Sa‘dî-i Şîrâzî’nin Gazellerinden Örneklerle Farsça Bağımlı Birleşik Cümle Çeşitleri

Yıl 2020, , 241 - 256, 30.06.2020

Pelin Seval Esen

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.758012

Öz

İnsanlar arasında iletişim ve anlaşmayı sağlayan en küçük dil birimi, tam ve anlamlı mesaj ileten sözcükler dizisi olarak tanımlanan cümle, anlamlarına, yüklemlerine, kuruluşlarına ve yapılarına göre çeşitli türlere ayrılmaktadır. Cümleler yargı bildirir. Bazı cümlelerde bir yargı bazı cümlelerde ise birden çok yargı bulunur; buna bağlı olarak Farsça cümleler basit ve birleşik olmak üzere sınıflandırılır.
Çalışmanın konusunu oluşturan bağımlı birleşik cümleler, birleşik cümle türlerinden biridir. Bağımlı birleşik cümleler bağlaçlı veya bağlaçsız olarak çeşitli anlam ilgileriyle birbirine bağlanır; anlatılmak istenen asıl yargıyı bildiren bir temel cümle ile ona bağlı olarak kullanılan bir ya da birkaç yan cümleden oluşur. Çalışmada bu cümle türü Fars edebiyatının en büyük şairlerinden, VII/XIII. yüzyılda yaşamış, dünyaca meşhur Bostân ve Gülistân adlı eserlerin sahibi, büyük söz ustası Saʻdî-i Şîrâzî’nin gazellerinden örneklerle, on yedi başlık altında incelenmiştir. Her başlığın altında yer alan örneklerin ve şairin divanında yer alan konuyla ilgili, üçer benzer diğer örneğin sayfa numarası ve beyit numarası dipnotta verilmiştir; ayrıca ilgili örnekteki yan cümleler altı çizili olarak gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cümle, Birleşik Cümle, Bağımlı Birleşik Cümle, Saʻdî, Gazel

Persian Dependent Compound Sentence Types with Examples from Ghazals of Saadi-e Shirazi

Öz

The smallest language unit that provides communication and agreement between people; sentence defined as a series of words that convey complete and meaningful messages, are divided into various types according to their meaning, predicate, organization and structure. Sentences declare judgment. In some sentences there is a judgment and in some sentences there is more than one judgment. Accordingly, Persian sentences are classified as simple and unified.
The subject of the study is one of the combined sentence types. The dependent compound sentences are connected to each other with various semantics, with or without conjunctions; it consists of a basic sentence that expresses the original judgment and one or more subsidiary sentences used in connection with itIn the study type of sentence has been studied under seventeen titles with examples from the ghazals of Saadi-e Shirazi who is one of the greatest poets of Persian literature, lived in VII/XIII. century, owner of world famous work Bostan and Gulistan. The page number and couplet number of the examples under each title and three other similar examples on the subject of the poet's diwan are given in the footnote and also the side sentences in the related example are underlined.

Anahtar Kelimeler

Sentence, Compound Sentence, Dependent Compound Sentence, Saadi, Ghazal

Kaynakça

• Çağlayan, Pelin Seval. Fahreddîn-i Irâkī Divanı’nda Kelime ve Cümle Bilgisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Çiçekler, Mustafa. “Saʻdî-i Şîrâzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 405-407. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• Efşâr, Huseyin İmâd. Destûr-i Sâhtimân-i Zebân-i Fârsî. Tahran: İntişârât-i Danişgâh-i Ellâme-yi Tabâtabâyî, 1380/2001.
• Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım, 2013.
• Erjeng, Gulam Rıza. Destûr-i Zebân-i Fârsî-yi İmrûz. Tahran: İntişârât-i Dânişgâh-i Ellâme-yi Tabâtabâyî, 1374/1995.
• Ferşîdverd, Husrev. Cumle ve Tahavvul-i Ân Der Zebân-i Fârsî. Tahran: İntişârât-i Sohen, 1375/1996.
• Ferşîdverd, Husrev. Destûr-i Mufessel-i İmrûz. Tahran: İntişârât-i Sohen, 1392/2013.
• Hânlerî, Pervîz Nâtil. Destûr-i Zebân-i Fârsî. Tahran: İntişârât-i Tûs, 1392/2013.
• Kâmyâr, Takî Vahîdiyân. “Cumlehâ-yi Şartî Der Zebân-i Fârsî”. Mecelle-yi Zebânşenâsî, 2 (1364/1985), 44-47.
• Karîb, Abdulazîm-Humâyî, Celâl-Yâsemî, Reşîd-Behâr Melikuşşuarâ-Furûzânfer, Bedîuzzamân. Destûr-i Zebân-i Fârsî (Penc Ustâd). Tahran: İntişârât-i Nâhîd, 1392/2013.
• Mişkâtuddînî, Mehdî. Destûr-i Zebân-i Fârsî. Meşhed: İntişârât-i Dânişgâh-i Firdevsî, 1392/2013.
• Şahinoğlu, M. Nazif. Farsça Grameri (Sarf ve Nahiv). İstanbul: Kitabevi Yayınevi, 1997.
• Şifâî, Ahmed. Mebânî-yi İlmî-yi Destûr-i Zebân-i Fârsî. Tahran: İntişârât-i Novîn, 1363/1984.
• Şîrâzî, Saʻdî. Kullîyât-i Saʻdî. Nşr. Nasır-i Ahmedzâde. Tahran: Neşr-i Çekâvek, 1390/2011.
• Yıldırım, Nimet. Farsça Sözdizimi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.