Sahabenin Ravilerin Zabtı Konusunda Yaptıkları (Sebepleri ve Yolları)

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 3, 183 - 200, 30.06.2015

Mustafa Karabacak

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.130254

Öz

Bu çalışmada sahabenin ravilerin zabtına verdiği önem incelenmiş, onların zabta önem verme sebepleri ile bu konudaki metodları üzerinde durulmuştur. Ayrıca çalışma hadislerin zabtı konusunda sahabenin ortaya koyduğu eksik ve fazla rivayetlerin ortaya çıkmasına katkıda bulunacağı amaçlanmıştır. Bu çalışmada sahabenin zabtını te’kid için değişik yolların ortaya çıktığı görülmektedir. Bunlar da şunlardır: Haberi araştırmak için Kur’anî emre uymaları, Sünneti Nebeviyyeyi koruma hırsları bu konuda gevşekliğe hoşgörülü davranmamaları, ravinin hatasından veya yanlış yazma ihtimalinden dolayı yalana güvenmemeleri, kendi bilgisine aykırı bir rivayet söylendiğinde ravinin zabtını te’kid için doğrudan Hz. Peygamber’e müracaattır. Yine bu çalışmada ravinin zabtını bilmek için sahabenin dayandığı yollar tespit edilmeye çalışılmıştır: Doğrudan kaynağa müracaat, sikanın muvafakatı, sikanın şehadeti veya yemini ile, ezberindekini yazılı metinle veya yazılı metindekini ezberindeki ile kıyaslama ile veya da bir başkasının haber vermesiyle ravinin zabtını bilme.

Anahtar Kelimeler

Zabt, Sahabe, Hadis

تحقق الصحابة من ضبط الرواة أسبابه ووسائله

Öz

قمت في هذا البحث بدراسة عناية الصحابة رضوان الله عليهم واهتمامهم بضبط الرواة ، وجاء هذا البحث ليقف مع الاسباب التي دعت الصحابة الى الاعتناء بالضبط ووسائلهم التي اتبعوها في ذلك ، مما يظهر سبقهم رضوان الله عليهم في تقعيد قواعد حفظ حديث رسول الله صلى الله عليه وسلم أن يلحقه زيادة أو نقص ، فتبين في الدراسة تنوع الأسباب التي حملت الصحابة على التأكد من الضبط سواء لامتثالهم الأمر القرآني بالتثبت من الأخبار ،أو حرصهم على حفظ السنة النبوية ودفع التساهل في نقلها ،أو خشيتهم من نسيان الراوي،أو خطئه لا تعمده الكذب ،أو التأكد من ضبط من خالف علمه علما تلقاه الصحابي مباشرة من رسول الله صلى الله عليه وسلم ، كما تبين تنوع الوسائل التي اعتمدوها لمعرفة ضبط الراوي :كالرجوع لمصدر الخبر مباشرة أو قياس ضبط الراوي بضبط الثقات ، أو شهادة الثقة و .حلفه ، أو بمقارنة المحفوظ للمكتوب ،أو العكس ،أو بالاختبار

Anahtar Kelimeler

الحديث, الصحابة, االضبط

Kaynakça

• » İbnu‘l-Esîr, el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî, Câmiu‟l-usûl fî ehâdîsi‟r-Rasûl, thk. Abdulkâdir el-Arnaûd, 1389/1969, Mektebetu‘l-Hulvân, 1. Basım.
• » el-Buhâri, Muhammed b. İsmail Ebû Abdullah el-Ca‘fî, el-Câmiu‟l-Müsned es-Sahîh el-Muhtasar min umûri sallellâhu aleyhi ve selem sünenihi ve eyyâmih, thk. Mustafa Dîb el-Beğâ, 1407/1987, Dâru İbn Kesîr, Yemâme, Beyrut, 3. Basım.
• » el-Bezdevî, Ali b. Muhammed el-Hanefî, Usûlü Bezdevî- Kenzü‟l-Ummâl ilâ Ma‟rifetü‟l-Usûl, Matbaatu Câvîd Birîs, Karaçî.
• » et-Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, el-Câmî‟, thk. Ahmed Şâkir ve başkaları, Beyrut, Lübnan, Dâru İhyâyı Türasi‘l-Arabî.
• » İbn Teymiye el-Horânî, Ebü‘l-Abbâs Ahmed b. Abdülhalim, Şerhu‟l-Umdetü fi‟l-Fıkh, thk. Suûd Sâlih el-Utayşân, 1413, Mektebetü‘l-Abîkân, Riyât, 1. Basım.
• » ……………,Mecmûu‘l-Fetâvâ, thk. Enveru‘l-Bâz ve Âmiru‘l-Cezâr, 1426/2005, Dâru‘l-Vefâ, 3. Basım.
• » el-Cezâirî, Tâhir ed-Dımaşkî, Tevcîhu‟n-Nazar ilâ Usûlü‟l-Eser, thk. Abdulfettâh Ebû Ğuddeh, 1416/1995, Mektebetü‘l-Matbûâtu‘l-İslâmiyye, Haleb, 1. Basım.
• » İbn Hıbbân, Muhammed b. Hıbbân, Sahîhu İbn Hıbbân bi tertîbi İbn Belbân, thk. Şuayb Arnaûd, 1414/1993, Beyrut, Lübnan, Müessesetü‘r-Risâle, 2. Basım.
• » İbn Hacer, Ahmed b. Ali, Fethu‟l-Bârî şerhu Sahîhı‟l-Buhârî, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, 1379, Muhıbbüddîn el-Hatîb, Beyrut, Lübnan, Dâru‘l-Ma‘rife.
• » ……………,Nüzhetü‟n-Nazar fî tevdîhı Nühbetü‟l-Fiker fî Mustelahı ehli‟l-Eser, thk. Abdullah İbn Dayfillah er-Rahîlî, 1422, Matbaatu Sefîr, Riyâd, 1. Basım.
• » İbn Hanbel, Ahmed b. Hanbel, Müsnedü‟l-İmam Ahmed b. Hanbel, Mısır, Müessesetü Kurtubâ.
• » el-Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali b. Sâbit Ebû Bekr, el-Kifâye fî Ilmi‟r-Rivâye, thk. Abdullah es- Surkî- İbrahim Hamdi el-Medenî, el-Mektebetü‘l-Ilmiyye, el-Medînetü‘l-Münevvera.
• » Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eşhas, Süneni Ebû Dâvûd, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhu- meyd, Beyrut, Lübnan, Dâru‘l-Fikr.
• » ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman, Tezkiratü‟l-Huffâz, Beyrut, Lübnan, Dârü‘l-Kütübi‘l- Ilmiyye.
• » es-Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahman, Fethu‟l-Muğîs şerhu Elfiyetü‟l-Hadis, Dârü‘l-Kütübi‘l- Ilmiyye, Lübnan, 1. Basım, 1403.
• » Eş-Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, er-Risâle, thk. Muhammed Ahmed Şâkir, Beyrut, Lübnan, Mekte- betü‘r-Rüşd, 1. Basım.
• » İbn Ebû Şeybe, Abdullah b. Muhammed, el-Kitâbu‟l-Musannef fi‟l-Ehâdîsi ve‟l-Âsâr, thk. Kemâl Yusuf el-Hût, 1409, Riyat, Suûdiyye, Mektebetü‘r-Rüşd, 1. Basım.
• » es-San‘ânî, Abdurrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef, thk. Habîburrahman el-A‘zamî, 1403, Bey- rut, Lübnan, el-Mektebetu‘l-İslâmî, 2. Basım.
• » İbn Abdulber, Yusuf b. Abdullah, et-Temhîd limâ fi‟l-Muvaata fi‟l- Meânî ve‟l-Esânîd, thk. Musta- fa b. Ahmed el-Alevî- Muhammed Abdulkebîr el-Bekrî, el-Mağrib, Vüzâratü Umûmi‘l-Evkâf ve‘ş-şüûni‘l-İslâmiyye.
• » el-Aynî, Muhammed b. Ahmed, Umdetü‟l-Kârî şerhu Sahîhı‟l-Buhârî, Muracaatü Sıdkî el-Attâr, 1425-1426/2005, Beyrut, Lübnan, Dâru‘l-Fikr, 1. Basım.
• » el-Ferâhidî, el-Halîl b. Ahmed, Kitâbu‟l-Ayn, thk. Mehdî el-Mahzûmî- İbrahim es-Sâmirâî, Dâr ve Mektebetu‘l-Hilâl.
• » İbnu Kesîr, İsmail b. Ömer, Tefsîru‟l-Kur‟ani‟l-Azîm, Beyrut, Lübnan, Dâru‘l-Fikr, 1401.
• » İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd, Sünenü İbn Mâce, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Beyrut, Lübnan, Dâru‘l-Fikr.
• » Müslim, Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu‟s-Sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Beyrut, Lüb- nan, Dâru İhyâi Türasi‘l-Arabî.
• » Nesâî, Ahmed b. Şuayb, el-Müctebâ mine‟s-Sünen, thk. Abdülfett3at Ebû Gudde, 1406/1986, Haleb, Suriye, Mektebetü‘l-Matbûâti‘l-İslâmiyye, 2. Basım.
• » en-Nevevî, Yahyâ b. Şeref, el-Minhâc şerhu Sahîhı Müslim b. el-Haccâc, Dâru İhyâi Türasi‘l- Arabî, Beyrut, 2. Basım, 1392.