Kentleşme Sürecinde Cem İbadeti Uygulamaları

Yıl 2024, , 92 - 105, 30.06.2024

Hulusi Yılmaz

https://doi.org/10.33817/muhakeme.1456162

Öz

Cem, Alevi inancının somutlaştığı önemli bir dini ritüeldir. Kırdan kente göçle birlikte bütün geleneksel yapılarda olduğu gibi, geleneksel cemlerde de bir deformasyon olmuştur. Geleneksel cemler şekil, isimlendirme ve zamanlama açısından bölgeden bölgeye değişiklik göstermesine rağmen, ana bölümler, temel kurallar, anlam ve içerik bakımından bir benzerlik taşımaktadır. Geleneksel cemleri zaman kriterine göre sürekli cemler ve periyodik cemler olarak tasnif etmek mümkündür. Periyodik cemler ise kendi içinde görüm cemleri ve diğer cemler olarak tasnif edilebilir. Günümüzde cem ibadetinin uygulanışında hem zaman hem de nitelik olarak sapma görülmektedir. Sürekli cemler olarak nitelediğimiz cumalık cemleri kentte kitle dernekleri tarafından yıl boyunca yapılmaktadır. Geleneksel Alevilikte cumalık cemleri yıl boyunca yapılması ideal olarak düşünülmesine rağmen, yapılmamaktadır. Metropol bir kentte görüm cemleri, yerel köy dernekleri tarafından uygulanabilmektedir. Kitle dernekleri ise diğer cemlerin yapılmasına müsait bir örgütlenme görünümündedir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Cemler, Cemin Dönüşümü, Dernek ve Vakıflar

Cem Worship Practices During The Urbanization Process

Öz

Cem is an important ritual in which Alevism is materialised. Traditional cem rituel, like all the other traditional structu- res, has become deformed due to the mig- rations from villages to cities. Although traditional cem rituals may differ from region to region according to the form, denotation and timing, they resemble in terms of main sections, rules, meaning and content. It is possible to classify traditional cem rituals as permanent and periodical ones according to timing criterias. Periodical ones can also be classified as the rituals of vision and the others on their own. Today, some variations are observed in the implementation of cem rituals in terms timing and quality. All the year round, “cu- malık” (a kind of entertainment organized after weddings) called permanent cem ritual is organized by public associations. In traditional Aleviness, it is ideologically thought that rituals of cumalık are organized throughout the year, but, in practice, they are not organized. In an metropolitan, rituals of vision can be practiced by the rural associations of vil- lages. On the other hand, public associations have appeared as an organization suitable for other cem rituals.

Anahtar Kelimeler

Traditional Cem Rituals, Transformation of Cem Ritual, Association and Foundation.

Kaynakça

• Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı (2024, Şubat). Türkiye Genelindeki 718 Cemevinin Aydınlatma Giderlerini Karşılıyoruz. https://alevibektasi.ktb.gov.tr/TR-367636/turkiye-genelindeki-718-cemevinin-aydinlatma-giderlerini-karsiliyoruz.html
• Arslanoğlu, İ. (2005). “Alevilikte Başlıca Cem Ayinleri ve Uygulamaları”. Alevi Tören ve Ritüelleri Sempozyumu. 2-3 Nisan 2005. Ankara.
• Bal, H. (2000). Alevi İslam Yolu. İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
• Bozkurt, Fuat (2005). Buyruk. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Bozkurt, N. (tarihsiz). Aleviliğin Oluşumu. İrtibat: Seyid Garip Musa Kültür Derneği.
• Eliade, M. (1991). Kutsal ve Dindışı. Ankara: Gece Yayınları.
• Eröz, M. (1997). Türkiye’de Alevilik Bektaşilik. İstanbul: Kültür Bakanlığı Gençlik ve Halk Kitapları.
• Fığlalı, E. R. (1994). Türkiye’de Alevilik Bektaşilik. Ankara: Selçuk Yayınları.
• Kaygusuz, İ. (2005). “Cemin Tarihsel, Sosyolojik ve Psikolojik Yönü”. Alevi Tören ve Ritüelleri Sempozyumu. 2-3 Nisan 2005. Ankara.
• Kılıç, G. (1998). “Niçin Örgütlenmeliyiz”. Kızılırmak Dergisi, Sayı: 4, Nisan-Mayıs.
• Okan, M. (2004). Türkiye’de Alevilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Orhan, H. (2003). Alevilikte İbadet. İstanbul: Garip Dede Yayınları.
• Subaşı, N. (2005). “Ritüel Kaybı-Laik Bir Toplumda Ritüel İhtiyacı”, Alevi Tören ve Ritüelleri Sempozyumu, 2-3 Nisan 2005, Ankara.
• Tüik (2024). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2023-49684&dil=1
• Türkdoğan, O. (1995). Alevi Bektaşi Kimliği. Ankara: Timaş Yayınları.
• Üzüm, İ. (2000). Günümüz Aleviliği. İstanbul: İSAM (İslam Araştırmaları Merkezi).
• Yaman, A. (2004). Alevilik’te Dedelik ve Ocaklar. İstanbul: Karaca Ahmet Sultan Derneği Yayınları.
• Yörükan, Y. Z. (1998). Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.