Renewal Studies in Kalam and Said Nursi’s Risale-i Nur Collection

Yıl 2023, Sayı: 3, 88 - 107, 31.12.2023

Cemil Paslı

Öz

In this article, the Theological Renewal Studies, which we think started in the nineteenth century and continue until today, and Said Nursi’s (1878-1960) Risale-i Nûr Collection, are discussed. Those who contributed to the so-called renewal studies, in addition to the mental proof of the creed, also determined the solution of the problems related to the principles of belief that people experience in current social life as a basic principle. When the new worldview formed in the West and the thought movements that emerged from it began to affect the Islamic world, they felt the need to renew their methods of approaching the subjects instead of the fixed main principles of the science of theology,
and they took this as the basis in their work. Said Nursi is among the new scientific theologians. In this article, in order to discuss Said Nursî’s Risâle-i Nûr Collection within the framework of the search for innovation in theology, firstly, brief information about the innovation movements in theology, the subjects on which these movements focus and the names who work on this subject are given. The position of the Risale-i Nur Collection within the general framework of the so-called renewal movements has been
tried to be determined. What we think Nursi aimed for with the Risale-i Nur Collection; It focused on three basic issues: investigation and reinforcement of faith, Islamic unity and positive movement, and in this context, it was discussed whether Said Nursi’s Risale-i Nur Collection could be considered one of the theological innovation movements put forward at that time.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Kalam Renewal Studies, Said Nursî, Risâle-i Nûr Collection, Faith, Islamic Unity, Positive Movement

Kelamda Yenilenme Çalışmaları ve Said Nursi’nin Risâle-î Nûr Külliyâtı

Öz

Bu makalede, Kelamda Yenilenme Çalışmaları ve Said Nursî’nin Risale-i Nur Külliyatı ele alınmıştır. Said Nursî’nin Risale-i Nur Külliyatı’nın kelamda yenilik arayışları çerçevesinde ele alınabilmesi için öncelikle Kelamda yenilik hareketlerinden kısaca bahsedilmiştir. Said Nursî’nin Risale-i Nur Külliyatı ile hedeflediğini düşündüğümüz imanın tahkik ve takviyesi, ittihad-ı İslam ve müspet hareket konuları değerlendirilmiştir. Said Nursî’nin Risale-i Nur külliyatının söz konusu dönemde ortaya atılan kelamda yenilik hareketlerinden sayılıp sayılamayacağı tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelamda Yenilenme, Said Nursi, Risale-i Nur Külliyatı, İman, İttihad-ı İslam, Müspet Hareket

Kaynakça

• Alper, Hülya. İmanın Psikolojik Yapısı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Altıntaş, Ramazan. Türk Kelamcıları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2017.
• Ardoğan, Recep. Kelam İlminde Sosyal Açılımlar. İstanbul: Noyamedya Yayınları, 2016.
• Armaner, Neda. İnanç ve Hareket Bütünlüğü Bakımından Din Terbiyesi. İstanbul: MEB Yayınları, 1967.
• Ayasbeyoğlu, Nevzat. İslamiyet’in Eğitimimize Getirdiği Değerler ve Kur’an-ı Kerim’in Eğitim ile İlgili Ayetlerinin Tahlili. İstanbul: MEB Yayınları, 1991.
• Başgil, Ali Fuad. Din ve Laiklik, İstanbul: Yağmur Yayınları, 1991.
• Boer, T. J. De. İslam’da Felsefe Tarihi. çev. Yaşar Kutluay. Ankara: Anka Yayınları, 1960.
• Coşkun, İbrahim. Modern Çağın İnanç Sorunları. Günümüzde Deizm, Ateizm ve Nihilizmi Doğuran Sebepler. İstanbul: DİB Yayınları, 2019.
• Çağrıcı, Mustafa. İslam Düşüncesinde Ahlak. İstanbul: Dem Yayınları, 2000.
• Ebû Hanîfe, el-Âlim ve’l-Müteallim, nşr. M. Zahid Kevserî, çev. Mustafa Öz, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri İçinde. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1981.
• ------------------el-Fıkhu’l-ebsat, neşr. Mustafa Öz. İmam-ı Azamın Beş Eseri. İstanbul, İFAV Yayınları, 1992.
• Fersahoğlu, Yaşar. Kur’an’da Zihin Eğitimi. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Garaudy, Roger. Yobazlıklar. çev. Cemal Aydın, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, 2017.
• Gazali, İhyau Ulumi’d-Din, çev. Mehmet A. Müftüoğlu. İstanbul: Çelik Yayınları, 2008.
• Gölcük, Şerafeddin. Allah Kur’an İnsan. Konya: Esra Yayınları, 1990.
• --------- Kelâm Tarihi. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2011.
• Gözütok, Şakir. İlk Dönem İslâm Eğitim Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları. 2002.
• Gündüz, Turgay. Kur’an-ı Kerim Açısından İman-Amel İlişkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• ----- İslam, Gençlik ve Din Eğitimi. Bursa: Düşünce Kitabevi Yayınları, 2002.
• Güngör, Erol. Sosyal Meseleler ve Aydınlar. Ankara: Ötüken Yayınları, 1988.
• Harputi, Abdullatif. Kelâm Tarihi. Haz. Muammer Esen. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• ------------İslama Giriş. Din, Dünya ve Ahiret Bütünlüğü. İstanbul: DİB Yayınları, 2008.
• İbn Hişam. es-Siret’ün-Nebeviyye. nşr. Mustafa es-Sekka ve dğr. I-1V. çev. Abdulkadir Özaydın-Casim Avcı. İstanbul: Siyer Yayınları, 2023.
• İkbal, Muhammed. İslam’da Dini Tefekkürün Yeniden Teşekkülü. çev. Sofi Huri. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1964.
• Kara, İsmail. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi. İstanbul. Dergâh Yayınları, 2014.
• Karadaş, Cağfer. Anahatlarıyla Kelâm Tarihi. İstanbul: Ensar Yayınları, 2014.
• el-Kefevî, Ebu’l-Beka Musa el-Hüseynî el-Kırımî. el-Külliyât mucem fi’l-mustalahati ve’l-furuki’l-luğaviyye. Müessetu’r-Risale. Beyrut, 1993.
• Kettani, M. Ali. İslam Bilimi ve İslami Değerler Sistemi. Editör: Mustafa Armağan. İslam Bilimi Tartışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1990.
• Köten, Akif. “Asr-ı Saâdet’te Suffa Ashâbı”. Bütün Yönleriyle Asr-ı Saâdet’te İslâm. I-V. editör. Vecdi Akyüz. İstanbul: Ensar Yayınları. 1995.
• Matüridi, Kitabu’t-Tevhid. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018.
• Maverdi, Siyaset Sanatı. çev. Mustafa Sarıbıyık. İstanbul: Ark Yayınları, 2016.
• Nasr, Hamid Ebu Zeyd. Dinsel Söylemin Eleştirisi. çev. Fethi Ahmet Polat. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2002.
• -----Bilimsel Bilgi ve Aforoz Korkusu Arasında Yenilik Yasaklama ve Yorum. Çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2014.
• Nedvi, Ebu’l-Hasan. Dünya Kültür ve Medeniyetine İslam’ın Etkileri. Çev: Yusuf Karaca. İstanbul: Mahya Yayınları, 2016.
• Nursî, Said. Emirdağ Lahikası-I. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2010.
• ----------İçtimai Dersler. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2012.
• ----------Hutbe-i Şamiye, İstanbul: Zehra Neşriyat, 2010.
• -----------İşarat’ül-İcaz. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2006.
• -----------Kastamonu Lâhikası. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2006.
• ----------Lem’alar. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2006.
• ----------Mektubat. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2006.
• ----------Muhakemat. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2006.
• ----------Münâzarât, İstanbul: Zehra Neşriyat, 1992.
• ----------Sözler. İstanbul: Zehra Neşriyat, 2006.
• ----------Tarihçe-i Hayat, İstanbul: Zehra Neşriyat, 2010.
• Özcan, Hanifi. Matüridide Bilgi Problemi. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1998.
• Özervarlı, M. Said. Kelam’da Yenilik Arayışları. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Öztürk, Resul. Yeni İlm-i Kelâm Hareketi ve M. Vehbi Efendi. Erzurum: Ertual Yayınları, 2014.
• Said Halim Paşa. İslamlaşmak. Çev. Mehmet Akif Ersoy. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1991.
• Sülün, Murat. Kur’an-ı Kerim Açısından İman-Amel İlişkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Taşcı, Özcan. Kelâm El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• Ülken, Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları, 1992.
• Yeprem, M. Saim. İslam’a Giriş. “Kelam”. Ankara: DİB Yayınları, 2008.
• Taberi, Cami’u’l-beyan. Beyrut: 1995. I/103.
• Teftazani, Sa’deddîn. Şerhü’l-Akâid. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1991.
• Watt, W. Montgomery. İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ankara: A.Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları, 1981.
• Yazır, Elmalı’lı M. Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Kitabevi, 1979.
• Yeprem, M. Saim. İslam’a Giriş, “Kelam”, Ankara: DİB Yayınları, 2008.
• Makaleler Bakkal, Ali. “Bediüzzaman Said Nursi’nin Hadisleri Yorumlama Metodu”. Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi, 2017.
• Beki, Niyazi. “Bediüzzaman Said Nursi’ye Göre Kur’an’ın Üç İ’caz Vechi”, Katre, 2019.
• Çetin, Rabiye. “Tanzimattan Günümüze Kelamı Yenileme Çalışmaları II”. İstanbul: Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. Temmuz Aralık. 2013.
• Coşkun, İbrahim. “Mevlana’nın Tasavvufi Kelamı’nda Beyani Burhani Bilginin Uyumu”. Şanlıurfa: Uluslararası Mevlana ve Mevlevilik Sempozyumu, 2007.
• Harman, Vezir. “Psiko-Sosyal Kelâm: İman Kavramı Bağlamında Duygu, Düşünce ve Davranış Etkileşimi”. Tekirdağ: Namık Kemâl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, I/2015.
• İşeri, Mustafa Said. “Bedizüzzaman’ın Üç Hayat Devri: Eski Said, Yeni Said ve Üçüncü Said”. Köprü Dergisi, Güz-2010.
• Kayıklık, Hasan. “Psikolojik Açıdan İnanç, İman ve Şüphe”. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005.
• Kazanç, Fethi Kerim. “Klasik Kelâmî Tartışmaların Doğuşu ve Gelişimine Etki Eden Faktörler”. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2007.
• Kutlu, Sönmez. “Maturidi Akılcılığı ve Günümüz Sorunlarına Çözmeye Katkısı”, Ankara: e-makâlât Mezhep Araştırmaları II, 2009.
• Özarslan, Selim. “Günümüz İnanç Problemlerinin Nedenleri”. Ankara: DİB Dergi Mayıs. 2013.
• Sinanoğlu, Abdulhamit. “Kelâm ilminin İnşasında Geleneğin Yeri. Sempozyum. Elâzığ, 2004.
• Sönmez, Zekiye. “Necrân’da Hıristiyanlık ve Hz. Muhammed’in Necrân Din Adamlarıyla Münasebetler”. Bursa: U.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2017.
• Şahin, Mehmet Kenan. “Günümüz Kelâm İlminin Sorunsalı Üzerine Eleştirel Bir Bakış”. Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 2018.
• Teftazani, Sadettin. Şerhü’l-Akâid. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1991.
• Topaloğlu, Bekir. Kelâm İlmi. İstanbul: Damla Yayınları, 1995.
• Yavuz, Kerim. “Din Psikolojsinin Araştırma Alanları”. Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1982.
• Tezler Engizek, Bünyamin. Şerefeddin Yaltkaya’nın İctimai Kelam Anlayışı. Kahramanmaraş: K.S.İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisas Tezi, 2012.
• Koçar, Musa. Eleştirel Açıdan Said Nursi’nin Kelami Görüşleri. İstanbul: M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi, 1999.