Hz. Hasan’ın Hilafeti Bırakmasının Nedenleri ve Bu Süreçte Yaşanan Olaylar

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 12, 30.08.2021

Yusuf Deveci

Öz

Konu ve Amaç: Iraklılar, Hz. Ali’nin bir harici tarafından öldürülmesinin ardından Hz.
Hasan’a biat etmişlerdi. Hz. Hasan hilafet görevini oldukça sorunlu şartlarda üzerine
almıştı. Onun karşısında halifelik makamını elde etmek için mücadele etmekte olan
Muaviye, Hz. Hasan’a göre birçok yönden avantajlı konumdaydı. Rakibine karşı içinde
bulunduğu olumsuz şartların farkında olan Hz. Hasan, biat aldığı andan itibaren savaş
ortamında kontrolü elden kaçırıncaya kadar ihtiyatla hareket etmiş, halifeliği elinde
tutmak için her şeyi feda etmeyi göze almak istememiştir. Yaşanan gelişmeler sonunda
Hz. Hasan, halifeliği bir anlaşma karşılığında Muaviye’ye devretmiştir. Makalede Hz.
Hasan’ın halifeliği devretmesine sebep olan gelişmeler ve halifeliği devrederken yaptığı
anlaşmanın içeriği tespit edilmeye çalışılmıştır.

Yöntem: Çalışmada kaynaklarda yer alan bilgiler ve çağdaş araştırmacıların yorumları
karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir.

Bulgular: Hz. Hasan halife olduğunda, askeri, ekonomik ve siyasi şartlar bakımından
hilafet rakibi olan Muaviye’ye nazaran dezavantajlı konumdaydı. Hz. Hasan’ın öncü
birlikleri komutanı Ubeydullah’ın saf değiştirmesi ve kendi ordusu içinde karışıklık
çıkması hilafeti Muaviye lehine bırakmasına sebep olan en önemli gelişmeler olmuştur.
Hz. Hasan hilafeti devrederken yaptığı anlaşmada Muaviye’den maddi menfaat temin
etmiştir.

Sonuç: Hz. Hasan, hilafetteki güçlü rakibi Muaviye ile mücadele etmiş, ancak yaşanan
gelişmeler sonucunda rakibine yenileceğini anlayınca anlaşma karşılığında halifeliği
Muaviye’ye dev

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Hilafet, Hasan, Muaviye, Medain

The Reasons for Hasan's Leaving the Caliphate and the Events During This Process

Öz

Subject and Purpose: Iraqis, After Ali was killed by an Khariji, they paid allegiance to
Hasan. Hasan assumed the caliphate duty under very problematic conditions. Muaviye
According to Hasan, he was in an advantageous position in many ways. Being aware of the
negative conditions he was in against his opponent, Hz. From the moment he received
allegiance, Hasan acted cautiously until he lost control in the war environment and did
not want to risk sacrificing everything to keep the caliphate. After the developments,
Hasan handed over the caliphate to Muawiya in return for an agreement. In the article, The developments that caused Hasan to hand over the caliphate and the content of the

agreement he made when he handed over the caliphate were tried to be determined.
Method: In the study, the information in the sources and the comments of contemporary
researchers were analyzed comparatively.
Results: When Hasan became the caliph, he was at a disadvantage compared to Muawiya,
who was the rival of the caliphate, in terms of military, economic and political conditions.
The most important developments that caused Hasan's leader of the vanguard,
Ubeydullah, to change sides and to leave the caliphate in favor of Muawiya, were the most
important developments in his own army. Hasan obtained financial benefit from
Muawiya in the agreement he made while transferring the caliphate.
Conclusions: Hasan fought against Muawiya, his strong rival in the caliphate, but when
he realized that he would be defeated by his opponent as a result of the developments, he
had to hand over the caliphate to Muawiya in return for an agreement. The year Muawiya

became the caliph was called the Year of Unity. 

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Caliphate, Hasan, Muaviye, Madain.

Kaynakça

• Apak, Adem. “Hz. Hasan’ın Halîfe Seçilmesi ve İlk İcraatları”. Çeşitli Yönleriyle Hz. Hasan Sempozyumu. ed. Alim Yıldız. Sivas, 2014.
• Avcı, Casim. “Kûfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 339-342. Ankara: TDV Yayınları, 2002. https://islamansiklopedisi.org.tr/kufe
• Aycan, İrfan. “Muâviye b. Ebû Süfyân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/332-334. İstanbul: TDV Yayınları, 2005. https://islamansiklopedisi.org.tr/muaviye-b-ebu-sufyan
• Aycan, İrfan. “Temîm (Benî Temîm)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 40. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. https://islamansiklopedisi.org.tr/temim-beni-temim
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir el-. Ensâbü’l-Eşrâf. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Demircan, Adnan. İslam Tarihinin İlk Asrında İktidar Mücâdelesi. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
• Dîneverî, Ebû Ḥanîfe Aḥmed b. Dâvûd ed-. el-Aḫbâru’t-Ṭıvâl. Kahire: Dâru İḥyâi’l-Kutubi’l-ʿArabî, 1960.
• Duman, Muhammet Fatih. Kureyş Kabilesi İslam Öncesi Etnik, Siyasi ve Ekonomik Yapı. Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Fayda, Mustafa. “İbn A‘sem el-Kûfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 19. İstanbul: TDV Yayınları, 1999. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-asem-el-kufi
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hâricîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/169-175. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. https://islamansiklopedisi.org.tr/hariciler
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hasan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 16. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. https://islamansiklopedisi.org.tr/hasan
• Hançabay, Halil İbrahim. “Tarihî Rivayetlere Göre Hz. Hasan’ın Halifeliği”. İslâmî İlimler Dergisi 14/2 (2019), 227-255.
• Hüseyin, Taha. el-Fitnetü’l-Kübrâ. 2 Cilt. Kahire: Müessetü Hindawi, 2012.
• İbn Aʿŝem, Aḥmed b. Aʿŝem el-Kûfî. Kitâbu’l-Futûḥ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Eḍvâʾ, 1411.
• İbn Saʿd, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed. et-Tabakât. 11 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Ḫancî, 2001.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed. el-Kâmil Fi’t-Târih. 12 Cilt. İstanbul: Bahar Yayınları, 1991.
• Kapar, M. Ali. “Hz. Hasan’ın Halifeliği ve Hasan-Muaviye Andlaşması”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 7 (1997), 67-80.
• Kurat, Akdes Nimet. Türk Tarih Kurumu Yayınları. “Abû Muhammad Ahmad Bin A’sam Al-Kûfî’nin Kıtâb AlFutûhu”. Makaleler 1/2 (2015), 453-464.
• Söylemez, M. Mahfuz. “Hz. Hasan’ın Hilafeti Muaviye’ye Devrinin Arkaplanı”. Journal of Islamic Research 14/3-4 (2001), 456-468.
• Taberî, Muhammed b. Cerir et-. Târîhu’r-rusüli ve’l-mülûk. 11 Cilt. Dârü’l-meârif: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, 2. Baskı., 1967.
• Tomar, Cengiz. “Mısır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/559-563. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Yaʿḳûbî, Ebû Yaʿḳûb Aḥmed b. İsḥâḳ el-. Târîḫu’l-Yaʿḳūbî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-A‘lemî, 2010.