1990’LARDAKİ İSLAMCI DERGİLERDE İSLAM DEVLETİ ANLAYIŞI VE ULUS DEVLET ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA SÜREKLİLİK VE DEĞİŞİM1

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 66 - Türkiye'nin Fikir Dergileri, 172 - 192, 20.07.2024

Ebru Karadeniz Sakr Ali Kaya

Öz

Siyasal teorilerle siyasal gelişmelerin yorumlanması, düşünsel oluşumların tartışılması ve geçmişi
değerlendirip güncelin kavranması için dergiler, hem vazgeçilmez ifade platformlarıdır hem de düşüncelerin
gelişimi ve olgunlaşması için uygun zeminlerdir. Bu çalışmada dergiler üzerine araştırma
yapmanın belirtilen öneminin farkında olarak 1990’larda yayımlanan İslamcı dergilerdeki devlet tartışmaları
ele alınmıştır. Dergilerde devlet bağlamındaki yaklaşımlar ve anlayışlar, İslamcılığın İslam
devleti anlayışı ve ulus devlet eleştirisi çerçevesinde gelişen literatürle ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir.
Bu bağlamda, dönemin İslamcı dergilerindeki İslam devleti anlayışı ve ulus devlet eleştirisi,
kendinden önceki müktesebattaki baskın söylem ile uyumludur. Bu uyum, İslamcı düşüncedeki bir
devamlılığa işaret etmektedir. Diğer taraftan dönemin dergilerinde, İslam devleti fikrinin ulus devletin
yarattığı problemleri yeniden üretmeye namzet olduğu savunularak alternatif İslam siyaseti yaklaşımıyla
ilgili başlangıç düzeyinde tartışmalar da yapılmıştır. Bu yaklaşımda, çoğulculuğa ve farklılığa
duyarlı bir İslami yönetimin mümkün olduğu önerilmiştir. Bu tartışmanın, İslamcılığın uzun serüveninde
İslam devleti yaklaşımı ve ulus devlet eleştirisi bağlamında oluşturduğu hakim söylemden
bir kopuşu ya da yeniliği temsil ettiği sonucuna varılmıştır. Çalışmada dönemin öne çıkan İslamcı
dergileri olarak İktibas, Girişim, Tevhid, Bilgi ve Hikmet, Değişim, Umran ve Haksöz incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslamcılık, İslam Devleti, İslamcı Dergiler, Ulus Devlet Eleştirisi, MedineVesikası.

Kaynakça

• Ağırakça, A. (1994a). “İslam Hukukuna Göre Halife ve Hilafet”. Değişim Dergisi, 13, 22-30.
• Ağırakça, A. (1994b). “İslam Hukukuna Göre Halife ve Hilafet”. Değişim Dergisi, 17, 31-34.
• Ağırakça, A. (1995). “İslam Hukukuna Göre Halife ve Hilafet”. Değişim Dergisi, 24, 41-43.
• Aktaş, E. (1995). “Modern Devlet”. İktibas Dergisi, 196, 60-61.
• Aktaş, Ü. (1996). “Demokrasi ve Cumhuriyet”, Değişim Dergisi, 29, 28-29.
• Arslan, A. (1993). “Peygamber Ümmetinden Ulus’un Devletine”. Bilgi ve Hikmet Dergisi,3, 15-30.
• Arslan, A. (1994). “Sekülerizm Kendi İçinde Helak Taşıyan Bir Süreçtir”. Umran Dergisi, 20, 10-17.
• Asefi, M. M. (1990). “Velayet-i Fakih ve Ümmetin İmamlığı”. (Çev: Tecrişli, İ.). Tevhid Dergisi, 5, 60-66. Atalar, K. M. (1994). “Kavramların Dilini Anlamak”. İktibas Dergisi, 186-187, 19-27.
• Ayaz, S. (1999). “Güç Hiçbir Şeydir, Otorite Her Şeydir”. Umran Dergisi, 58, 6-30.
• Aydın, M: (1993). “Dinin Dünyevileşme Sorunu Protestanlık ve İslam”. Bilgi ve Hikmet Dergisi, 2, 43-56.
• Aydın, M: (1998). “Bir Modern Yapı Olarak Ulus”. Umran Dergisi, 43, 18-22.
• El-Benna, H. (2021a). Eğitim Risalesi (Çev: Nida Tercüme Heyeti). İstanbul: Nida Yayıncılık.
• El-Benna, H. (2021b). Risaleler (Çev: Mehmet Akbaş, Ahmet Akbaş, Mehmet Eren, Recep Songül). İstanbul: Nida Yayıncılık.
• Bulaç, A. (1992). “Medine Vesikası Temelinde İslamî Çoğulculuk”. AKV Bülten, 9, 18-25.
• Bulaç, A. (1993a). “Modern Devletin Totaliter ve Ulus Niteliği”. Bilgi ve Hikmet Dergisi, 3, 3-15.
• Bulaç, A. (1993b). “Din-Devlet İlişkileri”. Haksöz Dergisi, 26, 19-23.
• Bulaç, A. (1994). “Bir Arada Yaşamanın Mümkün Projesi Medine Vesikası”. Bilgi ve Hikmet Dergisi, 5, 3-15.
• Bulaç, A. (2013). “İslamcılığın Oluşumu, Gelişimi ve Bugünkü Durumu”. Gelenek ve Modernlik arasında İslamcılık içinde (36-47). İstanbul: Umran.
• Canatan, K. (1994). “Toplum Tasarımları ve ‘Birlikte Yaşama”. Bilgi ve Hikmet, 5, 98-108.
• Canatan, K. (1995). “Kilise, Devlet İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi Ve Türkiye’de Laiklik”. Bilgi ve Hikmet, 11, 23-42.
• Çelik, Ö. (1993). “Devlet’in Modern Doğası: “iyi” Siyaset’ten “Etkin” Siyaset’e”. Bilgi ve Hikmet Dergisi, 3,31-41.
• Çelik, Ö. (1994). “Beraber Yaşama Sorunu İnsanın Anlam Arayışı ve Siyasal Otorite”. Bilgi ve Hikmet Dergisi, 5, 16-32.
• Çiçek, A. (1994). “Hilafet ya da Ş ura İstişareye Dayalı Bir Yönetim Biçimi”. Değişim Dergisi, 13, 48-51.
• Dalkanat, M. (1996). “21. Yüzyıla Girerken Vatan-Sınır-Bayrak Kavramaları”. Değişim Dergisi, 30, 30-31.
• Dursun, D. (1993). “Türk Laiklik Sisteminin Tarihsel-Kültürel Arkaplanı”. Bilgi ve Hikmet Dergisi, 1, 76-81.
• El- Faruki, İ. R. (1993). “İslam Açısından, Ulus-Devlet ve Sosyal Düzen”. Umran Dergisi, 14, 5-12.
• Eliaçık, İ. (1996). “Üç Tarz-ı Siyaset Üzerine İslam’ı Kendi Yatağında Keşfetmek”. Değişim Dergisi, 31, 19-21.
• Eliaçık, İ. (1998). “Adalet Devleti İlkesel Bir Tasarım”. Değişim Dergisi, 60, 20-26.
• Eryarsoy, M. B. (1995). “Açık Oturum: Ümmet Toplumu deyince Ne Anlıyoruz?”. Değişim Dergisi, 24, 28-40.
• Eryılmaz, B. (1994). “Birlikte Yaşama Düzeni Osmanlı Millet Sistemi”. Bilgi ve Hikmet Dergisi, 5, 91-97.
• Gannuşi, R. (1998). “İslam’a Göre Medeni Toplum Esasları”. (Çev: Çığrıkçı, M.). Umran Dergisi, 43, 23-28.
• Ghannoushi, R. (2010). “Islamic Movements: Self-Criticism and Reconsideration”. The Contemporary Arab Reader on Political Islam (Ed: M. Abu-Rabi’) içinde (s. 130–134). London : Pluto Press.
• Gökova, M. Y. (1994). “İslam Fıkhında İtaat”. Değişim Dergisi, 19, 60-62.