ARKTİKA BÖLGESİ'NİN SİYASAL ÖNEMİ VE SİYASAL VE HUKUKSAL STATÜSÜNÜN KARŞILAŞTIRILMALI DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2013, Sayı: 31, 1 - 16, 01.12.2013

Nihat Yılmaz Ali Çiftçi

Öz

Dünya üzerinde siyasal ve hukuksal olarak ihtilâflı bölgelerden olan Arktika Bölgesi Kuzey Kutbu’nda yer almakta olup uluslararası hukuk tarafından bir düzenlemeye tâbi olmadığı gibi komşu ülkelerce de üzerinde kesin bir egemenlik kurulmuş değildir. Özel bir sözleşme ile statüsü netleştirilmemiş olan Bölge bu belirsizlik yüzünden zaman zaman gerilimlerin kaynağı olmaktadır. Arktika Bölgesi, önemini keşfedilmemiş fakat varlığı ve büyüklüğü hesaplanabilen petrol ve gaz rezervlerinin önemli bir kısmının Kuzey Kutup Bölgesi’nde; bunların da yaklaşık 1/3’ünün de Arktika Bölgesi’nde bulunmasından almaktadır. Geniş buz kütlelerinin kapladığı bölge, enerji kaynaklarının önem kazandığı 20. Yüzyılın ikinci yarısında sınır ülkeler başta olmak üzere dünya ülkelerinin dikkatlerini üzerine çekmiştir. Arktika’nın dikkat çekme sebeplerinden bir diğeri deniz ulaşımıdır. Buzulların erimesi ile hem yeni enerji kaynaklarının ortaya çıkacak olması hem de deniz ulaşımı yönünden elde edilecek üstünlükler ülkelerin bölgeye ilişkin iştahını kabartmaktadır. Arktika’ya sınır olan 5 ülkeden Rusya’nın, sözü edilen bölgenin kendi anakarasının doğal uzantısı olduğunu ileri sürerek hak iddia etmesi ve 2007 yılında bu iddiasını kanıtlamak için inceleme yaptırdığı gemiyle Bölgeye bayrağını çekmesi konuyu son yıllarda uluslararası kamuoyunun gündemine tekrar taşımıştır. Arktika, halen 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin kurallarına tâbidir. 1982 tarihli BMDHS’nin yetersiz kalması karşısında bir hukuk boşluğu olduğu ortadadır. Sorunu taraflar arasında görüşmeler yoluyla çözme çabaları bulunmakla birlikte mevcut hukuk boşluğu, ülkelerin uzlaşması ve ortak bir noktaya varması ile çözülmezse yakın gelecekte Arktika eksenli daha büyük ihtilâfların yaşanacağı söylenebilir. Çalışmanın amacı, ülkeler arasında ihtilafların yoğun olduğu Arktika bölgesinin siyasal ve hukuksal durumunun bölgede hak iddiasında bulunan ülkeler bağlamında karşılaştırmalı olarak incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Arktika, Antarktika, Kuzey Kutbu, Uluslararası Hukuk, Küresel

A Comparative Review of Political Significance and Political and Legal Status of the Arctic Region

Öz

One of the controversial regions of the world, the Arctic Region is situated in the North Pole and it is not subject to an international regulation and none of the littoral states has established the sovereignty over it. The region, status of which has not been finalized through a special treaty, occasionally causes conflict among the parties. The significance of the Arctic Region originates from fact that a significant portion of the undiscovered yet estimated petrol and natural gas reserves lie beneath the North Pole Region and approximately a third of these reserves are located in the Arctic Region. Covered with wide ice plates, the region drew the attention of all countries, especially those having borderline with it since the beginning of the 20th Century, during which importance of energy resources started to increase. The marine transportation opportunities are the other significant feature of the Arctic Region. The fact that new energy resources will emerge and advantage in marine transportation it may pose as a consequence of the glacial melting stimulate countries’ appetite over the region. Russia, one of the five countries that have borderline with the Arctic Region, claimed the region and planted its flag in the Region in 2007 via the vessel they used to conduct research in the region and this brought the matter to international public opinion again. Purpose of the study is to conduct a comparative review of the political and legal status of the Arctic Region, over which there are intense conflict between the bordering nations, in the context of the respective nations, which have claims in the Region.

Anahtar Kelimeler

Arctic, Antarctic, North Pole, International Law, Global Warming (Energy Sources)

Kaynakça

• Albrecht, T. ve Braun, J. (2012). Globale Entwicklungen, Regionale Herausforderungen: Politische Implikationen in der Arktis im Zuge des Abschmelzens des arktischen Meereises. Erişim Tarihi: 02.06.2013, http://www.security-explorer.de/index.php?id=20&tx_ttnews%5Btt_ news%5D=119&cHash =b5cfcc22b656babff6891f334a54a88d
• Alfred Wegener Institut (2013). Die Arktis. Erişim Tarihi: 09.01.2013, http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/InternatRecht/ Einzelfragen/Arktis/Arktis-Grundlagentext_node.html Akçadağ, E. (2010). Arktika’da Güç Mücadelesi. Erişim Tarihi: 25.01.2013, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=articl e&id=679:arktikada-guec-muecadelesi&catid=131:enerji&Itemid=146 Başlar, K. (2003). Antarktika Antlaşmalar Sistemi (1961-2001): 40 Yılın Ardından Antarktika'nın Hukuki Rejim. A.Ü Huk. Fak. Dergisi, V(52), 77-99. Educapoles (2013). International Polar Foundation: The Geopolitical Status of the Arctic and Antarctic. Erişim Tarihi: 10.09.2013, http://www.educapoles.org Gebhardt, H. ve Ingenfeld, E. (2011). Die Arktis im Fokus geoökonomischer und geopolitischer Interessen. Geographische Rundschau, V(63), 26-32. Grätz, J. (2012). The Arctic: Thaw with Conflict Potential. CSS Analysis in Security Policy, ETH Zurich, V(118), 1-4.