İbn Hazm’ın Kur’ân’ın Dil ve Üslûp Özelliklerine Yaklaşımı

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 15, 165 - 187, 15.06.2021

Mehmet Yaşar

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.939288

Cited By: 1

Öz

İbn Hazm, İslâmî ilimlerin değişik alanlarında uzman kimliğiyle ve özgün kişiliğiyle tanınan bir isimdir. Nitekim birçok alanda yetkin olduğunu ortaya koyan eserler kaleme almıştır. Eserlerinde yer verdiği konulardan biri de Kur’ân’ın dil özellikleri ile ilgilidir. İbn Hazm’ın eserleri incelendiğinde konuyla ilgili çok özgün görüşlere sahip olduğu görülür. Kur’ân’ın dil özelliklerine dair kapsamlı incelemelerde bulunmuş, meseleyi çok farklı açılardan ele almış ve âlimlerin konuyla ilgili bazı görüşlerine eleştirel yaklaşmıştır. İbn Hazm’ın kendine has metodu, muhalif kişiliği ve eleştirel yaklaşımı bu konuları ele alış biçimine de yansımıştır. Bu nedenle Kur’ân’ın üslûbu ve Arap dilinin incelikleri konusunun, muhalif ve özgün kişiliğiyle meşhur bir kişinin bakış açısıyla incelenmesi, Kur’ân’ın dil özelliklerinin farklı açılardan değerlendirilmesi açısından son derece önemlidir. Bu çalışma, İbn Hazm’ın Kur’ân tefsirinde Arap dilinin özelliklerinden istifade etme ve bu özellikleri yorumlama anlayışını konu edinmektedir. Araştırma İbn Hazm’ın Kur’ân’ın dil özelliklerinin ve üslûbunun incelenmesinde hangi yöntemleri takip ettiğini ve dikkate aldığı ilkelerin neler olduğunu ortaya çıkarmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Arap Dili, Kur’ân Üslûbu, İbn Hazm, Yöntem

Ibn Hazm’s Approach to the Features of Language and Wording of the Qur’an

Öz

Ibn Hazm is a person known as an expert in different fields of Islamic sciences and with his unique personality. He has written works that show his competence in many fields. One of the topics in his works is about the language features of the Quran. When Ibn Hazm’s works are examined, it is seen that he has very original views on the subject. He made extensive examinations on the language features of the Quran, dealt with the issue from many different angles and approached critically to the views of some scholars on the subject. Ibn Hazm’s unique method, opposing personality and critical approach are also reflected in the way he handled these issues. For this reason, it is very important to examine the style of the Quran and the subtleties of the Arabic language from the perspective of a person who is famous for his opposition and unique personality. This study focuses on Ibn Hazm’s understanding of benefiting from the features of the Arabic language and interpreting these features. The research study aims to reveal which methods Ibn Hazm applied while examining the language features and wording of the Quran and what were the principles he followed.

Kaynakça

• Abdünnasır, Muhammed b. Rızk. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn fî garb İfrîkiyâ. Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1426.
• Apaydın, Yunus. İbn Hazm Zâhirîlik Düşüncesinin Teorisyeni. Ankara: İSAM Yay., 2017.
• Bağdâdî, Abdülkahir b. Tâhir b. Muhammed. el-Fark beyne’l-fırak ve Usûlü’d-din. Beyrut: Dârü’l-Âfâki’l-cedîde, 1977.
• Bâkıllânî, İʿcâzü’l-Kurʾân, thk. Seyyid Ahmed Sakr. Mısır: Dârü’l-maârif, 1997.
• Bâkıllânî, Temhîdü’l-evâʾil ve telhîsü’d-delâʾil. thk. İmâdüddin Ahmed Haydar. Lübnan: Müessesetü’l-kütübi’s-sekafiyye, 1987.
• Begavî, Hüseyn b. Mes’ûd b. Muhammed. Meʿâlimü’t-tenzîl fi Tefsiri’l-Kur’ân, nşr. Abdürrezzâk Mehdî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1420.
• Bursevî, İsmâil Hakkı, Rûhu’l-beyân. Beyrut: Dârü’l-fikr, ts.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf en-Nîsâbûrî. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. thk. Salah b. Muhammed b. Uveyza. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• Ebû Suayleyk, Muhammed Abdullah. el-İmam İbn Hazm ez-Zâhirî, İmam Ehli Endelüs. Beyrut: Dârü’l-kalem, ts.
• Ebû Zehre, el-İmâm İbn Hazm el-Endelüsî: Hayâtühû ve ʿasruhû-ârâʾühû ve fıkhuh. Kahire: Dârü’l-fikri’l-Arabî, 1978.
• Ebû Zehre, el-İmâm İbn Teymiyye: Hayâtühû ve ʿasruhû-ârâʾühû ve fıkhuh. Mısır. b.y.: Dârü’l-fikri’l-Arabî, 1973.
• Ebû Zehre, el-Muʿcizetü’l-kübrâ. Mısır: Dârü’l-fikri’l-Arabî, ts.
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ., Zehretü’t-tefâsîr. b.y.: Dârü’l-fikri’l-Arabî, ts.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. El-Bahrü’l-muhît fi’t-tefsir. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1999.
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-İktisâd fi’l-iʿtikad. thk. Abdullah Muhammed el-Halîlî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. 2004.
• İbn Abdilhâdî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Tabakatü ʿulemâʾi’l-hadîs. nşr. Ekrem el-Bûşî - İbrâhim ez-Zeybek. Beyrut, Müessesetü’r-risâle, 1996.
• İbn Hazm, Alî b, Ahmed Saîd el-Endelüsî. el-Muhallâ. thk. Muhammed Münîr ed-Dımaşkī. Kahire: y.y., 1352.
• İbn Hazm, el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ ve’n-nihal. thk. Abdurrahman Halife. b.y.: Mektebetü’s-selâm el-âlemiyye, ts.
• İbn Hazm, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Ahmet Şakir. Beyrut: Dârü’l-Âfâki’l-cedîde, 1979.
• İbn Hazm, en-Nübzetü’l-kâfiye fî usûli ahkâmi’d-dîn, thk. Muhammed Ahmed AbdülazizBeyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1984.
• İbn Hazm, et-Takrîb li-haddi’l-mantık ve’l-medhal ileyhi bi’l-elfâzi’l-ʿâmmiyye ve’l-emsileti’l-fıkhiyye. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru mektebeti’l-hayât, 1900.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. nşr. Ahmed Berdevûni. Kahire: Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mehmet Emin Maşalı, “İbn Hazm’ın Dinî Düşünce Sisteminde Kur’ân ve Yorum”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 331-358.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-taʿlîli’l-Muhtâr, thk. Mahmûd Ebû Dakīka. Kahire: Matbaatü’l-Halebî, 1937.
• Muhyiddîn, Abdülvâhid b. Alî et-Temîmî el-Merrâküşî. el-Muʿcib fî telhîsi ahbâri’l-Mağrib. thk. Selâhaddîn el-Hevvarî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2006.
• Polat, Fethi Ahmet. “Bir İ’câzü’l-Kur’ân İddiası: Sarfe”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 3/3 (2003), 185-218.
• Râfiî, Mustafâ Sâdık. İʿcâzü’l-Kurʾân ve belagatu’n-Nebeviyye. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 2005.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsul. thk. Tâhâ Câbir el-Alvânî b.y.: Müessesetü’r-risâle, 1997.
• Sâlih, Muhammed Edîb. Tefsîrü’n-nüsûs fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1993.
• Sem’ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr et-Temîmî el-Mervezî. Kavâtıʿu’l-edille fi’l-usûl. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
• Serirî, Ebî’t-Tîb Mevlüt. Mesâdiru’t-Teşrî el-İslâmî ve turuku istismariha inde’l imam’il-fakih el-müctehid: Ali b. Ahmet b. Hazm ez-Zâhirî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
• Süyûtî, el-İklîl fî istinbâti’t-tenzîl. thk. Seyfeddin Abdülkadir el-Kâtib. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1981.
• Şevkânî, Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. Şam: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Şinkītî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr. Edvâʾü’l-beyân fî îzâhi’l-Kurʾân bi’l-Kurʾân. Lübnan: Dârü’l-fikr, 1995.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. es-Sirâcü’l-münîr fi’l-iʿâne ʿa lâ maʿrifeti baʿzı meʿânî kelâmi rabbine’l-hakîmi’l-habîr. Kahire: Matbaatü Bûlâk, ts.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân. thk. Ahmed Muhammed eş-Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2000.
• Tûfî, Necmüddîn. el-İntisârâtü’l-İslâmiyye fî defʿi şübehi’n-Nasrâniyye. nşr. Sâlim b. Muhammed el-Karnî. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan, ts.
• Yahyâ b. Sellâm b. Ebî Sa’lebe et-Teymî. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm, thk. Hind Selebî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Sarfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 28 Şubat 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/sarfe
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ʿan hakaʾikı gavâmizi’t-tenzîl. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1986.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Kurʾân, nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, 1376/1957.