Ebrûlî Şehir: ‘İslâm Şehri’ Yerine Bir Öneri

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 541 - 562, 15.12.2022

Yusuf Şahin Arzu Yılmaz Aslantürk

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1219610

Öz

Kavramsallaştırma, gerçek hayattaki karmaşık ilişkiler ağını basitleştirerek soyutlaştırma çabasıdır. Dolayısıyla, bir kavramsallaştırmanın başarısı, gerçekliği açıklayabilme kabiliyetine bağlıdır. Weber’le birlikte başlayan ve Şarkiyatçılar tarafından kullanılmaya devam eden “İslâm şehri” kavramının, Müslümanların yaşadıkları şehirlerin gerçekliğinden kopuk bir kavramsallaştırma çabası olduğu ileri sürülmektedir. Zamanla Şarkiyatçılar da “İslâm şehri” kavramına yönelik eleştiriler getirmişlerdir. Ama ilginç bir şekilde kavram, bugüne kadar kullanılmaya devam etmiştir. Bu kavramsallaştırmanın iki açıdan sorunlu olduğu görülmektedir: İlki, bu kavramla, Müslümanların yaşadıkları şehirler ideal bir kalıba dökülmektedir. İkincisi, bu kavramsallaştırma üzerinden Müslümanların yaşadıkları şehirlerdeki bütün sorunlar “İslâm”a havale edilmektedir. Bu çalışmada, “İslâm şehri” yerine, “ebrû sanatı”ndan hareketle “ebrûlî şehir” kavramsallaştırmasına gidilmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Şarkiyatçı bakış açısının standart İslâm şehri kavramsallaştırmaları yerine, içinde barındırdığı etkileşim ve ilintiye bağlı olarak “ebrûlî şehir” üzerinden kavramsal bir öneri geliştirmektir. “Ebrûlî şehir” kavramının, “İslâm şehri” kavramındaki iki eksikliği giderecek nitelikte olduğu düşünülmektedir. Buna göre “ebrûlî şehir” kavramının, Müslümanların yaşadıkları çok sayıda şehrin kendine özgü niteliğini dikkate alabileceği; ayrıca, şehirlerde yaşayan Müslümanların eksikliklerini “İslâm”a havale etme kolaycılığına da mani olabileceği ileri sürülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ebrûlî Şehir, İslâm Şehri, Kavramsal Üretim, Ebrû, Şarkiyatçılık

Marbled City: A Suggestion Instead of ‘Islamic City’

Öz

Conceptualization is an attempt to abstract by simplifying the complex network of relationships in real life. Thus, the success of a conceptualization depends on its ability to explain reality. It is claimed that the concept of “Islamic city”, which started with Weber and continues to be used by Orientalists, is an effort to conceptualize the cities in which Muslims live, detached from the reality. Over time, Orientalists have also brought criticism towards the concept of “Islamic city”. But, interestingly, the concept has continued to be used up to the present. This conceptualization seems to be problematic in two respects: First, with this concept, the cities where Muslims live are cast into an ideal mold. Secondly, through this conceptualization, all the problems in the cities where Muslims live are referred to “Islam”. In this study, instead of the “Islamic city”, the conceptualization of “marbled city” is used based on the “art of marbling”. In this context, the aim of the study is to develop a conceptual proposal based on the interaction and relevance it contains, rather than the standard Islamic city conceptualizations in the orientalist view. It is thought that the concept of “marbled city” is capable of eliminating two deficiencies in the concept of “Islamic city”. Accordingly, the concept of “marbled city” can also take into account the peculiarity of many cities where Muslims live; moreover, it is argued that it may prevent the convenience of referring the shortcomings of Muslims living in cities to “Islam”.

Anahtar Kelimeler

Ebrûlî Şehir, İslâm Şehri, Kavramsal Üretim, Ebrû, Şarkiyatçılık

Kaynakça

• Adıbelli, Ramazan. “İslâm Şehri Mit mi Gerçek mi, ya da Modern İnsanın Homo Religioususun Mekan Tasavvurunu İdrak Etmesi Mümkün mü?” II. Uluslararası Felsefe Kongresi, 661-671. Bursa, 2012.
• Adıgüzel, Cumhur Ersin. “Endülüs Emevî Devleti’nde Şehir İdaresi: İşbîliye (Sevilla) Örneği”, Mukaddime 10/2 (2019), 486-503. https://doi.org/10.19059/mukaddime.555220
• Alver, Köksal. “Korkut Tuna ve Şehir Sosyolojisi”. İstanbul University Journal of Sociology 3/22 (2011), 331-346.
• Arslan, Hammet. “Buhara: Türkistan’da Çok Kültürlü Bir Kent”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/48 (2018), 29-41.
• Berkman, Haluk. “Bir Sufi Sanatı: Ebru”, 2014. http://halukberkmen.net/pdf/109.pdf
• Bozoğlu, Tülin. “Hegel’in Zeitgeist’ı ve Otoriter Popülist Siyasal Söylemi: Trump Üzerine Bir Okuma”. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi 2/1 (2017), 67-82.
• Cansever, Turgut. İslam’da Şehir ve Mimari. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Ceylan, Can. “Ebrû Sanatı ve Bir Ritüel Deneyimi Olarak Ebrû Yapımı”. Sanat ve Tasarım Dergisi 8/2 (2018), 168-182.
• Çelik, Celaleddin. “İslam Şehri’nden Şehir İslamı’na: Tarihsel Tecrübeden Sosyolojik Pratiğe Şehrin Medeniyet Kodları”. Milel ve Nihal 9/3 (2012), 137-156.
• Çelik, Zeynep. “Reflections on Architectural History Forty Years After Edward Said’s Orientalism”. Journal of the Society of Architectural Historians 77/4 (2018), 381-387.
• Dağlı, Şemsettin Ziya. “İslam ve Ebru Sanatında Soyutlama Düşüncesi Kapsamındaki Çalışmaların Modern Resim Sanatıyla Plastik Bağlamda İlintisi”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi 2/3 (2016), 74-99.
• Demirci, Mustafa. “İslam’da Şehir ve Şehrin Sosyal Dinamikleri”. İstem 2 (2003), 129-146.
• Derman, M. Uğur. “Ebru”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/ebr%C3%BB, ts. Erişim 21 Ağustos 2022
• Derman, Mustafa Uğur. Türk Sanatında Ebru. İstanbul: Akbank Yayınları, 1977.
• Eldem, Edhern vd. Doğu İle Batı Arasında Osmanlı Kenti. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003.
• Goddard, Cedrik Christopher. The Question of The Islamic City. Montreal: Mc Gill University, Institute of Islamic Studies, 1999.
• Gürsu, Orhan. “Sanat ve Psikoloji Etkileşimi: Geleneksel Türk-İslam Sanatları Merkezli Bir Okuma Denemesi.” Journal of International Social Research 8/38 (2015), 1028-1039.
• İnalcık, Halil. “İstanbul: Bir İslam Şehri”. İslam Tetkikleri Dergisi 9 (1995), 221-242.
• İnalcık, Halil - Arı, Bülent. “Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3/6 (2005), 27-56.
• Kılıç, Muhammed Fatih. “İslam Medeniyetinde Sanatın İlkeleri Üzerine”. İslam Medeniyetinin Geleceği: Yeniden Dirilişin İmkânları. 229-236. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi, 2018.
• Kurt, Abdurrahman. “Weber’in İslam Görüşü Üzerine Bir Değerlendirme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2010), 1-23.
• Lapidus, Ira M. İslam Toplumları Tarihi, Cilt. I: Hazreti Muhammed’den 19. Yüzyıla. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Lapidus, Ira M. “The Evolution of Muslim Urban Society”. Comparative Studies in Society and History 15/1 (1973), 21-50.
• Mutluel, Osman. “Sanat Felsefesinde Estetik Obje Çözümlemesi Açısından Ebrû Sanatı”, Turkish Studies 9/11 (2014), 419-428.
• Önal, Mehmet. “Erdemli Şehir ve Hikmetli Bilgi İlişkisi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2014), 35-47.
• Özkafacı, Aysun Aktaş - Eren, Nurhan. “Effect of Art Psychotherapy Using Marbling Art on Depression, Anxiety and Hopelessness in Female Survivors of Domestic Violence With PTSD”. The Arts in Psychotherapy 71 (2020), 1-11.
• Özkul, Kifayet. “Ebru Sanatının Çocuklar Üzerindeki Pozitif Etkileri”. Proceedings Book. 1-10. İksad Yayınevi, 2020.
• Serjeant, Robert Bertram. İslam Şehri. İstanbul: İz Yayıncılık, 1997.
• Sinemmillioğlu, Neşe Karaçay. İslam Kenti Sorunsalı: Bir Eleştirel Okuma. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, 2006.
• Şahin, Yusuf. “Ebruli Şehir”. Şehir ve Düşünce Dergisi 1 (2013), 98-101.
• Şişman, Muhammet Emin. “İslam Mimarlığının Kuramlaştırılma Meselesi: Turgut Cansever’in Yaklaşımı”. bab Journal of FSMVU Faculty of Architecture and Design 2/2 (2021), 126-140.
• Turanlı, Gül. “Edward Said’in Oryantalist Söylem Analizi”. Şarkiyat Mecmuası 30 (2017), 101-119.
• Uğur, Yunus. “Osmanlı Şehirleri ve Şehirleşmesi”. Osmanlı İmparatorluğunda Çevre ve Şehir. 293-327. İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Yılmaz Aslantürk, Arzu. “Medeniyet Tasavvuru Perspektifinden Şehir Kültürü ve Mekansal Doku Etkileşimi”. Yerel Yönetimler Teori, Uygulama ve Yeni Yaklaşımlar. 163-182. Ankara: Nobel Yayınevi, 2020.
• Milliyet. “35 Bin TL’lik Kâbe Manzarası” (10 Haziran 2016). https://www.milliyet.com.tr/dunya/35-bin-tl-lik-k-be-manzarasi-2259959
• Sabah Gazetesi. “100 Yıl Önce Kutsal Topraklar” (08 Nisan 2010). https://www.sabah.com.tr/galeri/dunya/100_yil_once_kutsal_topraklar
• “Ebru Sanatı”. Türkiye Kültür Portalı. Erişim 21 Ağustos 2022. https://www.kulturportali.gov.tr/portal/ebrusanati
• “Ebru Sanatı Yapılış, Türler ve Tarihçe”. İstanbul Sanat Evi. Erişim 21 Ağustos 2022. https://www.istanbulsanatevi.com/resim-dunyasi/ebru-sanati-yapilis-turler-ve-tarihce/
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim 22 Ağustos 2022. https://sozluk.gov.tr/