MANUFACTURING INDUSTRY, REAL EXCHANGE RATE, AND FOREIGN TRADE RELATIONSHIP IN TÜRKİYE

Yıl 2023, Cilt: 45 Sayı: 2, 160 - 179, 08.12.2023

Adjera Alitoska Kazaz Sadi Uzunoğlu

https://doi.org/10.14780/muiibd.1368310

Öz

The aim of this study is to investigate the relationship between imports, exports, real effective exchange rate, industrial production index, and imported intermediate goods in Türkiye for the period 2013:01-2023:03. ARDL bounds test and VAR Granger causality analysis are used in the study. The findings reveal that there is a positive and statistically significant relationship between imported intermediate goods and imports in both the short and long run, a negative and statistically significant relationship between imported intermediate goods and exports in the short run and a positive and statistically significant relationship in the long run, a negative and statistically significant relationship between real effective exchange rate and imported intermediate goods in the long run, and a negative and statistically significant relationship between imported intermediate goods and industrial production index in the long run. The VAR Granger causality analysis reveals that there is a unidirectional causality relationship from imports and industrial production index to imported intermediate goods and from the real effective exchange rate to the industrial production index, while there is a bidirectional causality relationship between imported intermediate goods and exports, imports and exports, imports and industrial production index and exports and industrial production index.

Anahtar Kelimeler

Foreign trade, Imported intermediate goods, Real exchange rate.

TÜRKİYE’DE İMALAT SANAYİ, REEL DÖVİZ KURU VE DIŞ TİCARET İLİŞKİSİ

Öz

Türkiye dışa açıldıktan sonra benzer ülkeler gibi tarım sektörü benzeri emek yoğun sektörlerden yavaş yavaş uzaklaşarak imalat sanayi sektörlerine kaymıştır. Bununla birlikte ülkenin dış ticaret hacmi artmış ve bu durum özellikle ara malı ithalat düzeyinde hacimsel olarak belirgin bir artışa neden olmuştur. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’de 2013:01-2023:03 döneminde ara malı ithalatı ile ihracat, ithalat, sanayi üretim endeksi ve reel efektif döviz kuru arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Çalışmada ARDL sınır testi ve VAR Granger nedensellik analizi kullanılmıştır. Bulgular hem kısa hem de uzun dönemde ara malı ithalatı ve ithalat arasında pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı; ara malı ithalatı ile ihracat arasında kısa dönemde negatif, uzun dönemde ise pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı; uzun dönemde reel efektif döviz kuru ara malı ithalatı arasında negatif ve istatistiksel olarak anlamlı ve uzun dönemde ara malı ithalatı ile sanayi üretim endeksi arasında negatif ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki olduğunu ortaya koymuştur. VAR Granger nedensellik analizi sonucunda elde edilen sonuçlardan; ithalat ve sanayi üretim endeksinden ara malı ithalatına doğru ve reel efektif döviz kurundan sanayi üretim endeksine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilirken, ara malı ithalatı ve ihracat, ithalat ve ihracat, ithalat ve sanayi üretim endeksi, ihracat ve sanayi üretim endeksi arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dış ticaret, İthal ara malı, Reel döviz kuru

Kaynakça

• Açcı, Y. (2016). Türkiye’de Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisinin VAR Analizi ile İncelenmesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 8(14), 41-53. Aktaş, C. (2010). Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin Var Tekniğiyle Analizi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 123-140.
• Artar, O. K. (2022). The Relationship between the Real Effective Exchange Rate and Industrial Production in the Turkish Economy. Journal of International Trade, Logistics and Law, 8(1), 198-203.
• Aydın, F., Saygılı, H., SAYGILI, M., 2007. Empircal Analysis of Structural Change in Turkish Exports. CBRT Working Paper Series, WP No: 07/08.
• Ayhan, F. (2019). Türkiye ekonomisinde döviz kuru oynaklığının dış ticaret üzerindeki etkisinin analizi. Business and Economics Research Journal, 10(3), 629-647.
• Barışık, S., ve Demircioğlu, E. (2006). Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilete, İhracat-İthalat İlişkisi 1980-2001. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 71-84.
• Brooks, Ch., (2008). Introductory Econometrics for Finance, Cambridge University Press, New York.
• Çalışci, S. ve Karatay Göğül, P. (2021). Döviz Kuru ile Sanayi Üretimi Arasındaki Nedensellik İlişkisi Üzerine Bir Uygulama (2005-2019). Bulletin of Economic Theory and Analysis, 6(2), 1-25.
• Değer, O., ve Demir, M. (2015). Reel Efektif Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(604), 7-21.
• Dineri, E., ve Işık, N. (2021). İthalat bağımlılığı ve Türkiye ekonomisinde imalat sanayi: Hatemi-J asimetrik nedensellik testi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 7(1), 68-82.
• Duman, A., ve Özgüzer, G. (2012). An Input-Output Analysis of Rising Imports in Turkey. Ekonomik Yaklasim, 23(84), 39-54.
• Erkişi, K., ve Tekin, Ü. E. (2019). The relationship between intermediate and capital goods imports, industrial production and economic growth: the case of Turkey. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 14(55), 358-368.
• Ersungur, Ş. M., Ekinci, E. D., ve Takım, A. (2011). Türkiye Ekonomisinde İthalata Bağımlılıktaki Değişme: Girdi Çıktı Yaklaşımıyla Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25, 1-11.
• Eşiyok, A., (2008). Türkiye Ekonomisinde Üretimin ve İhracatın İthlalat Bağımlılığı, Dış Ticaretin Yapısı: Girdi-Çıktı Modeline Dayalı Bir Analiz. Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, Vol.3(1-2), 117-160.
• Feenstra, R.C., (1998). Integration of Trade and Disintegration of Production in the Global Economy. Journal of Economic Perspectives, Vol.12(4), 31-50.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: journal of the Econometric Society, 424-438.
• Güler, A. (2021). Reel döviz kuru şoklarının ihracat ve dış ticaret dengesi üzerindeki asimetrik etkileri: Türkiye için NARDL Yaklaşımından Kanıtlar. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 950-970.
• Hummels, D., Ishii, J., Yi, K.M., (1999). The Nature and Growth of Vertical Specialization in World Trade. Federal Reserve Bank of New York Staff Reports, No: 72.
• Kılıç, E., ve YILDIRIM, K. (2015). Sektörel Reel Döviz Kuru Oynaklığı İthalat Hacmini Etkiler Mi? Türkiye Üzerine Bir Uygulama.
• Kotil, E. (2019). Exports, imports, and the exchange rate: A causality analysis for Turkey (2004–2017). In Contemporary issues in behavioral finance. Emerald Publishing Limited.
• Krugman, P., (1995). Growing World Trade: Causes and Consequences. Brooking Papers on Economic Activity, vol.1995(1), 327-362.
• Kundak, S., ve Aydoğuş, İ. (2018). Türkiye'de İmalat Sanayinin İthalata Bağımlılığının Analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(1), 253-266.
• Kutlar, A., ve Çabukoğlu, M. (2022). Dış Ticaret Açığı, Ara Malı İthalatı, İmalat Sanayi İhracatı ve Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 11(3), 303-319.
• Mike, F., Özaytürk, G., ve Kızılkaya, O. (2022). Türkiye Ekonomisinde Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisi: Fourier Eşbütünleşme Testinden Yeni Bulgular. Sosyoekonomi, 30(52), 313-331.
• Narayan, P. K. (2005). The saving and investment nexus for China: evidence from cointegration tests. Applied economics, 37(17), 1979-1990.
• Özbay, Ü. (2021). Türkiye’nin Sanayi Üretimi ile Dış Ticareti Arasındaki İlişki: 2001-2009 Dönemi için Değerlendirmeler. Verimlilik Dergisi(4), 153-165.
• Özcan-Tok, E., ve Sevinç, O. (2019). Üretimin İthal Girdi Yoğunluğu: Girdi-Çıktı Analizi. TCMB Ekonomi Notları (2019-06). Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Saygılı, Ş., Cihan, C., Yalçın, C., ve Hamsici, T. (tarih yok). The Structure of Imports of the Turkish Manufacturing Industry. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Çalışma Tebliği, 10/02.
• Sivri, U., ve Usta,C. (2001) , Reel Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki, Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt.19, S.4,S.1-9.
• Sönmezler, G., Akduğan, U., ve Gündüz, İ. O. (2017). Türkiye’de cari açık sorununun reel döviz kuru ve ihracatın ithalata bağımlılığı açısından değerlendirilmesi. Maliye ve Finans Yazıları, (108), 106-120.
• Şahin, D., ve Durmuş, S. (2019). Türkiye’de reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210-223.
• Şanlı, O., ve Petek, A. (2019). Türkiye’de Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, Döviz Kurları ve Sanayi Üretim Endeksinin Kapasite Kullanım Oranları Üzerine Etkileri: Zaman Serileri Analizi. International Review of Economics and Management, 7(1), 49-73.
• Şenalp, B., ve Şenalp, U. E. (2021). İmalat sanayiinde ithal girdi bağımlılığı: Trakya bölgesi örneği. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 11-24.
• Şenalp, U. E. (2021). Türk İmalat Sanayiinde İthal Girdi Kullanımı ve Firma Performansı. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6(IERFM Özel Sayısı), 119-138.
• Şenesen, G. G. (2005). Türkiye’nin Üretim Yapısı: Girdi-Çıktı Modeliyle Temel Bulgular. TÜSİAD Büyüme Stratejileri Dizisi No:3.
• Terzi, H.ve Zengin, A. (1999), Kur Politikasının Dış Ticaret Dengesini Sağlamada Etkinliği: Türkiye Uygulaması, Ekonomik Yaklaşım,10,33(Yaz), 48-65.
• TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI, EVDS, 2023. ( https://evds2.tcmb.gov.tr/)
• Warne, A. (2004). Lecture notes on structural vector autoregressions.
• Yalçınkaya, M. H., Çılbant, C., ve Özçalık, M. (2009). Avrupa Birliği Sürecinde Türk İmalat Sanayi Dış Ticaretinin Rekabet Gücü: 1989-2009 Dönemi VAR Analizi. Yönetim ve Ekonomi, 16(1), 115-137.
• Yamak, R., ve Korkmaz, A. (2005). Reel döviz kuru ve diş ticaret dengesi ilişkisi. Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, (2), 16-38.
• Yıldırım, E., ve Kesikoğlu, F. (2012). Ithalat-Ihracat-Döviz Kuru Bagimliligi: Bootstrap ile Düzeltilmis Nedensellik Testi Uygulamasi/Dependence of Import-Export-Exchange Rate: Application of Bootstrap-Corrected Causality Test. Ege Akademik Bakis, 12(2), 137.
• Yükseler, Z., Türkan, E., (2008). Türkiye’nin Üretim ve Dış Ticaret Yapısında Dönüşüm: Küresel Yönelimler ve Yansımalar. TÜSIAD-Koç Üniversitesi Ekonomik Araştırmalar Forumu Tartışma Tebliği Serisi, No: EAF/WP/06/02.