ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİMİZDE ÇOCUK HAKLARI BAKIMINDAN BİR DEĞERLENDİRME (Kepirtepe Köy Enstitüsü Örneği)

Yıl 2006, Sayı: 17, 155 - 176, 01.12.2006

Mualla Ulusavaş Baki Şahin Şahin Dündar Özkan Özçelik

Öz

Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Sisteminde Köy Enstitüleri, köylüler arasında yoksulluk ve cehalete son vermeye yönelik 1936-1954 arası gerçekleşmiş bir eğitim girişimidir. Bu konudaki çabalar, gerçekte kırsal kesimde okumaz yazmazlık sorununu çözmek üzere 1930’larda başladı. Sonra, Hasan Ali Yücel’in Milli Eğitim Bakanlığı sırasında, geniş kapsamlı eğitim programlarıyla ülke çapında etkili bir eğitim ve kültür seferberliğine dönüştü. II. Dünya Savaşının acı ve yoksunluklarıyla dünyanın sarsıldığı bir zamanda, Türkiye Cumhuriyetinin Milli Eğitim Bakanı Yücel, “Temel Eğitim Seferberliğine öncülük ediyordu. Tüm eğitim kademelerini kucaklayan bu ülkücü program, eğitimde çığır açan bir proje olarak, Köy Enstitülerinin yaratılmasına yol açtı. Bu Enstitülerde, öğretmen olmaya and içmiş köy çocukları, temel bilgi ve becerilerle donatılarak, köylerinde öğretmen olarak görevlendirildiğinde yalnızca çocukların eğitimi değil, aynı zamanda sağlık, ziraat, halı-dokuma, yapı işleri, ağaç işleri kooperatif yönetimi gibi birçok uygulamalı konuda köylünün eğitimi ve onlara öncülük etmekle de sorumluydular. İş eğitimi ilkesine dayalı ve demokrasiyle yakından ilgili bu toplumsal hareket, aydınlar ve köylüler arasında onbinlerce taraftar buldu ve böylece idealist, dinamik, demokrat köy öğretmenleri yetiştirildi. Ancak pek çok olumsuz eleştiri, kısa bir süre sonra 1954’de bu olumlu girişimin sonlandırılmasına yol açtı. Bu çalışma 1938’ de Trakya Bölgesinde açılan Kepirtepe Köy Enstitüsüne özellikle değinerek, özgün bir eğitim deneyimi olan Köy Enstitülerini de içeren Türk Öğretmen Yetiştirme sistemi üzerine kısaca ışık tutma çabasındadır. Kepirtepede yaşanmış deneyimleri aydınlatmak amacıyla, “Unicef’in Çocuk Hakları Sözleşmesi Uygulama El Kitabı” na dayalı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen bilgi toplama araçları Kepirtepe Köy Enstitüsünden mezun olmuş yaşlı öğretmenlerden ulaşılabilenlere uygulanmıştır. Çalışmanın sonunda, Kepirtepe Köy Enstitüsünde çocuk haklarının gerçekleşmesi hakkında bazı yorumlara yer verilmiş, geçmişteki zengin eğitim deneyimlerimizden yararlanarak, Türk Öğretmen Yetiştirme Sisteminin bugünkü sorunlarını çözmeye yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eğitim Sistemi, Öğretmen Yetiştirme, Köy Enstitüleri, Çocuk Hakları

An Assessment For The Rights of the Child in the System of Teacher Training in Turkey (The Example of Kepirtepe Village Institute)

Öz

In the System of Teacher Training in Turkey , the Village Institutes embody an educational attempt between 1936 and 1954 to bring an end to poverty and ignorance among the peasants . The effort, in fact, started soon after the establishment of the Republic of Turkey, in 1930’s aimed at eradicating illiteracy in the countryside. Then , as Minister of National Education, Hasan-Ali Yücel launched a broad spectrum of programs that came to have a profound effect on culture and education all over Turkey . Yücel presided over what he called "mobilization for primary education" as the world had begun to convulse with the pains and deprivations of World war II. Nonetheless, he launched an ambitious program that encompassed all levels of education from grade one to post-graduate training. An epoch-making project led to the creation of "Village Institutes" which trained promising boys and girls from the rural areas as village teachers. These teachers received a well-rounded schooling in all basic subjects, but they were also taught hygiene, cooperative management, carpet-weaving, agriculture and apiculture, and a broad range of practical skills. This movement, based on the principle of work pedagogy and closely linked with the ideals of democracy has found tens of thousands adherents among intellectuals and villagers. Idealistic, dynamic and democratic-minded village teachers were trained. But many negative criticisms caused tobe put an end this positive attempt in a short time in 1954. This study tries to shed light briefly on the system of Turkish Teacher Training in which the unique experience of Village Institutes with a special reference of Kepirtepe Village Institute established in Tracya Region in 1938. With the aim of enlightenment of the past experiences in Kepirtepe Village Institute , an instrument for collecting data was developped by the researcher based on the “Unicef’s Implementation Handbook for he Convention of the Rights of the Child” and applied to the old teachers gradutaed from Kepirtepe Village Institute. The study has been concluded with some interpretation about the realisation of children’s rights at Kepirtepe Village Institute and suggestions to solve today’s problems in the system of Turkish Teacher Training, by using the results of the rich experiments in the past .

Anahtar Kelimeler

Education System, Teacher Training, Village Institute, The Rights of the Child

Kaynakça

• Akarsu, Hasan (Nisan 2003), Kepirtepe Köy Enstitülü Eğitimci Ahmet Has ile Söyleşi, Öğretmen Dünyası Ankara: Öztepe Mat. [9-12], Yıl 24, sayı 280, sayfa: 15 “Yücel: Minister of Enlightenment”. (Ulaşım Tar.17.04.2003)
• Akyüz, Yahya. (2001).Başlangıçtan 2001’e Türk Eğitim Tarihi.(8. Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Başaran, Mehmet (1974) Tonguç Yolu: Köy Enstitülerinde Devrimci Eğitim, İstanbul: Varlık Yayını.
• Başaran, Mehmet (1999). Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri. İkinci Baskı. İstanbul: Cumhuriyet Kitap Kulübü
• Başaran, Mehmet (1990) Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri.(Tonguç’a Mektuplarıyla), İstanbul: Cem Yayınevi.
• Coombs, P.H(1968). The World Educational Crisis. Oxford University Press.
• Dinçer, Süleyman , (2002) Çitlenbik Kayayı Çatlattı, İzmir: Anadolu Matbaacılık.
• Hancı, İ.H., (1999)Hekimin Yasal Sorumluluk ve Hakları, İzmir : Toprak Ofset.(www.med.ege.edu.tr/ hanci
• Karaömeroğlu, M. Asım (1998). The Village Institutes Experience in Turkey. British Journal of Middle Eastern Studies. 25 (1), 47-73. UK. Kum, Bayram “Kepirtepe Köy Enstitüsü”, http://www.tarihvakfi.org.tr/toplumsaltarih/genctarih/2000/katilanlar/ bayramkum.asp
• Lexikon der Paedagogik (Pedagoji Ansiklopedisi)(1952). Cilt III. A. Francks AG. Verlag-Bern Yayınevi.
• Makal, Mahmut (1979).Köy Enstitüleri ve Ötesi. İstanbul: ÇağdaşYayınları
• Menekşe, Nedim (2003). Kuruluşundan Günümüze Kepirtepe 1940/2000. Lüleburgaz: Prizma Press Mat.
• Okçabol ve ark. (2003). Öğretmen Yetiştirme Aaraştırması. Ankara: Eğitsen Yay.
• Özgen, Bekir (1991).Köy Enstitülerinde Uygulanan Eğitim, Öğretim, İlke ve Yöntemleri. İzmir: Duyallar Matbaası.
• Özgen, Bekir (1993) Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri,Dikili Kültür yayını.
• Sarıoğlu, Mustafa (1999). Kepirden İnsana. Kırklareli: Görünüm Mat.
• Şahin, Sabahattin (1981). “Öğretmen Yetiştirme Üzerine”. Milli Eğitim Dergisi. Sayı: 55. İstanbul: MEB Basımevi
• Tonguç, İ. Hakkı (1947). Canlandırılacak Köy. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• TÖS (1968). Devrimci Eğitim Şurası(4-8 Eylül 1968). Ankara: TÖS Yayınları No: 4
• Türkoğlu, Pakize (2000). Tonguç ve Enstitüleri. İstanbul: İş Bankası yayını.
• Uçan, Ali, (2001) “Türkiye’de Öğretmenlik Mesleğine Genel Bakış” MEB Öğretmen Eğitiminde Kalite Paneli, Ankara.
• Yücel, Hasan Âli (1994). Türkiye’de Orta Öğretim. Ankara: Kültür Bakanlığı yayını.