SANAYİ DEVRİMİ’NİN TARTIŞMALI BİR KURUMU OLARAK PATENT VE OSMANLI’DA İHTİRA BERATI KANUNU

Yıl 2010, Cilt: 28 Sayı: 1, 37 - 55, 11.03.2015

Yaşar Bülbül Rahmi Özbay

Öz

Sınai mülkiyet haklarını koruma sistemi imtiyazlarla (üretimde tekel hakkı tanınması) başlamış ve patentlerle (üründe tekel hakkı tanınması) devam etmektedir. Büyük teknolojik yeniliklerin bir sonucu olarak tanımlanan Sanayi Devrimi’nin bir vakıa haline gelmesinde, patent sisteminin devreye girmesinin büyük bir etkisi olduğu kabul edilir. Sanayi Devrimi’nin ilk önce başladığı ülke olan İngiltere’de ve bu devrimin başarılı bir şekilde gerçekleştirildiği ABD’de, patent yasasının bu sürecin sürdürülebilirliğine katkısı bilinmektedir. Ancak on sekizinci yüzyılın sonlarına doğru hemen hemen bütün Avrupa ülkelerinde yasal hale gelen patent hakları, çeşitli sivil örgütlerin, sözkonusu hakların getirdiği korumacılığın iptalini istemeleri ve bu amaçla şiddetli protestolarda bulunmaları nedeniyle kaldırılmıştır. On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısının ortalarından itibaren sanayileşmiş ülkelerin tekrar yürürlüğe soktukları ve sanayileşmeye kalkışan ülkelere transfer ettikleri bu yasaları, On dokuzuncu yüzyılda “Sanayileşme”yi hedeflemiş olan Osmanlı Devleti de bu tarihlerde patent kanununu “İhtira Beratı” adıyla kabul etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sanayi Devrimi, Sınai Mülkiyet Hakları, Patent Yasası, Patent Tartışmaları, İhtira Beratı