Taksim Kentsel Tasarım Yarışması: Kamusal Belleğe Müdahalede Katılımcı(sız) Bir Yaklaşım

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 22 - 47, 30.12.2023

Gülden Akıncı Kurtuldu

https://doi.org/10.29228/sanat.27

Öz

Yapısı itibariyle zihinsel ya da fiziksel bir mekâna ihtiyaç duyan bellek olgusu, söz konusu toplumsal ilişkiler ve deneyimsel süreçler olduğunda birlikte olma halinin izlendiği toplumsal mekâna işaret etmektedir. Bireylerin toplumun diğer fertleriyle bir araya geldiği, birlikte yeni eylemler ürettiği ve ortak bir bellek inşasına yol aldığı toplumsal mekânlar bireylerin anımsamasına katkı sağlayan pasif bir depo görevi görmekte ve bellek mekânları olarak adlandırılmaktadır. Ancak toplumsal mekân, depolama işlevinin yanında devingen yapısı itibariyle mütemadiyen yeni eylemlere imkân tanıyacak şekilde değişmekte ve dönüşmekte, aynı şekilde mekânı deneyimleyen bireyleri de etkisi altına almaktadır.
Lefebvre’ e göre ‘‘toplumsal mekân, toplumsal üründür’’. Toplum ile mekân arasında karşılıklı bir ilişki bulunmaktadır ve toplum mekânı, mekân ise toplumu yeni pratiklerle dönüştürme eğilimindedir. Bu doğrultuda, Lefebvre’in algısal, tasarlanan ve yaşanan mekân olarak ayrıştırdığı boyutların bileşiminden doğan mekânın üretim pratiği, mekânın da farklı eylemlerle dönüştürülmesine imkân tanımaktadır. Ancak kendisiyle birlikte toplumu da değiştiren toplumsal mekân, bu özelliği dolayısıyla iktidarın toplum üzerindeki kontrol aracına dönüşmektedir. Bu durum, halk-iktidar arasında bir çatışma ortamı oluşmasına neden olmaktadır. İstanbul için düşünüldüğünde, üretim eyleminin aktif şekilde gözlemlendiği konum Taksim Meydanı’dır. Toplumsal değeri ve toplum üzerindeki etkisi dolayısıyla iktidarın sıklıkla kontrol etmek istediği meydan üzerinde izlenen halk-iktidar hesaplaşması ise mekânın yeniden üretiminde katılımcı yaklaşım arayışlarına yönelimin yolunu açmaktadır.
Bu bağlamda çalışmada; Meydan’ın yeniden üretiminde söz konusu olan dayatmacı ve katılımcı pratikler literatür üzerinden açıklanmakta ve Taksim Kentsel Tasarım Yarışması, tasarımcı söylemleri ve proje dokümanları üzerinden analiz edilmektedir. Araştırma sonucunda, dereceye giren projelerin bellek temasını yansıtmakta yetersiz kaldığı ve projelerin halka sunum şeklinin katılımcı bir yaklaşım içermesi nedeniyle herhangi bir tepkiye maruz kalmadığı çıkarımı yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bellek Mekanları, Mekanın Üretimi, Taksim Meydanı., Katılımcı(sız) Yaklaşım

Kaynakça

• Abdülaziz Bey. (2000). Osmanlı adet, merasim ve tabirleri (D. Arısan Günay, & K. Arısan, Haz.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Akıncı, G. (2020). Bellek-mekân ilişkisi: Kuzguncuk evlerinde tipoloji. İksad Yayınevi. https://iksadyayinevi.com/home/bellek-mekân-iliskisi-kuzguncuk-evlerinde-tipoloji/
• Aslan, P. Y., Yavan, N. (2018). Mekânın üretimi ve Lefebvre’in mekânsal üçlü kavramsallaştırmasının görünürlüğü: Taksim Gezi Parkı örneği. Planlama, 28(3), 302-314.
• Atlas Dergisi. (2014). Gezi Parkı'nın geçmişi. https://www.atlasdergisi.com/kesfet/kultur/gezi-parkinin-gecmisi.html
• Auge, M. (2016). Yok-yerler (A. Köksal, Haz.). Daimon Yayınları.
• Bayhan, B. (2013). Tarihe tanıklık etmiş meydanlar. Arkitera. https://www.arkitera.com/haber/tarihe-taniklik-etmis-meydanlar/
• Bulut, H. (2009). Ankara'yı yeniden algılamak: Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Ankara hakkında. E. Işık, & Y. Şentürk (Haz.), Özneler, durumlar ve mekânlar içinde (s. 82-100). Bağlam Yayıncılık.
• Cite de la Architecture. (1939). Henri Prost. Kışla için arazi geliştirme planı.https://expositions-virtuelles.citedelarchitecture.fr/prost/07-CHAPITRE-07-DOCUMENTS-03-PRES.html
• Eski İstanbul Fotoğrafları Arşivi (2023). Taksim Bahçesi. http://www.eskiistanbul.net/4775/taksim-bahcesi
• Gökgür, P. (2017). Kentsel mekânda kamusal alanın yeri. Bağlam Yayıncılık.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif bellek (K. Akbaş, Haz., & Z. Karagöz, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Kır, A. (2016). Kentsel bellek mekânı olarak sokaklar : İstiklal Caddesi örneği. (Tez No. 455420) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Konkur İstanbul. (2020). Taksim kentsel tasarım yarışması: Şartname. https://konkur.istanbul/wp-content/uploads/2020/10/sartname_taksim.pdf
• Konkur İstanbul. (2020:2). 15 sıra numaralı proje. https://konkur.istanbul/projeler/15-sira-numarali-proje-46q35yx7/
• Konkur İstanbul. (2020:3). 16 sıra numaralı proje. https://konkur.istanbul/projeler/16-sira-numarali-proje-48p12t05/
• Konkur İstanbul. (2020:4). 19 sıra numaralı proje. https://konkur.istanbul/projeler/19-sira-numarali-proje-79cs5h8y/
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Haz.). Sel Yayıncılık.
• Lowenthal, D. (1985). The Past is a foreign country. Cambridge Univercity Press.
• Madran, B. (2022). Mekânın belleği, belleğin mekânı: Mekân işgalcileri olarak müzeler. Mimarlık Dergisi, 59(423), 46-48. http://www.mo.org.tr/mimarlikDergisiDocs/pdf/MIMARLIK423.pdf#page=52
• Nişanyan Sözlük. (2023). Bellek kelime kökeni. https://www.nisanyansozluk.com/?k=bellek
• Nora, P. (1996). Realms of memory: Re construction of the French past.Columbia University Press.
• Norberg-Schulz, C. (1980). Genius loci. International Publicatons Inc.
• Nufusu.com. (2023). İstanbul nüfusu. https://www.nufusu.com/il/istanbul-nufusu
• Özak, N. Ö. (2008). Bellek ve mimarlık ilişkisi: Kalıcı bellekte mekânsal ögeler. (Tez No. 252340) [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Salt Araştırma. (2019). Taksim Meydanı - Taksim Square. Taksim Koleksiyonu. Salt Araştırma, İstanbul.
• Savaş, H. (2020). Henri Lefebvre, Michel de Cartau ve Henri Bergson kuramları bağlamında Taksim Meydanı'nda mekânsal üretimin okunması (Tez No. 640751) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Toprak, M. (2017). Meydanların sosyo-politik dönüşümü üzerine bir analiz: Taksim Meydanı örneği (Tez No. 465594) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• İmamoğlu, E. [@ekrem_imamoğlu]. (2020, Kasım 13). İstanbul senin karar senin anket sonuçları [Görsel Ekli] [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/ekrem_imamoglu/status/1327160561679929345
• Konkur İstanbul. (2020:a). 15 sıra numaralı proje [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=AMCpFGKOHqo
• Konkur İstanbul. (2020:b). 16 sıra numaralı proje [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=TvtPlehlXWA
• Konkur İstanbul. (2020:c). 19 sıra numaralı proje [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=niw-WqgMG6U
• Yücel, V. (2009). Hafıza yeri - kimlik yeri. E. Işık, & Y. Şentürk (Haz.), Özneler, durumlar ve mekânlar içinde (s. 101-115). Bağlam Yayıncılık.