Regarding Some Jurisprudencial Reflections of Privacy Violations in Social Media

Yıl 2021, , 71 - 93, 15.06.2021

Sevdegül Çekiç , Tevhit Ayengin

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.939267

Cited By: 2

Öz

The impact of social media platforms on communication and interaction among people are being discussed in their positive and negative aspects by the experts. Considering the speed and convenience of sharing information, documents, images, sounds and as such, social media platforms’ positive effects on human life are irrefutable. On the other hand, voluntary disclosure and the changing perception of privacy in the face of such disclosure are among the negative effects of these platforms. Besides, privacy violations by unauthorized interventions from outside of the social media platforms highly occupy the agenda emphasizing the negative effects on the individual and community life. As a result of the said negative effects, it is alleged that privacy collapsed which prompted the scientific world to seek for a solution. Studies concerning the factors that led to the collapse and a solution are being conducted in the fields of psychology, sociology and law. The mainframe of this study is based on the problem mentioned above. At first, the privacy concept in Islamic Law is summarized and the extent of privacy is discussed. Thereafter, the negative effects of widely used social media platforms on the understanding of privacy on moral grounds, events that may occur following the reflections of those effects on society and necessary legal actions for those events are discussed. Also, modern law has been utilized in matters of the privacy of private life and individual rights.

Sosyal Medyadaki Mahremiyet İhlallerinin Bazı Fıkhî Yansımalarına Dair

Öz

Sosyal medya platformlarının insanlar arasındaki iletişim ve etkileşime olan etkisi uzmanlar tarafından olumlu ve olumsuz yönleriyle ele alınmaktadır. Sosyal ağ sitelerinin bilgi, belge, görüntü, ses vs. paylaşımında günümüzde ulaştığı hız ve sağladığı kolaylıklar düşünülürse insan yaşamına dair olumlu etkileri yadsınamaz durumdadır. Bunun yanında bu platformlarda yaşanan gönüllü ifşa ve bu ifşa karşısında değişen mahremiyet algısının, söz konusu sitelerin olumsuz etkileri arasında olduğu da sık sık dile getirilmektedir. Ayrıca sosyal medya ortamlarında dışarıdan izinsiz müdahale ile gerçekleştirilebilen mahremiyet ihlalleri de gündemi oldukça meşgul etmekte, bu ihlallerin fert ve toplum hayatındaki olumsuz etkilerine vurgu yapılmaktadır. Sözü edilen olumsuz etkilerin sonucunda mahremiyetin çöktüğü iddia edilmektedir. Bu durum bilim dünyasını çözüm arayışlarına itmiştir. Söz konusu çöküşe sebep olan etkenler ve çözüm yollarına dair çalışmalar günümüzde psikoloji, sosyoloji ve hukuk gibi alanlarda yerini almaktadır. Çalışmamızın ana çerçevesi yukarıda sözünü ettiğimiz sorunsaldan yola çıkarak oluşturulmuş, öncelikle İslâm hukukundaki mahremiyet anlayışı özetlenmiş ve mahremiyetin boyutları çizilmeye çalışılmıştır. Günümüzde en çok kullanılan sosyal ağ sitelerinin ahlâkî zemindeki mahremiyet anlayışına olumsuz etkileri, bu etkilerin toplum üzerindeki yansımaları sonucunda yaşanabilecek olaylar ve bu olaylar karşısında hukuki zeminde yapılması gerekenler müzakere edilmiştir. Özel hayatın gizliliği ve kişilik haklarına dair konularda modern hukuktan da faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Mahremiyet, Sosyal Medya, İfşa ve İhlal, Kişilik Hakkı

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah. el-Müsned. thk. Şuʻayb el-Arnaût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995-2001.
• Akpınar, M. Raşit. “İslam Hukuku Açısından Sosyal Medya”. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28/3 (2017), 493-509.
• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Aydın, Nevzat. “Hz. Peygamber’in Sünnetinde Mesken Mahremiyeti-nin Korunmasına Yönelik Esaslar”. Din, Gelenek ve Ahlak Bağla-mında Mahremiyet Algıları Sempozyumu. ed. Yavuz Ünal vd. 2/281-299. Samsun: Ordu İlahiyat Vakfı Yayınları, 2015.
• Bardakoğlu, Ali. “Hidâne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/467-471. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Başoğlu, Tuncay. “Ta’zîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/201. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• BBC Türkçe. “Çocuklar, Facebook’ta Fotoğraflarını Paylaşan Ailelerine ‘Dava Açabilir”. Erişim 1 Kasım 2020. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/03/160302_facebook_ebeveynlere_uyari
• Berki, Ali Himmet. Açıklamalı Mecelle Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1968.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Cerrah, Lokman. “Sosyal Medya ve Bazı Kurumsal Etkileşimler ve Sosyal Medyaya Eleştirel Yaklaşım”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4 (2016), 72-73.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdullâh. el-Burhân fî Uṣûli’l-Fıḳh. Devha: Abdülazîm ed-Dîb, 1399.
• Çeker, Orhan. Osmanlı Hukuk-u Aile Kararnâmesi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı”. Erişim 1 Kasım 2020. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/861/koca-evliligin-gereklerini-yerine-getirmiyorsa-kadin-bosanma-talebinde-bulunabilir-mi-
• Dijilopedi, “2020 Türkiye İnternet Kullanımı ve Sosyal Medya İstatistikleri”, Erişim 30 Ekim 2020. https://dijilopedi.com/2020-turkiye-internet-kullanimi-ve-sosyal-medya-istatistikleri/
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as. Sünenü Ebî Dâvud. thk. Şu’ayb el-Arnaût vd. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Gazzâlî, İmam Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ. thk. Hamza b. Züheyr. Medine-i Münevvere: b.y. ts.
• Göçmen, Tuba Livberber. Toplumsal Yaşamda Bireyin Mahremiyet Yönelimleri: Sosyal Ağ Kullanıcıları Üzerine Bir Saha Araştırması. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Göle, Nilüfer. Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları, ts.
• Hürriyet Gazetesi. “Son Dakika Haberler: Melek Aslan Cinayetinde Dram Çıktı! İğrenç Mesajlarla Facebook’tan Cinayet Planı. 3 Ayrı Kimliği Var”. Erişim 1 Kasım 2020. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/son-dakika-haberler-melek-aslan-cinayetinde-dram-cikti-igrenc-mesajlarla-facebooktan-cinayet-plani-3-ayri-kimligi-var-41644526
• Hürriyet Gazetesi. “Sosyal Medyada İsim Vermeden Hakaret Etmişti! Yargıtay’dan Çok Önemli Karar”. Erişim 1 Kasım 2020. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/sosyal-medyada-isim-vermeden-hakaret-etmisti-yargitaydan-cok-onemli-karar-41209386
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed. es-Sünen. thk. Şu’ayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Darû’s-Sadır, 2010.
• İbnü’l-Hümam, Kemâleddîn Muhammed b. Abdilvâhid. Fethu’l-Kadir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbnü’s-Sââtî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Alî. Mecmaʿu’l-Baḥreyn ve Mülteḳa’n-Neyyirayn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Kahraman, Abdullah. “Fıkhî Perspektiften Sırrın İfşası”. Mahremiyet Hayatın Sırları ve Sınırları, ed. Nazife Şişman. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Kahraman, Abdullah. “Mahremiyetin Tanımı ve Sınırı”, Din, Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu. ed. Yavuz Ünal vd. 1/30-45. Samsun: Ordu İlahiyat Vakfı Yayınları, 2015.
• Kahraman, Abdullah. İslam Hukuk ve Ahlak İlkeleri Işığında Özel Hayatın Gizliliği (Mahremiyet). Ankara: Ebâbil Yayınları, 2008.
• Kalaman, Sefer. “Yeni Medya ve Mahremiyetin Dönüşümü: Facebook Türkiye Örneği”. UHİV Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 14 (2017), 11-27. https://toad.edam.com.tr/sites/default/files/pdf/mahremiyet-olcegi-toad.pdf
• Karaman, Hayrettin. İslam’ın Işığında Günün Meseleleri I-III. İstanbul: Nesil Yayınları, 1988-1992.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslâm Hukuku. İstanbul: İz Yayınları, 2003.
• Köse, Hüseyin (ed.). Medya Mahrem Medyada Mahremiyet Olgusu ve Transparan Bir Yaşamdan Parçalar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Kütükoğlu, Elif. Sosyal Medyadaki Mahremiyet Algısının Belirlenmesi: X, Y ve Z Kuşakları Üzerinde Bir Araştırma. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Martı, Huriye. “Hz. Peygamber’in Hadislerinde Bir Değer Simgesi Olarak Beden ve Mahremiyeti”. Beden Sosyolojisi. Ed. Kadir Canatan. 240-241. İstanbul: Açılım Kitap, ts. Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. Kitabü’l-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 4 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Öğüt, Salim. “Mahrem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/388-389. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Sabah Gazetesi. “Sosyal Medya Bu Son Dakika Haberini Konuşuyor: İstediği Ayakkabısını Almayan Annesini Merdivenden İtti!”. Erişim 1 Kasım 2020). https://www.sabah.com.tr/yasam/2020/06/04/son-dakika-haberi-istedigi-ayakkabisini-almayan-annesini-merdivenden-itti-tepkiler-cig-gibi-buyuyor
• Sanlav, Ümit. Sosyal Medya Savaşları. İstanbul: Hayat Yayın Grubu, 2014.
• SGK Rehberi. “Çok Tartışılacak Karar! Facebook Paylaşımı Dayaktan Daha Ağır”. Erişim 1 Kasım 2020. https://sgkrehberi.com/haber/138515/cok-tartisilacak-karar-facebook-paylasimi-dayaktan-daha-agir.html
• TCK, Türk Ceza Kanunu (Kanun No. 5237). Resmi Gazete 25611 (12 Ekim 2004). Erişim 1 Kasım 2020. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matba’ati Mustafâ el-Bâbî, 1962-1977.
• WAS, We Are Social. “Digital 2020: 3.8 Billion People Use Social Media”. Erişim 31 Ekim 2020. https://wearesocial.com/blog/2020/01/digital-2020-3-8-billion-people-use-social-media
• Yeniçıktı, Nagihan Tufan. Sosyal Medya Facebook ve Twitter Motivasyonları, Konya: Literatürk Akademi, 2017.
• Yıldırım, Ergün. Toplumsal Değişme Sürecinde Aile. Aile Sosyolojisi. Ed. Kadir Canatan - Ergün Yıldırım. İstanbul: Açılım Yayınları, 2001.
• Yıldırım, Mustafa. “Mekân, Ortam ve Çevre Faktörleri Bağlamında Sosyolojik Açıdan Mahremiyet”. Din, Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu. ed. Yavuz Ünal vd. 2/411. Samsun: Ordu İlahiyat Vakfı Yay., 2015.
• Yıldız, Asiye Kakırman. “Sosyal Paylaşım Sitelerinin Dijital Yerlilerin Bilgi Edinme ve Mahremiyet Anlayışına Etkisi”. Bilgi Dünyası Dergisi 13/2 (2012), 530.
• Yurtseven, Yılmaz. “1917 Tarihli Hukuk-u Aile Kararnamesi ve Osmanlı Aile Hukukuna Getirdiği Yenilikler”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11/1-2 (2003).
• Yüksel, Mehmet. “Mahremiyet Hakkı ve Sosyo-Tarihsel Gelişimi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 58/1 (2003).
• Zerkâ, Mustafa Ahmed. el-Medhalü’l-Fıkhiyyü’l-Âmm. Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2. Basım, 2004.