Yükseköğretimde Kadın Akademisyenlerin Yaşadığı Eşitsizlik Deneyimleri Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 121 - 132, 30.06.2024

Gamze Karadere

https://doi.org/10.33817/muhakeme.1489370

Öz

Bu çalışmada, kadın akademisyenlerin akademik yaşamda deneyimledikleri çeşitli engel ve eşitsizlikleri ortaya koymak amaçlanmaktadır. Deneyimleri ortaya koyabilmek adına, nitel araştırma kullanılmıştır. Derinlemesine görüşmeler sonucunda elde edilen veriler, betimsel analiz kullanılarak sunulmaktadır. Bu çalışmada, anlam ve yorumlamanın önemi noktasında fenomenoloji araştırma deseni kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, akademik alanda kadınlar erkeklere göre dezavantajlı konumda yer almaktadır. Bu durumun nedeni ise bireylerin sosyalleşme süreçlerinden gelmektedir. Kadınlara ve erkeklere atfedilen roller ve beklentiler birbirinden farklılaşmakta ve bu durum kadınların gündelik yaşamına olduğu gibi akademik yaşamına da yansıyarak toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini oluşturmaktadır. Dolayısıyla ataerkil toplum yapısı nedeniyle, kadın akademisyenlerin akademik yaşam içerisinde yönetim mekanizmalarında yer alamama ve mobbinge maruz kalma vb. sorunlarla karşılaştığı sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın akademisyen, yükseköğretim, toplumsal cinsiyet, cam tavan.

A Qualitative Research on Inequality Experiences of Women Academics in Higher Education

Öz

This study aims to reveal the various obstacles and inequalities experienced by women academics in academic life. In order to reveal the experiences, qualitative research was used. The data obtained through in-depth interviews are presented using descriptive analysis. In this study, the phenomenology research design was used in terms of the importance of meaning and interpretation. According to the findings, women are at a disadvantage compared to men in the academic field. The reason for this situation comes from the socialization processes of individuals. The roles and expectations attributed to women and men differ from each other, and this situation is reflected in women's daily life as well as in their academic life, creating gender inequalities. Therefore, it is concluded that due to the patriarchal social structure, female academics face problems such as not being able to take part in management mechanisms in academic life and being exposed to mobbing.

Anahtar Kelimeler

Female academician, higher education, gender, glass ceiling.

Kaynakça

• Aktuna, G., Erdost, T. & Bahar Özvarış, Ş. (2023). Üniversitede Akademik Kariyer Yapma İle Toplumsal Cinsiyet Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 32 (1), 1-14.
• Cengiz, B. R., Doğan, G. & Karabağ, G. (2021). Türkiye'de Kadının Siyasete Katılımı: Siyasal Hayatta Karşılaşılan Engeller ve Deneyimler. İstanbul: İstanbul Politik Araştırmalar Enstitüsü.
• Çetin, O. B. (2018). Sosyolojik Araştırmalarda Veri Çözümlemesi ve Bulguların Yorumlaması. T. Gönç Şavran (Ed.). Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 182-216.
• Deliveli, K. (2013). Üniversitelerde Mobbing Mağduru Kadın Yöneticiler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5 (1), 341-352.
• Demir, S. (2018). Akademide Kadın: Farklı Disiplinlerden Kadınların Akademideki Yeri ve Aile Yaşamlarıyla Etkileşimi. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6 (1), 187-210.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi. (Çev. Hülya Uğur Tanrıöver). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Frégosi, V. & Gonzalez, A. (Prodüktörler); Bourdieu, P. (Yazar) ve Carles, P. (Yöneten). (2001). Sosyoloji Bir Dövüş Sporudur [Sinema Filmi]. https://youtu.be/saZQigTgpFU adresinden 02 Mayıs 2001 tarihinde alınmıştır.
• Gözler, K. (2019, Kasım 25). Akademinin Değersizleşmesi Üzerine. Türk Anayasa Hukuku Sitesi, https://www.anayasa.gen.tr/degersizlesme.htm adresinden alınmıştır.
• Günindi Ersöz, A. (2015). Özel Alan / Kamusal Alan Dikotomisi: Kadınlığın “Doğası” ve Kamusal Alandan Dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18 (1), 80-102.
• Karatepe, S. & Nalcı Arıbaş, N. (2017). İş Hayatında Kadın Yöneticilere İlişkin Cinsiyet Ayrımcılığı: Türkiye İçin Bir Değerlendirme. Yasama Dergisi, (31), 7-23.
• Korkmaz, H. (2016). Yönetimde Kadın ve Cam Tavan Sendromu. Alternatif Politika Dergisi, 8 (Special), 95-112.
• Küçükşen, K. & Kaya, Ş. D. (2019). Yönetici Pozisyondaki Akademisyen Kadınlarda Aile-İş-Özel Yaşam Dengesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 37 (37), 662-674.
• Kümbetoğlu, B. (2021). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma (7. Basım). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar 2. (Çev. Sedef Özge). Ankara: Yayınodası Yayınları.
• Özçatal, E. Ö. (2011). Ataerkillik, Toplumsal Cinsiyet ve Kadının Çalışma Yaşamına Katılımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1 (1), 21-39.
• Özçelik Adak, N. & Cömertler, N. (2005). Türkiye’de Akademide ve Akademik Yönetimde Kadınlar. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 8 (2), 5-22.
• Seyidoğlu, H. (2016). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı (Geliştirilmiş 11. Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Şengül, M. (2014). Türkiye’de Üniversite İle İktidar İlişkileri ve Taşra Halleri. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 8 (12), 79-104.
• Tuncer, S. (2019). Cinsiyetlendirilmiş Bir Kurum Olarak Akademi: Türkiye’de Akademinin Cinsiyet Kültürüne Bakmak. Kültür ve İletişim Dergisi, 22 (44), 173-208.
• Tutar, H. (2023). Nitel Araştırma Deseni Belirleme Ölçütleri ve Gerekçelendirilmesi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25 (1), 334-355.
• Yanıklar, C. (2018). Toplumsal Cinsiyet ve Eğitim. N. Avcı & Y. Erjem (Ed.). Eğitim Sosyolojisi. İstanbul: Lisans Yayınları, 223-243.
• Yaşbay Kobal, H. (2021). Çalışanlarda Cam Tavan Algısı: Hakkâri Üniversitesi Örneği. Doğu Anadolu Sosyal Bilimlerde Eğilimler Dergisi, 5 (2), 26-38.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Güncellenmiş 12. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldız, S. (2018). Türkiye’de Kadın Akademisyen Olmak. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8 (1), 29-40.
• YÖK (Yükseköğretim Kurulu). (2023). Devlet Üniversiteleri Rektörlerinin Cinsiyete Göre Dağılımı, 2023. YÖK Devlet Rektörleri, https://www.yok.gov.tr/ adresinden 15 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.