İhfâ İcrâsında Nûn-i Muhfât ile Nûn-i Muzhar Terimlerinin Uygulama Sorunları ve Gunnedeki İncelik-Kalınlık Problemi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 24, 447 - 463, 15.12.2025

Ali Çiftci

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1775758

Öz

Kur’ân tilavetindeki fonetik çeşitliliğin en bariz ortaya çıktığı
uygulamalardan birisi ihfâ olgusudur. İhfâdaki etkileyici
tınıyı ortaya çıkaran sıfatların başında gunne gelir.
Hayşûm/geniz bölgesinden çıkan gunne sesi, Kur’ân
fonetiğine farklı bir boyut kazandırmaktadır. İhfânın
icrasında genizden gelen gunne sesinin niteliği, ihfânın doğru
ve güzel icra edilip edilmediğinin en açık göstergesidir. Bu
çalışma, yaklaşık bir asırdır Mısır kurrâsının uygulamasıyla
gündeme gelen nûn-i muhfât’ın, nûn-i muzhar gibi
seslendirilmesi ve kalın harfler öncesinde gunnenin tefhîm ile
okunması tartışmalarına farklı bir boyut kazandırmayı
amaçlamaktadır. Bu mevzubahis tartışmalar klasik, orta ve
son dönem tecvid âlimlerinin görüşleri ışığında, analitik bir
yöntemle irdelenmiş ve son yarım asrın kurrâsından da seçme
örnekler verilerek ele alınmıştır. Ayrıca Kur’an tilavetinde
yoğun olarak kullanılan bir fonetik unsur olmasına rağmen,
konunun literatürde yeterince irdelenmemiş olması bu
çalışmanın önemini artırmaktadır. Bu araştırmada, nitel
araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği
kullanılmış ve elde edilen veriler, karşılaştırmalı bir biçimde
yorumlanmıştır. Nûn-i muhfât’ın, nûn-i muzhar şeklinde
telaffuz edilmesinin ve kalın harflerden önce gelen gunnenin
kalın okunmasının gerek klasik dönem gerekse sonraki
dönem teorik tecvid kaynaklarının kahir ekseriyetinde
bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat , Tilavet , Kur'an Fonetiği , İhfâ , Nûn'i Muhfat , Nûn'i Muzhar

Application Problems Concerning Nūn al-Mukhfāt and Nūn al-Muzhar in Ikhfāʾ Performance and the Thickness-Thinness Issue in Ghunnah

Öz

The phenomenon of Ikhfa is one of the most prominent
applications manifesting phonetic diversity in Quranic recitation
(tilawah). Ghunnah is the primary attribute that produces the
distinctive timbre in Ikhfa. Originating from the nasal cavity (al-
khayshum), the sound of Ghunnah adds a unique dimension to
Quranic phonetics. The quality of this nasal sound during the
performance of Ikhfa is the clearest indicator of its correct and
aesthetic execution. This study aims to bring a new perspective to
the discussions regarding the pronunciation of Nun al-Mukhfah
as Nun al-Muzhar and the tafkhim (velarization) of the Ghunnah
preceding emphatic letters; practices that have come to the fore
through the performance of Egyptian reciters (qurrâ) for
approximately a century. These discussions have been examined
using an analytical method in light of the views of classical,
middle, and modern Tajweed scholars, and addressed by
providing selected examples from reciters of the last half-century.
Furthermore, although it is a phonetic element extensively used
in Quranic recitation, the fact that this subject has not been
sufficiently scrutinized in the literature increases the significance
of this study. In this research, the document analysis technique,
one of the qualitative research methods, was employed, and the
obtained data were interpreted comparatively. It has been
concluded that neither the pronunciation of Nun al-Mukhfah in
the manner of Nun al-Muzhar nor the velarization of the
Ghunnah preceding emphatic letters is supported by the
overwhelming majority of theoretical Tajweed sources from both
the classical and subsequent periods.

Anahtar Kelimeler

Qırâ'ât , Tilâvet , Qur'ân Phonetics , Ikhfâ' , Nûn'i Mukhfat , Nûn'i Muzhar

Kaynakça

• Acmi, Abdulfettah es-Seyyid. Hidayetü’l-kâri ilâ tecvîdi kelâmi’l-Bârî. Medine: Mektebtü’t-Taybe, ts.
• Akdağ, Soner. Kur’an Dilinin Fonetik Yapısı -Kıraat ve Dilbilim Çerçevesinde-. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
• Arbâvi, Fergali Seyyid. Şerhu kitâbi’l-inbâ fî tecvîdi’l-Kurʾân. Kahire: Mektebetü Evladi’ş- Şeyh li’t-Türâs, 2009.
• Ayvaz, Ömer Faruk. Sakin Nûn ve Tenvin Hükümlerinden İhfa ve Meratibu’l-İhfa Kavramı ve Tecvit Pratiğindeki Yansımaları. Ankara: İlâhiyât, 2023.
• Başkan, Ömer. “Süregelen İki Tanımlama ve Tasnif Problemi Üzerine: el-İhfâ mı? el-İhfâu’l-Lisânî mi? el-İzhâr mı? el-İzhâru’l-Lisânî mi?” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Haziran 2007), 103-134.
• Cankurt, Fatih. “Uygulamaya Yönelik Tartışmalar Bağlamında İklâb ve İhfâ-i Şefevî”. Dergiabant 12/1 (Mayıs 2024), 216-236. https://doi.org/10.33931/dergiabant.1425788
• Cüreysî, Muhammed Mekki Nasr. Nihâyetü’l-kavli’l-müfîd fî ʿilmi’t-tecvîd. thk. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
• Çağıl, Necdet. “Kutsal Metinler ve Müzik”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (Temmuz 2013), 1-46.
• Çollak, Fatih. “Reîsü’l-Kurralık Müessesesi ve Esami-î Kurra Defteri”. Kur’an Tefsir Araştırmaları 4. ed. Bedrettin Çetiner. Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi 37. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002.
• Dağdeviren, Alican. “Kur’ân’ın Fonetik İ‘câzı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/20 (Haziran 2009), 49-63. https://doi.org/10.17335/suifd.13122
• Dânî, Ebû Amr. Câmiʿu’l-beyân fi’l-kırâʾâti’s-sebʿ el-meşhûra. thk. Abdurrahîm et-Tarhûnî - Yahya Murad. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2006.
• Dânî, Ebû Amr. el-Muḥkem fî naḳṭi’l-Meṣâḥif. thk. Muhammed Hasan İsmail. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l- İlmiyye, 2004.
• Dânî, Ebû Amr. et-Taḥdîd fi’l-itḳān ve’t-tecvîd. thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2000.
• Durmuş, İsmail. “İbrâhi̇m Enîs Ahmed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-1/623-625. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Enis, İbrâhim. el-Esvâtü’l-lugaviyye. Kahire: Mektebetü’l-enclû el-Mısriyye, 1971.
• Eskicizâde. Terceme-i Dürr-i Yetîm. İzmir: y.y., 1884.
• Hâbûri, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdillah. ed-Dürrün-nazîd. thk. Ahmed b. Ali b. Abdillah es-Südeys. Medine: Mektebetü Dâri’z-zamân, 2016.
• Hamed, Gânim Kaddûrî. el-Müyesser fî ʿilmi’t-tecvîd. Cidde: Dâru Vakfi Advâi’ş-Şâtıbiyye li’n-Neşr, 2020.
• Hamed, Gânim Kaddûrî. Şerhu’l mukaddimeti’l-cezeriyye. Cidde: Mencezüd-Dirâsât ve’l-Mâ’lûmâti’l- Kur’âniyye, 2008.
• Hamza Hüdayi Miskin. Tecvîd-i Edâiyye. İzmir: y.y., 1884.
• Havuz, Hasan Hüseyin. Ömer Ziyaeddin Dağıstânî’nin Kıraat İlmindeki Yeri. İstanbul: Kitap Dünyası, 2025.
• Husari, Mahmûd Halil. Ahkâmü kırâʾati’l-Kurʾâni’l-Kerîm. thk. Muhammed Talha Bilâl Menyâr. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1995.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin. et-Temhîd fî ʿilmi’t-tecvîd. thk. Müessesetü’r-Risâle. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin. Ġāyetü’n-Nihâye fî esmâʾi ricâli’l-ḳırâʾât üli’r-rivâye ve’d-dirâye. thk. Ebû İbrahim Amr b. Abdullah. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Lu’luât, 2017.
• İbnü’t-Tahhân, Ebü’l-Asbağ Abdülazîz b. Alî. Mürşidü’l-kârî ilâ tahkiki meʿâlimi’l-mekârî. thk. Hâtim Salih ez-Zamin. Kahire: Mektebetü’s-Sahâbe, 2007.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri ve Okunma Kaîdeleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 21. Basım, 2012.
• Kılıç, Süleyman. “Kurra Hafızlardan İhfanın İcrası”. YouTube, 2025. https://youtu.be/5zKpM97wYHE
• Kurtubî, Abdulvehhab b. Muhammed. el-Mûdıh fî’t-tecvîd. thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2009.
• Madazlı, Ahmet. Tecvid İlmi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1994.
• Mağnîsâvî, Ahmed b. Muhammed. Terceme-i Cezerî. İzmir: y.y, 1884.
• Mehmed Zihni Efendi. el-Kavlü’s-sedîd fî ʿilmi’t-tecvîd. İstanbul: Asitane Yayınları, ts.
• Mekkî b. Ebû Tâlib. er-Riʿâye li-tecvîdi’l-kırâʾe ve tahkıki lafzi’t-tilâve. thk. Ahmet Hasan Ferhat. Ürdün: Dâru Ammâr, 1996.
• Murad, Osman Süleyman. el-Vâfi fi-şerhi’s-selsebili’ş-Şâfiî fî ʿilmi’t-tecvîd. thk. Tevfik Esad Hamarşit -Muhammed Halid Mansur. Ürdün: Dâru Ammâr, 2002.
• Nasr, Atıyye Kâbil. Gâyetü’l-mürîd fî ʿilmi’t-tecvîd. Riyad: Mektebetü’l-Haremeyn, 1988.
• Ömer, Ahmed Muhtar. Dirâsetü’s-savti’l-lügavi. Kahire: Alemü’l-Kütüb, 1975.
• Özli, Muzaffer. “Kıraatçılar ve Nahivciler’e Göre Sakin Nûnun ve Tenvînin Hükümleri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 9/1 (Mart 2009), 123-137.
• Pakdil, Ramazan. Ta‘lim Tecvid ve Kıraat. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
• Saçaklızâde Mehmed Efendi. Cühdü’l-mukıll. thk. Sâlim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2001.
• Sağman, Ali Rıza. İlaveli-Yeni Sağman Tecvidi. İstanbul: Bahar Yayınları, 1958.
• Sefâkusî, Ali b. Sâlim. Tenbîhü’l-gâfilîn ve irşâdü’l-câhilîn ‘ammâ yeka‘u lehüm mine’l-hatâ’ hâle tilâvetihim li-kitâbillâhi’l-mübîn. thk. Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer. Tunus: Mektebetü’l-Kur’âniyye, 2007.
• Semennûdî, Said Yusuf. Riyâzatü’l-lisân şerhu telhîsi leâli’il-beyân fî tecvîdi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetü’s- Sünne, 2003.
• Senhûri, Ebu’l-Feth Ca‘fer b. İbrahim. el-Câmiʿu’l-müfîd fî sırâati’t-tecvîd. thk. Mevla Muhammed el- İdrisî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2010.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. thk. Harun Abdüsselam. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Süveyd, Eymen Rüşdi. en-Nûru’l-mübîn fî tecvidi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Suriye: Dâru Efnân, 2005.
• Üren, Halil İbrahim. Molla Mehmet Emin Efendi ve Umdetu’l-Hullan fi-îzahı Zübdeti’l-İrfan Adlı Eserin Kıraat İlmindeki Yeri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024.