Şer‘î Naslar Bağlamında Nikâh Lafzı ve Fıkhî Tesiri

Yıl 2020, , 225 - 240, 30.06.2020

Fatih Çinar

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.758006

Cited By: 2

Öz

Bu makalenin konusu nikâh lafzının şerʻî naslardaki kullanımı ve bunun fıkhî tesiri hakkındadır. Nikâh lafzı lügatlerde birbirine katma, cem etme, akit ve cinsel ilişki gibi manalarda kullanılmaktadır. Şerʻî metinlerde muhtemel kelime anlamlarından hangisinin gerçek anlamda kullanıldığı hususu fakihler arasında tartışmaya neden olmuştur. Nikâh lafzının şer‘î naslardaki gerçek anlamının akit olduğunu belirten fakihler cinsel ilişki anlamının ise ancak mecazî olduğunu kabul etmişlerdir. Cumhurun kanaatini yansıtan bu görüşe göre nikâh sözcüğü şerʻî naslarda mecaz da olsa tek başına cinsel ilişki manasında kullanılamaz. Cinsel ilişki anlamının sözlükler yanında şerʻî metinlerde de gerçek anlamda kullanıldığını ifade eden Hanefî fakihler bu görüşe karşı çıkmıştır. İlgili âyetteki nikâh lafzına gerçek manada cinsel ilişki anlamı veren kimi sahabe ve tâbiîn âlimlerinin tercihleri dikkate alındığında Hanefîlerin bu konuda yalnız olmadığı görülmektedir. Bununla birlikte kimi âlimler, cinsel ilişki manasının Kur’ân’da gerçek veya mecazî yönden asla bulunmayacağını ileri sürmüştür. Onlara göre cinsel ilişki anlamının Kur’ân’da sarih/açık lafızlarla ifade edilmesi ilahî metinlerin üslup ve mahiyetine uygun değildir. Çünkü Allah Teâlâ cinsel ilişkiyi doğrudan sarih lafızlarla değil kinayeli lafızlarla nitelemiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Fıkıh, Nikâh, Şerʻî Nas, Cinsel İlişki, Akit

The Word Nikaah in Shariah Texts and Its Fiqhī Effect

Öz

This article is about the use of the word nikaah in Shariah texts and its fiqhī effect. The word nikaah in dictionaries is used in meanings such as joining, bringing together, contracting and sexual intercourse. The question of “which of the possible meanings of nikaah was really used in the Shariah texts?” has caused controversy among the scholars. Stating that the real meaning of the word nikaah in the narrative is contractual, the scholars have accepted the meaning of sexual intercourse only metaphorically. According to this view, which reflects the opinion of the majority, the word nikaah cannot be used alone in the sense of sexual intercourse, even if it is a metaphor. Stating that the meaning of sexual intercourse is used in the literary texts as well as dictionaries, Hanafi jurists opposed this view. Given the preferences of some companions and scholars who gave the sexual intercourse meaning to the word nikaah in the relevant verse, it is seen that Hanafis are not alone in this regard. However, some scholars have suggested that the meaning of sexual intercourse will never be found in the Qur'an in real or metaphorical aspects. According to them, expressing the meaning of sexual intercourse in the Qur'an with clear/explicit words is not in accordance with the style and nature of the divine texts. Because Allah Ta'ala qualifies sexuality not directly with expressive words, but with allusive words.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Fiqh, Shariah Texts, Nikaah, Sexual Intercourse, Contract

Kaynakça

• Abdulhamid, Muhammed Muhyiddîn. el-Ahvâlu’ş-şahsiyye fî’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye. İstanbul: el-Mektebetü’l-Hanîfiyye, ts.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah. el-Müsned. thk. Şuʻayb el-Arnaût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995-2001.
• Alaeddin el-Balî, Ali b. Muhammed b. Abbas. el-İhtiyârâtu’l-fıkhiyye min fetâvâ Şeyhi’l-İslâm İbn Teymiyye. thk. Muhammed Hâmid el-Fakî. Kahire: Matba‘atu’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1950.
• Ali el-Kârî, Ebu’l-Hasan Nureddin. Fethu babi’l-inâye bi-şerhi’n-Nukâye. nşr. Muhammed Nizâr Temîm ve Heysem Nizâr Temîm. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1997.
• Atar, Fahreddin. “Nikâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/112-117. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Aynî, Bedreddin Muhammed b. Ahmed. ‘Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1976.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr 1993.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus. Keşşâfu’l-kınâʻ ʻan metni’l-İknâʻ. 6 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabî-Müessesetü’t-Târîhi’l-ʻArabî, 1992.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Cezîrî, Abdurrahman. Kitâbu’l-fıkh ‘ale’l-mezâhibi’l-erba‘a. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 2003.
• Cin, Halil. İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 1988.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf. et-Ta‘rîfât. thk. Âdil Enver Hızır, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2007.
• Cüveynî, Ebu’l-Meʻâlî Abdulmelik b. Abdullah. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdulazîm Mahmud ed-Dîb. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Dâmegânî, Hüseyin b. Muhammed. Kâmûsu’l-Kur’ân. thk. Abdulaziz Seyyidülehl. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1983.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman. es-Sünen. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Vadi Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as. Sünenü Ebî Dâvud. thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• Ebû Zehra, Muhammed. el-Ahvâlu’ş-şahsiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1957.
• Ebû Zehra, Muhammed. Muhâdarâtü fî ‘akdi’z-zevâc ve âsârih. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1971.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-Herevî. Tehzîbu’l-lüga. thk. Muhammed İvad Mur‘ib. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2001.
• Feyyûmî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Misbâhu’l-münîr fî ğarîbi’ş-şerhi’l-kebîr. thk. Abdulazîm eş-Şinâvî. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meʻârif, 2. Basım, ts.
• Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tâhir Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-muhît. thk. Muhammed Nu‘aym el-‘Araksûsî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Fuâd Abdulbâkî, Muhammed. el-Mu‘cemu’l-Müfehres li-elfâzi’l-Kur’ân’il-Kerîm. Kum: Mektebetü Nüveyd İslâm, 1387.
• Hallâf, Abdulvehhâb. Ahkâmu’l-ahvâli’ş-şahsiyye fî’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 1990.
• Haraşî, Ebû Abdullah Muhammed. Şerhu’l-Haraşî ʻalâ Muhatasari Halîl. 8 Cilt. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1317.
• İbn Ebî Tağlib, Abdulkâdir b. Ömer. Neylü’l-meârib bi-şerhi delîli’t-tâlib. thk. Muhammed Süleyman Abdullah el-Eşkar. 2 Cilt. Kuveyt: Mektebetü’l-Felâh, 1983.
• İbn Fâris, Ahmed. Muʻcemu mekâyîsi’l-lüga. thk. Abdusselam Muhammed Hârun. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Fâris, Ahmed. Mücmelü’l-lüga. thk. Züheyr Abdulmuhsin Sultân. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1986.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebû Bekir. İ‘lâmu’l-muvakkı‘în ‘an Rabbi’l-‘âlemîn. nşr. Muhammed Abdusselam İbrâhim. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebû Bekir. Zâdu’l-me‘âd fî hedyi hayri’l-‘ibâd. thk. Şuayb el-Arnaût-Abdulkâdir el-Arnavut. 5 Cilt. Beyrut ve Kuveyt: Müessesetü’r-Risâle ve Mektebetü’l-Menâri’l-İslâmiyye, 27. Basım, 1994.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-ʻAzîm. thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed vd. 15 Cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. thk. Abdullâh b. Abdulmuhsin Türkî ve Adulfettâh Muhammed el-Hulû. 15 Cilt. Riyad: Dâru ‘Âlemu’l-Kütüb ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed. es-Sünen. thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Cemâleddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Müflih, Ebû İshak Burhaneddin. el-Mübdiʻ fî şerhi’l-Mukniʻ. nşr. Muhammed Hasan. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Müflih, Şemseddin Muhammed. Kitâbu’l-Fürû‘. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 11 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2003.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmâil. el-Muhassas. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1996.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmâil. el-Muhkem ve’l-muhîtü’l-aʻzam. thk. Abdulhamîd el-Hindâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdulhalîm. Mecmûʻu’l-fetâvâ. nşr. Abdurrahman b. Muhammed en-Necdî. 37 Cilt. Medine: Mecmaʻu’l-Meliki Fehd, 2004.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Nüzhetü’l-aʻyuni’n-nevâzir fî ʻilmi’l-vücûh ve’n-nezâir. thk. M. Abdulkerim Kâzım er-Râdî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. Abdulvâhid. Fethu’l-kadîr. nşr. Abdurrezzak Gâlib el-Mehdî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Karâfî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. İdris. ez-Zahîre. thk. Muhammed Haccî vd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Ebû Bekir ‘Alâeddîn Ebû Bekir b. Mes‘ûd. Bedâi‘u‘s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1986.
• Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Mu‘avvid ve Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Merdâvî, Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî maʻrifeti’r-râcih mine’l-hilâf ʻalâ mezhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel. nşr. Muhammed Hâmid el-Fıkî. 12 Cilt. Kahire: Matbaʻatü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1955-1956.
• Mevsılî, Ebu’l-Fazl Abdullah b. Mahmûd. el-İhtiyâr li-taʻlîli’l-Muhtâr. nşr. Mahmûd Ebû Dakîka. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 4 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdulmünʻim Şelebî. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Nesefî, Necmeddin Ebû Hafs Ömer b. Muhammed. Tılbetü’t-talebe fî’l-ıstılâhâti’l-fıkhiyye. nşr. Hâlid Abdurrahman el-Ak. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1995.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb. 20 Cilt. Mısır: İdâretü’t-Tıbâ‘ati’l-Münîriyye, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Ravzatü’t-tâlibîn ve ʻumdetü’l-müttakîn. nşr. Züheyr eş-Şâvîş. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 3. Basım, 1991.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ. Tahrîru luğâti’t-tenbîh. nşr. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• Râfiî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerim b. Muhammed. el-ʻAzîz şerhu’l-Vecîz. thk. Ali Muhammed Muʻavvaz ve Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Râgıb el-İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed. Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvudî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 4. Basım, 2009.
• Sâhib b. Abbâd, Ebu’l-Kâsım İsmâil. el-Muhît fi’l-lüga. thk. Muhammed Hasan Âl-i Yâsin. 10 Cilt. Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1994.
• Sâvî, Ahmed b. Muhammed. Bulğatü’s-sâlik li-akrebi’l-mesâlik. nşr. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Semerkandî, Alaeddîn Muhammed b. Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ebû Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1989.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr el-câmi‘u beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ‘ilmi’t-tefsîr. thk. Seyyid İbrâhim. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1992.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali. Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr min ahâdîsi seyyidi’l-ehyâr. nşr. İsâmüddin es-Sabâbıtî. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1993.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti me‘âni elfâzi’l-Minhâc. thk. Ali Muhammed Mu‘avvid ve Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir ve Mahmûd Muhammed Şâkir. 16 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1955-1969.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matba‘ati Mustafâ el-Bâbî, 1962-1977.
• Yaman, Ahmet. İslâm Aile Hukuku. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Zebîdî, Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed. Tâcu’l-ʻarûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Heyet. 40 Cilt. Kuveyt: et-Türâsü’l-Arabî, 1965-2001.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ʻan hakâiki ğavâmidi’t-tenzîl ve ʻuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muʻavviz. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-ʻUbeykân, 1998.
• Zerkeşî, Muhammed b. Abdullah. Şerhu’z-Zerkeşî ʻalâ Muhtasari’l-Hırakî. nşr. Abdullah b. Abdurrahman el-Cibrîn. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1993.
• Zeydan, Abdulkerim. el-Mufassal fî ahkâmi’l-mer’e ve’l-beytü’l-müslim fî’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye. 11 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Osman b. Ali. Tebyînu’l-hakâik şerhu kenzi’d-dakâik. 6 Cilt. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313-1315.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuh. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.