İsnad ve Metin Açısından Salavat Hakkındaki Bazı Rivayetlerin Tenkidi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 14, 367 - 390, 31.12.2020

Recep Tuzcu

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.848002

Cited By: 1

Öz

Hz. Peygamber’e salavât konusunda bazı rivayetler hem tespiti hem de anlamı itibarıyla naslara ve bu konuda nakledilen rivayetlere muhalefet etmektedir. Yüce Allah, Hz. Peygamber’e salât okuyana, on kere salât edeceğini ve onu bağışlayacağı bildirilirken; bazı rivayetlerde Hz. Peygamber’e (s.a.v.) okunan salavâtın arz edildiğini haber verilmektedir. Hz. Peygamber’e yapılan salât ve selâm melekler vasıtasıyla ona ulaşacağına dair rivayetin sahîh, hasen ve zayıf tariklerde ortak metin olmakla birlikte bazı ilave yorumlarla da rivâyetin nakledildiği görülmektedir. Bunlardan birisi görevli bir melek tayin edildiğine dair rivâyettir. Bu haberin isnâdında yalancılıkla itham edilen bir ravi bulunmaktadır. Meleklerin okunan salâvatı Hz. Peygamber’e (s.a.v.) cuma günleri arz ettiği de haber verilmektedir. Konu ile ilgili uydurma rivayetlerde Hz. Peygamber’in (s.a.v.) diriltilerek okunan salavâta karşılık verdiği, şefaatine nail olması için bu kişiye (ahirette belge olsun diye) adıyla, nesebiyle kayıtlı bir belge düzenlediği nakledilmektedir. Metin farklılıkları bazı yorumların rivâyetleşerek metne girdiğini göstermektedir. Rivayet ilmi açısından konuya dair rivayetler incelendiğinde zayıf, metrûk ve isnadında yalanla itham edilen ravileri sebebiyle delil alınmaz nitelikte olduğu görülür. Ayrıca rivâyetin muhtevası naslara da muhâliftir. Salavât bir amel ve ibadet olarak Allah’a arz edilir. Hz. Peygamber’in bir insan olarak Kıyâmet’ten önce diriltilmesi ya da kendisine rûh verilmesi Kur’ân’ın zâhirine aykırıdır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Salavat, Peygamber, Tenkid, Yorum

Kaynakça

• Abdullah Siracüddîn. es-Salâtü ale’n-nebiyyi sallahu aleyhi veselleme ahkamehâ fadâiluhâ ve fevâiduhâ. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1408/1984.
• Abdullah b. Mübârek, b. Vadih el-Mervezî. el-Müsned. thk. Subhu’l-Bedrî es-Semerrâî. Riyâd: Mektebetü’l-Maarif, 1407.
• Abdullah b. Mübârek b. Vadih el-Mervezî. Kitabü’z-zühd ve’r-rekâik. thk. Habibürrahman el-Azamî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Abdürrezzâk es-San’ânî, b. Hemmâm Ebû Bekr. Mûsânnefu Abdirrezzâk. thk. Habibürrahmân el-A’zâmî. 15 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaud. 50 Cilt. b. y.: Müessesetü’r-risâle, 2. Basım, 1420/1999.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. İlel ve’l-ma’rifeti’r-ricâl. thk. Vasıyyullah b. Muhammed Abbas. Bombay: Daru’s-selefiyye, 1408/1988.
• Ahmed b. İbrâhîm b. İsa. Tevdîhu’l-makâsıd ve tashîhu’l-kavâ’id fi şerhi kasîdeti’l-İmâm İbni’l- Kayyım el-cevziyye. Beyrut: Mektebu’l-İslâmî, 2. Basım, 1394.
• Aydemir, Halis. es-Sahavî’nin el-Kavlil Bedî’ fi’s-Salâti ‘ale’l-Habibi’ş-Şefii‘ Adlı Eserinin edisyon Kritiği. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Doktora Tezi, 2004.
• Aynî, Bedrüddin Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ. Şerhu Suneni Ebî Dâvûd. thk. Ebu’l-Munzir Halid b. İbrahim el-Mısrî. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1420/1999.
• Azzâm, Muhammed Mustafa. Muhtalahâtü’s-sûfî beyne’t-tecribe ve’t-tevîl. Rabat: y.y., 2000.
• Banaz, Şaban. Hz. Peygamber’e Salavât Getirmek. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Başaran, Serkan, “Anlamı İşlevi ve Keyfiyeti Bakımından Hz. Peygamber’e Salavât Getirme Hakkında Bir Değerlendirme” Şırnak İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10/23 (Aralık 2019), 747-778. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.618578
• Başaran, Serkan, “Salavâtların Arzı Bağlamında Hz. Peygamber’in Vefatından Sonra Ümmetiyle İrtibatın İmkânı” Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi. 5/1 (Haziran 2019). 299-323.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir ‘Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin. Şu’ab’ul-Îmân. thk. Abdulaliy Abdulhamîd Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdulhalik el-İtkî. el-Bahru’z-zehhâr el-ma’rûf bi müsnedi’l-Bezzâr. thk. Mahfuzurrahman Zeynullah. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ulûmi ve’l-Hikem, 1414/1993.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-Cu’fî. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Abdulmuîd Han. 8 Cilt. Haydarabad: Dâiretu’l-Me’ârifi’l-Osmâniyye, 3. Basım, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-Cu’fî. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. Beyrut: Dâru’l-Beşâirül-İslamiyye, 1409/1989.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah Abdurrahmân. es-Sünen. thk. Fevzi Ahmed Zemirli-Halid es-Sebu’l-İlmî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1413/1992.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütibi’l-Arabî, ts.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah. Hilyetü’l-evliyâ’ ve tabakatü’l-asfiyâ’. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1416/1996.
• Ebu’ş-Şeyh el-İsfahânî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyân. el-Azame. thk. Rızaullah b. Muhammed İdrîs el-Cubâr el-Kefûrî. 5 Cilt. Riyad: Daru’l-‘Asime, 1408.
• Erkaya, Muhammed Esad. Kur‘ân Kaynaklı Tasavvufî Kavramlar. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2015.
• Ersöz, Muhammed. Kur’ân Kelimelerinin Anlam Sürüveni Cahiliye Nüzûl İlmi Disiplin Dönemleri. İstanbul: Kitap Arası, 2019.
• Erul, Bünyamin. “Uydurma Rivâyetlerde Peygamber Tasavvuru” İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri 2001 Kutlu Doğum Sempozyumu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Ezherî, Ebü’l-Velîd Zeynüddin Halid b. Abdillah b. Ebî Bekrel-Vakkâd. Tezhîbü’l-lüga. thk. Ahmed Abdulalîm el-Berdûnî. 25 Cilt. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye li’t-telîf ve’t-tercüme, ts.
• Fettenî, Muhammed b. Tahir b. Ali b. es-Sıddıkî. el-Hindî, et-Tezkiratu’l-mevdûât. b. y.: İdâratü’t-tabati’l-Menziliyye, 1343.
• Firûzabâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb. es-Sılâtu ve’l-büşer es-salâtu alâ hayru’l-beşer. Dımaşk: Daru’-samah, 2008.
• Gözeler, Esrâ. Samî’ Dini Geleneğinde Salât, Savm ve ve Zekât Kavramlarının Semantik İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
• Hatiboğlu, Mehmed Said. “Hz. Peygamberi Yanlış Yorumlama Tezahürleri”. İslami Araştırmalar Dergisi. 22/- (1986), 5-11.
• Herevî, Ebû İsmâil Pir-i Herat Hâce Abdullah b. Muhammed b. Ali el-Ensârî. Kitâbu menâzili’s-sâirîn. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1998.
• Heysemî, Nureddîn Ali b. Ebî Bekr. Mecma‘u’z-zevâid ve menbe’i’l-fevâid. thk. Hüsamüddin el-Kudsî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414/1994.
• Heysemî, Nureddîn Ali b. Ebî Bekr. Buğyetü’l-bâhis an zevâidi’l-müsnedi’l-Hâris b. Ebî Usâme. thk. Hüseyin Ahmed es-Salih el-Bâkirî. 2 Cilt. el-Medinetü’l-Münevvera, Merkezi Hizmeti’s-Sünneti ve’s-Sireti’n-Nebiyye, 2 Basım, 1413/1992.
• Iclî, Ahmed b. Ebû Hasen Ahmed b. Abdilllâh b. Sâlih. Maʿrifetü’s-siḳāt. thk. Abdulalîm Abdulazîm el-Bistevî. 2 Cilt. el-Medinetu’l-Münevvere: Mektebetu’d-Dâr, 1405/1985.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdillâh b. Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî duâfâi’r-ricâl. thk. Abdülfetteah Ebû Sene. 6 Cilt. Beyrut: Kütübü’l-İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs b. el-Munzîr et-Temîmî el-Hanzelî er-Râzî. el-Cerh ve’t-Ta’dîl. 9 Cilt. Hindistan Meclisu Me’ârifi’l-Osmâniyye, 1372/1952.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed el-Kûfî. el-Mûsânnef. thk. Kemal Yûsuf el-Hût. 15 Cilt. Beyrut: Daru’t-Tâc, 1409/1989.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’s-Saadat el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Zâhir Ahmed Zâvî- Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hacer el-Heytemî, Şihâbuddîn, Ahmed b. Muhammed b. Ali. ed-Durru’l-mendûd fi’s-salât ve’s-selâm ala sâhibi’l-makâmi’l-mahmûd. Beyrut: Daru’l-Minhâc, 1426/2005.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Lîsanu'l-mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Ğudde. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Tehzîbu’t-tehzîb. 7 Cilt. Hindistan: Matbaatu Meclis-i Dâireti’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1325/1907.
• İbn Hacer, Şihâbuddîn Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Fethul-bâri şerhu sahîhî’l-buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379/1959.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Bustî. Sahîhu İbn Hibbân bi tertîbî İbn Belban. thk. Şuayb el-Arnaud. 18 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-risale, 1408/1998.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Kitâbu’s-sikât. 9 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Me’ârifi’l-Osmânî,1402/1982.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr. Celâu’l-efhâm fi fadli’s-salâti ‘ala muhammed hayri’l-enâm. thk. Meşhûr b. Hasen Âlu Selmân. Damâm: Dâru İbni’l-Cevzîyye, 1417/1997.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddin Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed. el-Mevzûât. thk. Abdurrahmân b. Muhammed b. Osmân. 3 Cilt. El-Medinetü’l-Münevvera: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1386/1966.
• İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebu’l-Fidâ’ İsmaîl ed-Dimeşkî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. 8 Cilt. Kahire: Müeessetu Kurtuba, 1421/2000.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fkr, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-Arab. 6 Cilt. Beyrut: Daru Sâdir, 1414.
• Iclî, Ahmed b. Abdilllah b. Sâlih. Ma’rifeti’s-Sikât. thk. Abdulalîm Abdulazîm el-Bistevî. 2 Cilt. el-Medinetu’l-Münevvere: Mektebetu’d-Dâr, 1405/1985.
• İçöz, Ayşe. Arap Dilinde Hidâyet, Dalalet, Salat ve Selâm Kelimelerine Semantik Yaklaşım. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Koca, Fatih. İslam Tarihi ve Medeniyetinde Salâlar ve Salavâtlar Anadolu Örneği. Sivas: Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Medâyinî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Ebî İsâ. el-Mecmu’u’l-mugîs fî garîbey el-kurân ve’l-hadîs, Mekke-i Mükerreme: Ummu’l-Kurâ Üniversitesi Yayınları, 1988.
• Mertoğlu, Mehmet Suat. “Salât ü selâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/23. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Mizzî, Cemâlüddîn Ebu’l-Haccâc Yûsuf. Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1413/1992.
• Moğultay, Ebû Abdillah Alâuddîn Moğultay b. Kılıç el-Bekcerî. İkmâlu Tehzîbi’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Âdil b. Muhammed - Üsâme b. İbrâhîm. 12 Cilt. Kahire: el-Fârûku’l Hadîsiyye, 1422/2001.
• Müslim, Ebû'l-Hüseyn Müslim b. Haccac. Sahihu Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Abdulfettah Ebû Gudde. 8 Cilt. Haleb: Mektebetü’l-Matbuati’l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Sehâvî, Şemsüddin Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed. el-Kavlu’l-bedî’ fi’s-salavât ala’l-habîbi’ş-şefî’. thk. Beşîr Muhammed ‘Ayûn. Beyrut: Mektebetü’l-Müeyyed-Taif ve Mektebetü Dâri’l-Beyân, ts.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2001.
• Serinsu, Ahmet Nedim, “31 Ahzâb sûresi 56. Âyeti Çerçevesinde Hz. Peygambere Salât ve Selâm Getirmenin Anlamı”. Dini Araştırmalar. 4. Mayıs-Ağustos 2001.
• Sıddîkî, Muhammed b. Aclân. Delîlu’l-fâlihîn li turuki Riyâdi’s-sâlihîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• Sûsî, Muhammed Süleyman el-Mağribî. Cem’u’l-fevâid min Câmi’i’l-usûli ve Mecma’i’z-zevâid. thk. Ebû Ali Süleymân b. Darî’. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1418/1998.
• Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr Celaleddin. Şerhu’s-sudûr bi şerhi hâli’l-mevtâ ve’l-kubûr. thk. Abdülmecîd Tu’me Halebî. Lübnan: Dâru’l-Ma’rife, 1417/1996.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 20 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 2. Basım, ts.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-evsat, thk. Tarîk b. Ivadullah. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, 1415.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ Ebû İsâ es-Sülemî. el-Câmi‘u’s-sahîh sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şakir vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, ts.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Musâ b. Hammâd. ed-Duafâü’l-Kebîr. thk. Abdu’l-Mu‘tî Emin Kal‘acî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mektebetü’l-İlmiyye, 1404/1984.
• Ünsal, Hadiye. Erken Dönem Mekkî sûrelerin Tahlili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, ts.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz. Mîzân’ul-i’tidal fînakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1382/1963.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ’. thk. Şuayb Arnaût. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1417/1996.