Ekspresyonizmin Sembol İsimlerinden Bruno Taut Bağlamında Glashaus.

Yıl 2024, , 46 - 68, 28.06.2024

Selma Kayhan Tunalı , Merve Akbulut

https://doi.org/10.29228/sanat.38

Öz

Bu makale, Bruno Taut'un Glashaus'u üzerinden ekspresyonizmin mimari özelliklerini ve dönemin çağdaş mimari anlayışını incelemeyi hedeflemektedir. Ekspresyonizm, I. Dünya Savaşı sonrasında Almanya'da doğan bir mimari akımdır. Avrupa'nın genelinde etkili olan Art Nouveau akımının Alman varyantı olan Jugendstil'den etkilenmiştir. Savaş koşullarının yarattığı duygusal yoğunluk, bu sanatı derinden etkilemiş ve bu etki, akıma yansımıştır. Ekspresyonizm, duygusallığın etkisiyle yaratıklar, mağaralar, dağlar, kristaller gibi biçimlerde yoğun olarak kullanılan, hem organik (biomorfik) hem de geometrik motifleri içeren bir tarzı benimsemiştir.
Bu akımın önemli teorisyenlerinden Erich Mendelsohn'un savaş sırasında posta pulları için çizdiği eskizler, akımın oluşumunda büyük bir rol oynamıştır. Bu dönemde, forma fonksiyonun üstünlüğü vurgulanmış, süslemelerden arındırılarak daha güçlü bir ifade biçimi aranmıştır. Ekspresyonizm döneminin özelliklerini yansıtan çeşitli eserlere imza atılmıştır.
Önemli ekspresyonist eserlerden biri olan Bruno Taut'un Glashaus yapısı, Werkbund Sergisi için 1914 yılında tasarlanmıştır. Bu yapı, teknolojik ilerlemenin bir göstergesi olmanın yanı sıra Alman cam endüstrisinin de ne denli gelişmiş olduğunu sergilemektedir. Dolayısıyla, bu çalışma, Bruno Taut'un Glashaus'u üzerinden ekspresyonizmin genel özelliklerine odaklanarak, dönemin çağdaş mimari anlayışını incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dışavurumculuk, Glashaus, Bruno Taut, I. Dünya Savaşı

Kaynakça

• Archweb (2023, 22 Nisan). Glass pavilion. 26 Şubat 2024 tarihinde https://www.archweb.com/en/cad-dwg/glass-pavilion/ adresinden edinilmiştir.
• Artun, A. (2015). Sanatın iktidarı-1917 devrimi, avangard sanat ve müzecilik. İletişim Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (1976). Dışavurumcu ve usçu devirlerde Bruno Taut (1880-1938). O.D.T.Ü Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(1), 35-45.
• Batur, E. (2006). Modernizmin serüveni. Alkım.
• Bayramin, İ. (2011). Wassily Kandinsky’nin sanat tanımı [Yüksek lisans tezi, Işık Üniversitesi]. Işık Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. https://acikerisim.isikun.edu.tr/xmlui/handle/11729/916
• Biryıldız, E. (2002). Sinemada akımlar. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Colquhoun, A. (2002). Oxford history of art, modern architecture. Oxford University Press.
• Görk, R. (2001). Organic and expressionistic trends in architecture and industrial design, [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. https://polen.itu.edu.tr/bitstream/11527/10750/1/728.pdf
• Hodge, S. (2018). Sanatın kısa öyküsü. Hep Kitap.
• Huelsenbeck, R. (2010). Dadaist manifesto, A. Artun (Ed.). Sanat manifestoları-avangard sanat ve Direniş içinde. İletişim.
• Irak, M. (2008). Çağdaş resim sanatında soyut dışavurumculuğun anlamı ve etkileri. [Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Açık Erişim. https://acikerisim.msgsu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.14124/3336?show=full
• Keskinalemdar, H. (2011). Ekspresyonizm kavramı ve mimarlıkta ekspresyonizmin Frank Gehry bağlamında incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Açık Erişim. https://polen.itu.edu.tr/items/74301d50-b3d8-4049-a0f3-253a5013ca09
• Kılıç, Y., ve Sayın, B. (2020). Benedetto Croce’nin felsefesinde sezgi-ifade özdeşliği bakımından sanatın konumu. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 19(2), 636-653. https://doi.org/10.20981/kaygi.792057
• Kortan, E. (1996). Mimari akımlar. Yapı Endüstri Merkezi.
• Melvin J. (2009). İzmler mimarlığı anlamak. YEM.
• Miller, T. (2017). Expressionist utopia: Bruno Taut, glass architecture, and the dissolution of cities. Filoızofski vestnik, 38(1). 26 Şubat 2024 tarihinde https://ojs.zrc-sazu.si/filozofski-vestnik/article/view/6537 adresinden edinilmiştir.
• Richard, L. (2005). Ekspresyonizm sanat ansiklopedisi. Remzi.
• Roth, L. M. (2000). Mimarlığın öyküsü. Kabalcı.
• Santomasso, E. (1972). Origins and aims of German expressionist architecture. Columbia University.
• Taşkesen, S. (2018). Ekspresyonizm akımının köprü ve mavi atlı gruplarına yansımalarının beden olgusu üzerinden sorgulanması. GSF Sanat Dergisi, 31, 6-18.
• Taut, B. (2015). The city crown. M. Mindrup (Ed.), The city crown by Bruno Taut içinde (s.121-134) U. Altenmüller-Lewis, Surrey: Ashgate.
• The Economist (2023, 22 Nisan). Eric Parry on the glashaus. The economist 1843 magazine. 26 Şubat 2024 tarihinde https://www.economist.com/1843/2017/08/31/eric-parry-on-the-glashaus adresinden edinilmiştir.
• Topal, N. (2007). Toplumsal ilişkiler bağlamında dışavurumculuk ve iktidar etkileşimi. [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=HJqy4zuJ_o5Qgiqylj_mmg&no=LQmDv-dhYFag3jiAFWyz2w
• Turani, A. (2008). Çağdaş sanat felsefesi. Remzi.
• Whyte, I. B. (1982). Bruno Taut and the architecture of activism. Cambridge University Press, 101-102.
• Wolf, N. (2005). Dışavurumculuk (Ekspresyonizm). TASCHEN, Remzi.
• Yalçın, H. (2005). Eyüp’te bir Alman mimar Bruno Taut. Eyüp Sultan Sempozyumu. İstanbul. 26 Şubat 2024 tarihinde https://silo.tips/download/eyp-te-bir-alman-mimar-bruno-taut adresinden erişilmiştir.