İMPARATORLUK’TAN CUMHURİYET’E BİR ENTELEKTÜELİN PORTRESİ: FAİK SABRİ DURAN

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 134 - 145, 26.12.2018

Sezgi Durgun Özkan

https://doi.org/10.33817/muhakeme.493875

Öz

Bu yazı entelektüel kavramını ve entelektüelin
sosyal rolünü ulus kurucu dinamiklerin ışığında ele almaya çalışacaktır. Edward
Said ve Antonio Gramsci’nin tanımladığı bağlamda entelektüelin toplumsal
rollerini teorik bir çerçeve olarak ortaya koyduktan sonra Osmanlı-Türk siyasal
hayatından bir örnek ele alınarak konu tartışılacaktır. Özellikle
İmparatorluk’tan ulus devlete geçiş döneminde, iki siyasal dönem, iki ideoloji
ve iki zihniyet arasında köprüler kurmuş olan Faik Sabri Duran’ın (1882-1943)
bir entelektüel olarak portresine ve eserlerine bakılacaktır. Duran’ın hem
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde ve hem de Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk
yıllarında ürettiği coğrafya anlatılarını analiz edilecektir.  Duran’ın idareci, yazar ve eğitimci vasıfları
ile toplumsal dönüşümlere yön veren mevkilerde bulunmasından dolayı ulus inşa
sürecindeki önemi irdelenecektir. İmparatorluk ulus devlet mantığına bürünürken
coğrafyanın bir akademik disiplin olarak kuruluşu, Duran’ın ve kuşağının
katkısı,   iktidar ve entelektüel
ilişkisi bağlamında değerlendirmeye alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Organik Entelektüel, Geleneksel Entelektüel, Toplumsal Roller, Coğrafya Eğitimi

THE PORTRAIT OF AN INTELLECTUAL: FAİK SABRİ DURAN FROM THE OTTOMAN EMPIRE TO THE REPUBLICAN TURKEY

Öz

This study investigates the concept of the intellectual and
the social role of an intellectual along the process of nation building. By
referring to the theoretical framework provided by Edward Said ve Antonio
Gramsci, this study will be looking at the social roles and typologies attached
to the intellectuals; especially in the Ottoman Turkish context. The historical
context will be the transition period from the imperial sstem to the nation
state. The focus will be on a geographer Faik Sabri Duran(1882-1943)  who has an important role to connect between
two ideologies, two systems and two mentalities. His texts and textbooks will
be analysed with respect to his role as an intellectual,  a director and as an author who is engaged in
the nation building process. While the empire transforms into a nation state,
geography was one of the significant disciplines that served to consolidation
of the republic, hence Duran’s role will be evaluated along the relations
between himself as an intellectual persona and the State.

Anahtar Kelimeler

organic intellectual, traditional intellectual, social roles, geography education, national geographic narratives

Kaynakça

• Akpınar Ö. (2010) Geographical Imagination in School Geography during the late Ottoman period: 1876-1908, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul: Atatürk Enstitüsü.
• Aslan E. 2010, Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Ders Kitapları, Eğitim ve Bilim, 35( 158) 215-232.
• Benda J. (1969) The Treason of the Intellectuals, çev. Richard Aldington, New York: Norton.
• Berkes N.( 20189, Türkiye’de Çağdaşlaşma, (der. Ahmet Kuyaş) İstanbul: Yapı Kredi yay.
• Birinci Coğrafya Kongresi: Raporlar, Müzakereler, Kararlar (1941), Ankara: Maarif Vekaleti
• Ceylan M. A. (2013) Türkiye Coğrafyasına Katkıda Bulunan Yabancı Bilim Adamları: E. Obst, Th. Lefebvre Ve E. Chaput, Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), II/1, 311-351.
• Dinç A.(2016) “Faik Sabri'den Günümüze Coğrafi Yansımalar - Osmanlı Coğrafya-i İktisadisi Perspektifiyle “100 Yılda (1914-2014) Türkiye Coğrafyası, İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Duran F. S (1916), Çocuklara Coğrafya Kıraatleri Istanbul: Matbaa-i Amire
• Duran F. S (1929), Türkiye Coğrafyası, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Duran F. S (1930) Beş Kıta Coğrafyası, İstanbul: Letafet matbaası.
• Duran F. S (1932), Türkiye Coğrafyası, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Duran F. S. (1917) Osmanlı Coğrafya-i Tabii ve İktisadisi, Istanbul: Kanaat Matbaası
• Duran F. S. (1941) Coğrafya Cemiyetleri, Tan gazetesi, 14. 07. 1941, No.2121
• Duran F.S, (1935) Bir Türk Kızı’nın Amerika Yolculuğu, İstanbul: Akşam neşriyat
• Durgun S. (2011), Memalik-i Şahane’den Vatan’a, İstanbul: İletişim.
• Durgun S.(2018), Geographical Imaginations of the Mediterranean Along Dichotomies East-West/North South, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi ( 6), Özel Sayı, 38-61.
• Erdem A. R. (2012)Atatürk’ün Liderliğinde Üniversite Reformu: Yükseköğretim ve Bilim Tarihimizde Dönüm Noktası, Pamukkale Üniversitesi: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma Merkezi Dergisi (4, Yaz/II) 376-388.
• Erinç S. (1973), Elli Yılda Coğrafya Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Başbakanlık Basımevi).
• Ersanlı B.(1996), İktidar ve Tarih, İstanbul: Afa yayınları
• Gouldner A. W. (1979) The Future of Intellectuals and the Rise of the New Class, New York: Seabury Press,
• Gramsci A. (1971, The Prison Notebooks: Selections, trans. Quintin Hoare and Geoffrey Nowell-Smith ,New York: International Publishers
• Gümüşçü O. ve Özgür N. K, (2016) “Türkiye’de Modern Coğrafya’nın Kuruluşu ve Örgütlenmesi (1915-1941), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, (93) 105-147.
• İhsanoğlu E. (2010), Darülfünun, Osmanlı’da Kültürel Modernleşmenin Odağı I-II, İstanbul: IRCICA Yayınları.
• Koçman A.( 1999),“Cumhuriyet Döneminde Yüksek Öğretim Kurumlarında Coğrafya Öğretimi ve Sorunları”, Ege Coğrafya Dergisi, (10), 1-14.
• Kreiser K.(1999), Batıdan Bilgi Transferinde Üç Örnek Bilim Dalı, Üç Yöntem: Zooloji,
• Kimya, Coğrafya”, Osmanlılar, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, (8), 631-636.
• Maarif Vekâleti (1991) Birinci Maarif Şürası (17-29 Temmuz 1939), Tıpkı Basım, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 139-213.
• Meriç C. (2004), Mağaradakiler, İstanbul: İletişim yay.
• Öymen H. R. R. (1941), “Birinci Türk Coğrafya Kongresi Münasebetiyle Coğrafya Öğretimi”, İlköğretim, (89) 1098-1099.
• Said (1996), The Representations of The Intellectual, New York: Vintage Books.
• Said E (2002), Entelektüelin Kamusal Rolü Üzerine, Cogito, (31) 37-57.
• Sam R.(2017), Entelektüeller Toplumsal Gelişim ve Değişim Sürecinin Öncüleri, Sosyoloji Konferansları No: 55 (2017-1) / 333-350.
• Tokcan H. ve Oruç Ş. (2009), Osmanlı Devleti Son Dönemlerinde Coğrafya Öğretimi, Kastamonu Eğitim Dergisi 17 (3). 1013-124) 1015.
• Tokcan H., Demirkaya, Ş. Oruç (2017), Yapılandırmacı Yaklaşıma Bir Örnek Osmanlı Dönemi Coğrafya ve Coğrafya Öğretimi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tümertekin E. (1971), “Türkiye’de Beşeri Coğrafyanın Gelişmesi”, İstanbul: İÜ. Edebiyat Fakültesi Dergisi 1 (17), s.2-11.
• Unat F. R. (1943), Memleketimizde Bir Coğrafya Cemiyeti Kurma İstekleri, Türk Coğrafya Dergisi, (1)16-22.
• Vergin N. (2006), Entelektüel Olmak ya da Olmamanın Sosyolojik Belirlemeleri Üzerine Bir Deneme, Doğu Batı, 9(35) 37-41.
• Özmeral C. (2012) (http://www.istanbullite.com/home8595/insearchoflulu.html) (Erişim: 01.12.2018)
• Yiğit A. ve Tunçel H. (2017), 100. Yılında Türkiye’de Coğrafyacılar, İstanbul: Türkiye Coğrafya Kurumu yay. (8). 10-14.
• Zürcher E. J. (2003), The Young Turks - Children of the borderlands? International Journal of Turkish Studies, 1-2( 9) 275-286.