Son Dönem Osmanlı’da Şer’î/Fıkhî Hükümlerin Değişmesi Fikrinin Temsilcileri: Mansurizade Said ve Mahmud Esad Efendi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 407 - 422, 31.12.2019

Hadiye Ünsal

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.659184

Öz

Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin son döneminde çok yönlü modernleşme politikalarının hararetle tartışıldığı ve bu tartışmaların dinî alana da yansıdığı II. Meşrutiyet yıllarında (1908-1918) bazı ilim ve fikir adamlarının çok eşlilik, faiz, kölelik gibi konularla ilgili Kur’an ayetlerini ne şekilde anlayıp yorumladıklarına dairdir. Görüşlerini aktaracağımız ilim adamlarından biri Dâru’l-Fünûn’da hocalık yapan ve “müderris” unvanıyla tanınan Mansurizade Said (1864-1923), diğeri daha ziyade hukukçu kimliğiyle öne çıkan Mahmud Esad Efendi’dir (1856-1918). Çalışmada, ilk olarak anılan iki ismin biyografileri ve ilmî faaliyetleri hakkında bilgi verilecek, ardından Kur’an hükümleriyle ilgili çeşitli görüşleri nakledilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mansurizade Said, Mahmud Esad Efendi, Çok Eşlilik, Faiz, Kölelik

Representatives of the Assertion that the Provisions of Fiqh should be Amended in the Late Ottoman Empire: Mansurizade Said and Mahmud Esad Effendi

Öz

This article investigates how several scholars and intellectuals during the last period of the Ottoman Empire understood and interpreted Qur’anic verses concerning such issues as polygamy, monetary interest, and slavery. This period, known as the Second Constitutional Era (1908-1918) was one of heated debate in which the multifaceted modernization policies of the time spread its way into religious thought. One of the scholars whose views will be mentioned in this paper is Mansurizade Said (b.1864/d.1923), who taught at Dâr al-Funûn (an institution of higher learning in Ottoman Empire) and also was known by the title of “mudarris” (professor), and Mahmud Esad Effendi (b. 1856/d. 1918) who was mostly known by his jurist identity. In this paper, we will give some information about the biographies and scientific activities of the above mentioned scholars, followed by their opinions on the Qur’anic rules.

Anahtar Kelimeler

Mansurizade Said, Mahmud Esad Effendi, Polygamy, Interest, Slavery

Kaynakça

• Altıntaş, Emre. Mahmud Esad Seydişehrî’nin Fıkıh Düşüncesi. Master’s Thesis, Marmara Üniversitesi, 2010.
• Aydın, M. Âkif. İslâm-Osmanlı Aile Hukuku. Istanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1985.
• Aydın, M.Akif - Hamidullah, Muhammed. “Köle.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 237-246. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Dinç, Uğur. “Doğu’dan ‘Doğu Bilimi’ne Bir Bakış: Mahmud Esad Efendi’nin Şeriat-ı İslâmiyye ve Mister Carlyle Adlı Eserindeki Oryantalizm Algısı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/44 (Haziran 2016): 431-442.
• Dumru, Dumru, “Ebu Yusuf’un ‘Örfe Dayalı Nassın Örf Değiştiğinde Değişebilirliğine’ İlişkin Görüşünün Tespit ve Tetkiki”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 28 (2016): 81-116.
• Erdoğdu, Ali. “Seydişehrî.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 25-27. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Erk, Hasan Basri. Meşhur Türk Hukukçuları. (no broadcast place, 1958).
• Fazlur Rahman. “Ribā and Interest”. Islamic Studies 3/1 (1964): 1-43.
• Fazlur Rahman, İslâm. Trs. Mehmed Dağ - Mehmet Aydın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
• Garaudy, Roger. “Şeriat Nedir?”. Trans. Salih Akdemir. İslâmiyât (Şeriat Dosyası) 1/4 (1998).
• Kahraman, Abdullah. “Darul-Fünûn Hocalarından Mansûrîzâde Mehmed Said ve Klasik Fıkhın Sınırlarını Zorlayan Bazı Görüşleri.” Dârülfünûn İlahiyat Sempozyumu 18-19 Kasım 2009 Tebliğleri. Istanbul, 2010.
• Köse, Murtaza. “Osmanlı Son Dönem Hukukçularından Seydişehirli Mahmud Esad’ın Hayatı, Eserleri ve İlmî Kişiliği”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003): 207-217.
• Kurzman, Charles. Modernist Islam: 1840-1940. New York: Oxford University Press, 2002.
• Mahmud Esad Efendi. Tarih-i İlm-i Hukuk. Ankara: Yetkin Yayınları, 2012.
• Mahmud Esad Efendi. İki Cihan Devleti Arasında Hz. Muhammed. ed. Seyfettin Erşahin. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Okur, Kaşif Hamdi. “II. Meşrutiyet Dönemi İslam Hukuku Tartışmalarından Bir Kesit (Mansurizade Said ve Seyid Bey Örneği)”. Dini Araştırmalar 2/ 5 (Eylül-Aralık 1999): 255-285.
• Özsoy, İsmail. “Faiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 110-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Said, Mansurizade. Hakîkat-i İslâm. Publisher: Veliyyuddîn. Izmir: Aydın Vilayeti Matbaası, 1329.
• Said, Mansurizade. Usûl-i İctihâd, publisher: Veliyyuddîn Izmir: Vilayet Matbaası, n.d.
• Said, Mansurizade. “Cevâzın Ahkâm-ı Şeriyyeden Olmadığına Dair”. İslâm Mecmuası 1/10 (1330): 295-303.
• Said, Mansurizade. “İçtihad Hataları”. İslâm Mecmuası 3/28 (1331): 647-650.
• Said, Mansurizade. “Şeriat ve Kânun”. Dâru’l-Funûn Hukuk Fakültesi Mecmuası 1/6 (1332): 530-535.
• Said, Mansurizade. “Şeriat ve Kânun”. Dâru’l-Funûn Hukuk Fakültesi Mecmuası 2/8 (1333): 601-606.
• Said, Mansurizade. “İslâm Kadını: Taaddüd-i Zevcât İslamiyet’te Men Olunabilir”. İslâm Mecmuası 1/8 (1330): 233-238.
• Said, Mansurizade. “The Muslim Woman: Polygamy Can Be Prohibited in Islam”. Trans. M. Şükri Hanioğlu. Ed. Charles Kurzman. Modernist Islam: 1840-1940. New York: Oxford University Press, 2002.
• Schacht, Joseph. “Ribā”. Encyclopedia of Islam. Ed. M. Houtsma, T. W. Arnold, R. Basset, R. Hartmann, https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-1/*-SIM_3700.
• Yalçın, İsmail “Günümüz İslam Aile Hukuku Kanunlarında Çok Eşlilik Üzerindeki Sınırlandırmalar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017): 1707-1725.
• Yılmaz, Ayşegül. Mansûrizâde Said ve Fıkhî Görüşleri. Master’s Thesis, Marmara Üniversitesi, 2003.