1660-1661 YILI ERDEL SEFERİ VE BÜTÇESİ

Yıl 2016, Cilt: 38 Sayı: 2, 223 - 234, 25.12.2016

Erol Özvar Dorukhan Selçuk

https://doi.org/10.14780/muiibd.281404

Öz

Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nun 1660 yılında Erdel üzerine yaptığı sefere ait bir bütçe

incelenecektir. Ana kaynak olarak T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliyeden Müdevver Defterler

fonu 22249 numaralı defterden yararlanılmıştır. Araştırmaya konu olan bütçe başka çalışmalarda da

kullanılmıştır. Ömer Lütfi Barkan, “1070-1071 (1660-1661) Tarihli Osmanlı Bütçesi ve Bir Mukayese”

adlı makalesinde bu bütçeyi incelemiştir. Ayrıca 17. yüzyılda yaşamış bir Osmanlı bilgini olan Hezarfen

Hüseyin Efendi’nin “Telhîsu’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osman” adlı eserinde de bu bütçe yer almaktadır.

Sevim İlgürel, 1998 yılında Telhîsu’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osman hakkında bir kitap yayınlamıştır.

Karşılaştırma yaparken arşiv belgelerinin yanı sıra Ömer Lütfi Barkan ve Sevim İlgürel’in çalışmaları

ve Telhîsu’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osman’ın “Paris, Bibliothèque Nationale c.r. nr. 40”ta bulunan

bir nüshasının fotokopisi kullanılmıştır. Son yıllarda askeri harekâtlara ve sefer organizasyonlarına

dair yapılan çalışmaların sayıları da artmaktadır. Bu bağlamda incelendiğinde, bu çalışma belirli bir

farklılık arz etmektedir. Çünkü bahse konu olan çalışmaları bir şablona indirgemek mümkündür.

Başlıklar genel olarak; ordunun erzak temini ve iaşe konuları, sefere hazırlık, ulaşım ve mühimmat,

askeri personel ve muhteviyatı, seferin muhasebesi ve finansmanı şeklinde sıralanabilir. Bu çalışmada

bir sefer organizasyonu incelenmemiştir. Bir bütçe çalışması yapılmasına rağmen “Erdel Seferi” gerek

dönemin kroniklerinden gerek sonraki dönem eserlerinden de araştırılmıştır. Bu sefer bütçesi dönem

anlatıları haricinde ilk defa arşiv belgesi temel alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Maliyesi, Sefer Bütçesi, Savaş ve Ekonomi

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi,
• Maliyeden Müdevver Defterler, No. 22249
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Osmanlı İmparatorluğu Bütçelerine Dair Notlar”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt XVII, Sayı 1-4, (Ekim 1955 – Temmuz 1956), s. 193
• ÇAKIR, Baki, “Geleneksel Dönem (Tanzimat Öncesi) Osmanlı Bütçe Gelirleri”, Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler, Der: Mehmet Genç, Erol Özvar, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Ağustos 2016
• DERİN, Fahri, Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyi‘-namesi, Çamlıca, İstanbul, 2008
• HAMMER-PURGSTALL, Joseph von, Osmanlı Devleti Tarihi, (Haz: Erol Kılıç) Cild: XI, Üçdal Neşriyat, 1986
• İNALCIK, Halil, Devlet-i Aliyye, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015
• İPŞİRLİ, Mehmet, Târih-i Na‘îmâ, Cilt IV, Na‘îmâ Mustafa Efendi, Hazırlayan: Mehmet İpşirli, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2007 s.1849
• JORGA, Nicolae Osmanlı İmparatorluğu Tarihi Cilt 4, (Çev: Nilüfer Epçeli) Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005
• KAHRAMAN, Seyit Ali, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 5. Kitap 2. Cilt, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010
• LEE, Stephen J., Avrupa Tarihinden Kesitler 1494-1789, Dost Kitabevi Yayınları, (Çev: Ertürk Demirel), Ankara, Şubat 2012
• TABAKOĞLU, Ahmet, Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, Dergah Yayınları, İstanbul, Kasım 1985
• TABAKOĞLU, Ahmed, “XVII ve XVIII Yüzyıl Osmanlı Bütçeleri”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 41, Sayı 1-4 (1985) s.389
• TÜRKAL, Nazire Karaçay, “Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke” (1065-22 ca.1106 / 1654-7 Şubat 1695) Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2012, s. 121 (Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Osmanlı Devleti Maliyesinin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti İç Hazinesi” Belleten Dergisi, Cilt XLII 165. sayı, Ocak 1978 Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1978, s.73
• ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Yeditepe Yayınevi, Ekim 2011