BÖLGESEL OTONOMİ: TÜRKİYE’NİN ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA POLİTİKALARI

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 65 - Yüzyıllık Muhasebe: İkinci Yüzyıla Girerken Türkiye Siyaseti, 282 - 305, 25.12.2023

Abdullah Erboğa , Murat Yiğit

Öz

Bu çalışma, Türkiye’nin Orta Doğu ve Kuzey Afrika politikalarını bölgesel otonomi arayışı çerçevesinde ele alırken, Ankara’nın bölge ile ilişkilerindeki temel gerilim alanlarına, bu gerilimlerin nasıl bir dış politika çıktısı oluşturduğuna ve son çeyrek asırda Türk dış politikasının nasıl bir dönüşüm geçirdiğine odaklanmaktadır. Cumhuriyetin kuruluşundan Arap İsyanları sonrası sürece kadar Türkiye’nin bölgesel düzene yönelik yaklaşımındaki değişikliğin incelenmesi ve cumhuriyetin yüzüncü yılında Türk dış politikasının Orta Doğu ve Kuzey Afrika politikalarının temel parametrelerinin ortaya konulması şüphesiz önem arz etmektedir. Osmanlı İmparatorluğunun ardından Türk dış politikasının önceliklerinin, tehdit algısının ve hedeflerinin ne olduğu ve süreç içerisinde bunlarda herhangi bir dönüşüm yaşanıp yaşanmadığı hususunun dikkatli bir şekilde ortaya konulması gerekmektedir. Türkiye’nin Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya yönelik dış politika davranışlarını analiz etmek aynı zamanda Ankara’nın bölgeyle kurduğu ilişkinin nasıl bir karaktere sahip olduğunu da yansıtacaktır. Arap İsyanları süreciyle birlikte bölgede devam eden istikrarsızlığın tüm bölge ülkelerinin ulusal güvenliğine yönelik oluşturduğu tehdit ve bu tehdit karşısında Türkiye’nin bölgesel düzen arayışlarına yönelik yaklaşımını ele alan bu makale, aynı zamanda Türk dış politikasının yüz yıllık muhasebesini yaparken önümüzdeki asrın muhtemel senaryolarını da ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Dış Politika, Bölgesel Otonomi

Kaynakça

• ASLAN , Z. (2021). “Fatin Rüştü Zorlu’nun yaşamına ve düşüncelerine dair kısa notlar”. Independent Türkçe, 1-2.
• ASLAN, A. (2018). “Türk Dış Politikasını Anlamak İçin Kavramsal Bir Çerçeve: Otonomi Arayışı”. B. DURAN, K. İNAT, & A. ASLAN içinde, Kuruluşundan Bugüne AK Parti: Dış Politika (s. 17-40). İstanbul: SETA.
• AZMAN, K. (2022, 10 7). Cezayir’den TUSAŞ AKSUNGUR İHA siparişi!”. Defence Turk: https://www.defenceturk.net/cezayirden-tusas-aksungur-iha-siparisi#:~:text=MENADEFENSE%20taraf%C4%B1ndan%20aktar%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20%C3%BCzere%20Cezayir,bu%20haber%20TUSA%C5%9E%20taraf%C4%B1ndan%20yalanland%C4%B1. adresinden alındı
• BAKIR, A. (2023). “Turkey’s security role in the Gulf region: exploring the case, of a newcomer”. Turkish Studies, 809-831.
• BUHARİ GÜLMEZ, D. (2020). “The resilience of the US–Turkey alliance: divergent threat perceptions and worldviews”. Contemporary Politics, 475-492.
• CANLI, E. (2020, 12 30). Türkiye’nin desteği 2020 yılında Libya’nın kaderini değiştirdi. Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiyenin-destegi-2020-yilinda-libyaninkaderini-degistirdi/2093486 adresinden alındı
• DEİK. (2023). Afrika Bilgi Notu. İstanbul: DEİK-TABEF.
• DURAN, B., & İNAT, K. (2023). “Turkish Foreign Policy in the Face of Regional and Global Challenges”. Insight Turkey, 79-102.
• ERŞEN, E., & PARLAR DAL, E. (2014). “Reassessing the „Turkish Model in the Post-Cold War Era: A Role Theory Perspective”. Turkish Studies, 258-282.
• GADZO, M. (2023, 3 11). “‘Changing global order’: China’s hand in the Iran-Saudi deal”. A Jazeera, s. 1-2.
• HABERTÜRK. (2022, 12 30). Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun’dan Fransa’ya “sömürgecilik” tepkisi. Habertürk: https://www.haberturk.com/cezayir-cumhurbaskani-tebbun-dan-fransa-yasomurgecilik-tepkisi-3551847 adresinden alındı
• HAUGOM, L. (2019). “Turkish foreign policy under Erdogan: A change in internationalorientation?”. Comparative Strategy, 206-223.
• HÜRRİYET. (1999, 1 28). HÜRRİYET. 42 YIL SONRA AÇIKLANAN TARİHİ GERÇEK: https://www.hurriyet.com.tr/dunya/42-yil-sonra-aciklanan-tarihi-gercek-turkiye-cezayire-silahvermis-39060208 adresinden alındı
• JOSSERAN, T. (2012, 8 16). Les Cles du Moyen-Orient. La Turquie et la Guerre d’Algérie, untiers-mondisme Atlantique ?: https://www.lesclesdumoyenorient.com/La-Turquie-et-laGuerre-d-Algerie.html adresinden alındı
• KURT, V. (2019). “Arap İsyanları Sonrasında Ortadoğu’da Vekalet Savaşları: Yemen Örneği”. International Journal of Political Science and Urban Studies, 307-326.
• MARTIN, L., & ALTUNIŞIK, M. (2023). ). “Turkey and the Middle East and North Africa under the AKP: A Three Level Analysis of Foreign Policy Change”. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 79-96.
• MUNASSAR , O., & ARI, T. (2020). “Two Stages of Turkey’s Quest for a Regional Power Status in the Middle East: An Integrated Role- Status-seeking Approach”. Gazi Akademik Bakış, 1-29.
• OĞUZLU, H. (2023). “Turkey as a restrained middle power”. Turkish Studies, 673-690.
• OKTAV, Ö. (2016). Arap Baharı ve Türkiye-KİK Ülkeleri Arasındaki İlişkilere Etkisi. Siyasal Bilgiler Dergisi, 43-69.
• ÖZKAN, A. (2021). “Türkiye-Libya İlişkileri”. İ. ERMAĞAN, & E. EYRİCE TEPECİKLİOĞLU içinde, Dünya Siyasetinde Afrika - 7: Türkiye’nin Afrika Ülkeleriyle İlişkileri (s. 243-281). İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• ÖZKOÇ, Ö. (2017). “Türkiye’nin Kuzey Afrika’ya Yönelik Politikası: Bir Modelin Çöküşü”. Ankara SBF Dergisi, 77-97.
• SADDIKI, S. (2020). The New Turkish Presence in North Africa: Ambitions and Challenges. Tunis: Konrad Adenauer Stiftung.
• SHIVELY, J. (2016). Hope, Change, Pragmatism: Analyzing Obama’s Grand Strategy. New York: Palgrave Macmillan.
• STEELE, W. (1963). “Egypt’s relations with the soviet union”. Naval War College Review, 16-45.
• TAŞ YETİM, H. (2022). 2000’li Yıllarda Türkiye-Fas İlişkileri. Ankara: ORSAM.
• TC CUMHURBAŞKANLIĞI. (2021). “Birlikte Kalkınma ve Refah için Güçlendirilmiş Ortaklık”. 3. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi (s. 1-12). İstanbul: TCCB.
• TC CUMHURBAŞKANLIĞI. (2021, 8 2). Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said ile Telefon Görüşmesi. TCCB: https://www.tccb.gov.tr/basin-aciklamalari/365/128878/tunus-cumhurbaskanikays-said-ile-telefon-go-ru-s-mesi adresinden alındı
• TC DIŞİŞLERİ. (2023, 1 1). Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı . Türkiye-Libya Siyasi İlişkileri: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-libya-siyasi-iliskileri.tr.mfa adresinden alındı
• TRT Haber. (2018, 12 18). TRT Haber. Mısır’da asırlardır kullanılan Türkçe kelimelerin sırrı: https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/misirda-asirlardir-kullanilan-turkcekelimelerin-sirri-398143.html adresinden alındı
• TÜR, Ö. (2019). “Turkey’s Role in the Middle East and Gulf Security”. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 592-603.
• WALKER, J. (2009). “Turkey’s Imperial Legacy: Understanding Contemporary Turkey through its Ottoman Past”. PGDT, 494-508.