sosyal psikolog olan Erol Güngör’ün ahlak psikolojisi alanına olan ilgisini ve çalışmalarının psikoloji alan yazını açısından önemini vurgulamaktır. Bu amaç doğrultusunda mevcut çalışmada Erol Güngör’ün eserleri psikoloji zaviyesinden incelenmiş ve aynı zamanda onun ahlak anlayışı ile çağdaş yaklaşımlar arasındaki benzerlik ve farklılıklara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erol Güngör, Ahlak Psikolojisi, Ahlaki Davranış, Ahlaki Duygular, Ahlak Kuramları

Kaynakça

• Arimitsu, K. (2001). “The Relationship of Guilt and Shame to Mental Health”. Japanese Journal of Health Psychology, 2: , 2001: , 24-31.
• Arslantürk, G. (2020). İyiliğin ve kötülüğün psikolojisi (1). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Aydın, M. Ş. (2021). “Ahlak Eğitimi”. Ahlak psikolojisi (1) içinde (307-327). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Breslavs, G. M. (2013). “Moral Emotions, Conscience, and Cognitive Dissonance”. Psychology in Russia, 4: . 2013: , 65.
• Can, İ. (2016). “Erol Güngör’ün İslam’a Dair Sosyolojik Mülahazaları”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36: , 2016: , 20-30.
• Carlo G. (2006). “Care-based and Altruistically Based Morality”. Handbook of moral development içinde (119-154). London: Lawrence Erlbaum Associates Publication.
• Cesur, S. (2020). Ahlakın sosyal psikolojisi (2). İstanbul: Pales Yayıncılık.
• Churchland, P. S. (2013). Güvenen beyin (Yelda Türedi). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Curry, O.S. (2016). “Morality as Cooperation: A Problem-Centred Approach”. The evolution of morality içinde (27-44). London: Evolutironary Psychology
• De Hooge, I. E., Zeelenberg, M. ve Breugelmans, S. M. (2007). “Moral Sentiments and Cooperation: Differential İnfluences of Shame and Guilt”. Cognition And Emotion, 5: , 2007: , 1025-1042.
• De Hooge, I. E., Nelissen, R., Breugelmans, S. M. ve Zeelenberg, M. (2011). “What is Moral About Guilt? Acting “Prosocially” at the Disadvantage of Others”. Journal Of Personality And Social Psychology, 3: , 2011: , 462-473.
• Dekovic, M., Janssens, J. M. ve Van As, N. M. (2003). “Family Predictors of Antisocial Behavior in Adolescence”. Family Process, 2: , 2003: , 223-235.
• Dost A. ve Yağmurlu B. (2008). “Are Constuctiveness and Destructiveness Essential Features of Guilt and Shame Feelings Respectively?” Journal For The Theory Of Social Behaviour, 2: , 2008: , 109-129.
• Dutton, K. (2020). Olağan Psikopatlar (Cem Duran). İstanbul: Domingo Yayınevi.
• Ehrensaft, M. K., Wasserman, G. A., Verdelli, L., Greenwald, S., Miller, L. S. ve Davies, M. (2003). “Maternal Antisocial Behavior, Parenting Practices, and Behavior Problems in Boys at Risk for Antisocial Behavior”. Journal Of Child and Family Studies, 12: , 2003: , 27-40.
• Erden-Çınar, S. (2020) “Orta ve Geç Çocuklukta Sosyoduygusal Gelişim”. Yaşam Boyu Gelişim
• (Galip Yüksel). (13) içinde (312-346). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Er-Vargün, G. (2019). “Çocuklarda Olumlu Sosyal Davranışın Yordayıcıları Olarak Ahlaki Muhakeme, Ahlaki Duygu ve Ebeveyn Davranışları”. Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Er-Vargün, G. (2021). “Ahlak Gelişimi”. Ahlak Psikolojisi (1) içinde (89-109). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Graham, J., Haidt, J., Koleva, S., Motyl, M., Iyer, R., Wojcik, S. P. ve Ditto, P. H. (2013). “Moral Foundations Theory: The Pragmatic Validity of Moral Pluralism”. Advances İn Experimental Social Psychology (47) içinde (55-130). Burlington: Academic Press.
• Güngör, E. (2010). Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar (4). İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Güngör, E. (2020). Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlak (1). İstanbul: Yer-Su yayıncılık.
• Güngör, Ş. (1996) Güngör, Erol. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/gungor-erol
• Haidt, J. (2001). “The Emotional Dog and İts Rational Tail: A Social İntuitionist Approach to Moral Judgment”. Psychological Review, 4: , 2001: , 814-834.
• Haidt, J. (Ed). (2003). Handbook of Affective Sciences (1). The moral emotions.
• Haidt, J. ve Joseph, C. (2007). “The Moral Mind: How Five Sets of İnnate İntuitions Guide the Development of Many Culture-Specific Virtues, and Perhaps Even Modules”. The Innate Mind, 3: , 2007: , 367-391.
• Hamlin, J. K., Wynn, K. ve Bloom, P. (2007). “Social Evaluation by Preverbal Infants”. Nature, 450: , 2007: , 557-559.
• Hamlin, J. K., Wynn, K. ve Bloom, P. (2010). “Three‐month‐olds Show a Negativity Bias in Their Social Evaluations”. Developmental Science, 13: , 2010: , 923-929.
• İpek, C. (2018). “Erol Güngör’ün Değer Tasnifi ve Psikolojik Ahlak Kuramları Bağlamında Değerler Eğitimine Yönelik Bazı Öneriler”. Cumhuriyet dönemi milli düşünce sistematiğinde Erol Güngör sempozyumu (1) içinde (39-53). Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları.
• Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü. www.psikolojisozlugu.com
• Kayalı, K. (2021). Eskimeyen Entelektüellere Yaslanan Türk Düşüncesinin Dinamikleri (1). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kiehl, K. A., Smith, A. M., Hare, R. D., Mendrek, A., Forster, B. B., Brink, J. ve Liddle, P. F. (2001). “Limbic Abnormalities in Affective Processing by Criminal Psychopaths as Revealed by Functional Magnetic Resonance Imaging”. Biological Psychiatry, 9: , 2001: , 677-684.
• Kochanska, G. ve Murray, K. T. (2000). “Mother–child Mutually Responsive Orientation and Conscience Development: From Toddler to Early School Age”. Child Development, 2: , 2000:, 417-431.
• Kohlberg, L. (1973). “The Claim to Moral Adequacy of a Highest Stage of Moral Judgment”. The Journal Of Philosophy, 18: ,1973: , 630-646.
• Kohlberg, L. (1975). “The Cognitive-Developmental Approach to Moral Education”. The Phi Delta Kappan, 10: , 1975: , 670-677.
• Pizarro, D. A. (2007). “Moral Emotions”. Encyclopedia of Social Psychology içinde (587-589). United Kingdom: Sage Publication.
• Schalkwijk, F. (2018). “A New Conceptualization of the Conscience”. Frontiers in Psychology, 9: , 2018: , 1863.
• Smetana, J. G. (1999). “The Role of Parents in Moral Development: A Social Domain Analysis”. Journal Of Moral Education, 3: , 1999: , 311-321.
• Smetana, J. G. (2006). “Social-Cognitive Domain Theory: Consistencies and Variations in Children’s Moral and Social Judgments”. Handbook of moral development içinde (119- 154). London: Lawrence Erlbaum Associates Publication.
• Sulmasy, D. P. (2008). “What is Conscience and Why is Respect for it so İmportant?” Theoretical Medicine And Bioethics, 3: , 2008: , 135-149.
• TDK. (t.y.). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi: 1 Mart 2023, http://tdk.gov.tr/
• VandenBos, G. R. (Ed.). (2015). APA dictionary of psychology. Washington: American Psychological Association.
• Verim-Işık, H. ve Avcı, M. (2020). “Erol Güngör’ün Düşünce Alanına Ait Bazı Ahlaki Kavramların Değerlendirilmesi”. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 1: , 2020: , 38-45.