TÜRK SİYASAL HAYATINDA SERDENGEÇTİ DERGİSİ VE MUHAFAZAKÂR MİLLİYETÇİLİĞİN İNŞASI

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 66 - Türkiye'nin Fikir Dergileri, 242 - 264, 20.07.2024

İlhan Bilici

Öz

Serdengeçti dergisi tek parti döneminin son yıllarında Osman Yüksel (Serdengeçti) tarafından kurulmuş
muhalif bir yayın organıdır. Derginin siyasal konumlanışı ya da pozisyon alışı doğrudan
yayın politikasını etkilemekle birlikte Serdengeçti’nin ideolojik terkibini de şekillendirmiştir. O, erken
Cumhuriyet dönemindeki modernleşme gayretlerine karşı oluşan toplumsal bir tepkinin ürünüdür.
Bu bağlamda çalışmanın temel amacı Türk milliyetçiliğinin dönüm noktalarından birini teşkil eden
Serdengeçti dergisinin ideolojik formasyonunu analiz etmektir. Mevcut çalışmada Serdengeçti’nin
Türk-İslam sentezini esas alan muhafazakâr milliyetçi bir ideolojik terkibe sahip olduğu ileri sürülmektedir.
Bahse konu terkibin inşasında Serdengeçti etno-kimliksel bileşeni esas alan Turancı ve
irredentist bir siyasi tasavvurdan ziyade inşa edilmek istenen ideolojik formasyon ile İslam coğrafyasıyla
birliktelik ya da yakınlık kurma arzusu güdüldüğü ileri sürülebilir. Çalışmada ayrıca etkili iletişim
ve popüler reaksiyoner söylemler etrafında ideolojik terkibin inşa edilmeye ve topluma sunulmaya
çalışıldığı sonucuna da ulaşılmıştır. Bu minvalde, 1947 ile 1962 yılları arasında toplam 15 yıllık
varlık mücadelesinde 33 sayılık Serdengeçti dergisinin imzalı ve imzasız bütün sayıları çalışma
kapsamında niteliksel içerik analizi tekniğiyle incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Serdengeçti Dergisi, Muhafazakâr Milliyetçilik, Osman Yüksel, Cumhuriyet Modernleşmesi, Türk Milliyetçiliği.

Kaynakça

• Akdemir, A. R. (30 Aralık 1959). “İman!”. Serdengeçti. Sayı 31. s. 7.
• Akdemir, A. R. (Mart 1957). “Münevverin Mesuliyeti”. Serdengeçti. Sayı 23. s. 11.
• Atsız, N. (Mayıs-Haziran 1952). “Devletimizin Kuruluşu”. Serdengeçti. Sayı 15-16. s. 9.
• Başok, A. (2022). Türk Kültürü ve Edebiyatında Serdengeçti Dergisi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi – Teknik ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bölükbaşı, Y. Z. (2023). “Türkçülükten İslamcı-Muhafazakarlığa: Türk Sağının İnşasında Serdengeçti Dergisi”. Türk Siyasal Hayatında Siyasi Fikir Temsilleri, (Ed.) İlhan Bilici.
• Ankara: Tezkire Yayınları. s. 262-297.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Ankara: Eğiten Kitap.
• Darendelioğlu, İ. (1977). Türkiye’de Milliyetçilik Hareketleri. İstanbul: Toker Yayınları.
• Gürdağı, B. S. (Mart 1948). “Bizim İdealimiz”. Serdengeçti. Sayı 4. s. 16).
• Hocaoğlu, O. K. (Haziran 1951). “Camileri Klise Yaparken”. Serdengeçti. Sayı 13. s. 13.
• İlhan, F. (2019). Türk Muhafazakarlığı ve Serdengeçti Dergisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Karakuş, E. (2014). Nationalist Conservativism and its Enemies: Communists, Jews, Donmehs, and Free Masons in Büyük Doğu, Serdengeçti and Sebilürreşad. Middle East Technical University the Graduate School of Social Sciences. Yüksek Lisans Tezi.
• Leyvarz, R. (Ağustos 1952). “Türkiyede İslamiyetin Uyanması”. Serdengeçti. Sayı 17. s. 6.
• Neuman, W. L. (2010). Toplumsal Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Yayın Odası Yayınları.