TÜRKİYE’NİN 1980’Lİ YILLARI: KATI OLAN HER ŞEY BUHARLAŞIYOR

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 65 - Yüzyıllık Muhasebe: İkinci Yüzyıla Girerken Türkiye Siyaseti, 132 - 163, 25.12.2023

Mustafa Fatih Sarı

Öz

Batı’da 1970’li yıllarda ekonomik, politik ve kültürel alanlarda tezahürleri gözlemlenen köklü bir dönüşüm süreci yaşanmıştır. Ortaya çıkan yeni duruma dair yapılan kavramsallaştırmalardan birisi de post-modernliktir. David Harvey’e göre önceki dönemin ruhunu anlatan temel kavram “katılık” iken, yeni döneminkini anlatan ise “esneklik”tir. Yeni dönemde emek süreçleri ve piyasalarda esnekleşme, coğrafî akışkanlıkta artış, tüketim kalıplarında hızlı değişiklikler ortaya çıkmıştır. Katılık ile özdeşleştirilen devlet, ekonomik alandaki etkinliğini kaybetmiştir. Bunda yeni teknolojik gelişmelerin ve finansallaşma sürecinin sermayenin akışkanlığını artırmasının da büyük payı vardır. Politik alan ile ekonomik alan arasındaki bağ koparılmış, politik alanın içeriği kültürel alana dair meselelerle doldurulmuştur. Bir başka açıdan ise post-modern sanat, modern sanatın katı kalıplarından “özgürleşme” anlamına gelmiştir.

Türkiye’de ise benzer bir dönüşüm süreci 1980’li yıllarda ortaya çıkmıştır. 24 Ocak Kararları ile yeni dönemin ekonomik temelleri kurulmuştur. 12 Eylül 1980’de yapılan askerî darbeden üç yıl sonra yapılan genel seçimlerde Anavatan Partisi iktidara gelmiş ve yeni dönemin ruhuna uygun politik yaklaşımıyla kitlesel bir destek bulmuştur. Bu dönemde görülen gümrük duvarlarının kaldırılması, özelleştirmeler, finansal serbestleştirme, ideolojik siyasetten uzaklaşma, tüketim kültürünün yerleşmesi, kültürün metalaşması, özel ve kamusal alan arasındaki sınırların aşınması gibi pek çok gelişme aynı sürecin farklı başlıklarıdır: Katılıklar, esnemektedir.

Anahtar Kelimeler

Post-Modernite, Fordizm, Keynesçilik, Anavatan Partisi, Tüketim Toplumu

Kaynakça

• Akman, Ş. T. (2014). “İş Hukukunun Piyasalaşması: Emeğin Esnekleşmesi ya da Çalışma Yaşamının Kuralsızlaşması Bağlamında Klasik Liberalizmden Neo-liberalizme İş Sözleşmesinin Dönüşümü”. Ali Murat Özdemir ve Muammer Ketizmen (Ed.), Türkiye’nin Hukuk Sisteminde Yapısal Dönüşüm içinde (s. 217-244). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Bali, R. N. (2018). Tarz-ı Hayat’tan Life Style’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berman, M. (2014). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (Ü. Altuğ ve B. Peker, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bilici, M. (2000). “İslamın Bronzlaşan Yüzü: Caprice Hotel Örnek Olayı”. Nilüfer Göle (Ed.), İslamın Yeni Kamusal Yüzleri içinde (s. 216-236). İstanbul: Metis.
• Fülberth, G. (2010). Kapitalizmin Kısa Tarihi (S. Usta, Çev.), İstanbul, Yordam Kitap.
• Gürbilek, N. (2019). Vitrinde Yaşamak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2007). “80 Sonrası Politik Kültür”. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (Ed.), Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme içinde (s. 515-526). İstanbul: Alfa Akademi.
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin Durumu (S. Savran, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hobsbawm, E. (1996). Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Kaynar, M. K. (2010). “Tarihsel Bir Kişilik Olarak Mustafa Kemal’den Popüler Kültür Metaı Olarak Atatürk’e”. Mete Kaan Kaynar (Ed.), Resmi Tarih Tartışmaları 10: Rejim ve Ritüelleri içinde (s. 75-114). Ankara: Maki Basın Yayın.
• Kumar, K. (2013). Sanayi Sonrası Toplumdan Post-Modern Topluma (M. Küçük, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Öğün, S. S. (2000). Türk Politik Kültürü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Öğün, S. S. (2010). Politika ve Kültür, Bursa, Dora Yayınları.
• Özveri, M. (2014). “İşçi Hakları ve Hukuk”. Ali Murat Özdemir ve Muammer Ketizmen (Ed.), Türkiye’nin Hukuk Sisteminde Yapısal Dönüşüm içinde (s. 173-216). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2020). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Saad-Filho, A. (2018). “Neoliberal Geçişte Para Politikası: Keynesçilik, Monetarizm ve Enflasyon Hedeflemesinin Siyasi İktisat Açısından Eleştirisi”, Albritton, R., Jessop, B., Westra, R. (der.), Siyasi İktisat ve Küresel Kapitalizm içinde (s. 101-134) (C. Cemgil, Çev.), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (2007). “Türkiye’de Demokrasi ve Sivil Toplum”. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (Ed.), Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme içinde (s. 543-560). İstanbul: Alfa Akademi.
• Topak, O. (2012). Refah Devleti ve Kapitalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunç, A. (2001-2002). “Yoksunluktan Yoksulluğa”. Birikim, 152/153, s. 50-54.
• Türk, H. B. (2014). Muktedir. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wood, E. M. (2016). Kapitalizm Demokrasiye Karşı (çev. Şahin Artan), Yordam Kitap, 2. Basım, İstanbul.
• Yeldan, E. (2016). Küreselleşme Sürecinde Türkiye. İstanbul: İletişim Yayınları.