İbnü’l-Cezerî’nin Tayyibetü’n-Neşr’inde Med ve Kasr Konularının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 20, 345 - 366, 15.12.2023

Mustafa Aksoy , Murat Akkuş

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1405267

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, İbnü’l-Cezerî’nin Kırâât-i Aşere’ye dair Tayyibetü’n-neşr fî’l-kırââti’l-ʿaşr isimli manzum eserinin med ve kasr ile ilgili “bâbü’l-meddi ve’l-kasr” kısmının tahliline yönelik bir incelemedir. İlgili bölümün tahlilinden önce müellifin hayatı, ilmi seyahatleri ve eserleri hakkında genel bilgi verilmiş ve kıraat ilmindeki yeri ve önemi vurgulanmıştır. Daha sonra Tayyibetü’n-neşr isimli eseri ele alınarak eserin muhtevası hakkında açıklamalarda bulunulmuştur. Son olarak eserin med ve kasr bölümü tahlil edilerek müellifin konuya yaklaşımı, ele alışı ve okuyucuya sunuşu incelenmiştir. Bu bağlamda ilgili beyitler çerçevesinde med ve kasr kavramları izah edilmiş ve on kıraat imam ve râvilerine göre meddin çeşitleri, ölçüleri ve mertebeleri açıklanarak konunun daha kolay anlaşılması hedeflenmiştir. İbnü’l-Cezerî’nin böylesi zor ve ihtilaflı bir konuyu yer yer örnekler de vererek kısa, öz ve bir bütün olarak yalnızca on üç beyte sıkıştırarak sunması hiç şüphesiz kıraat ve tecvit ilmi araştırmacıları için çok büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Tecvit, İbnü’l-Cezerî, Tayyibetü’n-Neşr, Med-Kasr

The Analysis of the Issue of Madd and Qaṣr in Ibn al-Jazarī’s Ṭayyiba al-Nashr

Öz

This study examines Ibn al-Jazarī’s poetic work named Ṭayyiba al-Nashr fi al-Qirā’at al-ʿAshr, which is about qirā’at al-ʿashr, and reviews the sections of the text: “bāb al-madd wa al-qaṣr” about madd and qaṣr. Before the analysis of the relevant sections, general information is provided about the author’s life, scientific travels, works, his place, and importance in the science of qirā’at is emphasized. Then, his work named Ṭayyiba al-Nashr is discussed and explanations are made about the content of the work. Finally, the madd and qaṣr sections of the work are analyzed and the author’s approach to the subject, and presentation to the reader are examined. In this context, the concepts of madd and qaṣr are explained within the framework of the relevant couplets, and the subject is aimed to be understood more readily by describing the types, sizes, and levels of madd according to the ten qirā’at imāms and narrators. It is undoubtedly of great importance for researchers of the science of qirā’at and tajweed that Ibn al-Jazarī presents such a difficult and controversial subject by giving examples from time to time and condensing it into only 13 couplets as a whole.

Anahtar Kelimeler

Qirā’at, Tajweed, Ibn al-Jazarī, Ṭayyiba al-Nashr, Madd-Qaṣr

Kaynakça

• Ahmed el-Cezerî, Ebû Bekr b. Muhammd İbnü’l-Cezerî. Şerhu tayyibeti’n-neşri fî’l-kırââti’l-aşr. nşr. Muhammed Ali Beydûn. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Akaslan, Yaşar. Tayyibetü’n-Neşr Şerhlerine Dair Bir İnceleme (Mûsâ Cârullah Örneği). Samsun: Ondokuz Mayıs Ü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlminde Tahrîrât Meselesi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2018), 83-111.
• Altıkulaç, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 20/551-557. İstanbul: TDV Yay., 1999.
• Bigiyef, Mûsa Cârullah. Şerhu tayyibeti’n-neşr fî’l-aşr. Kazan: y.y., 1911.
• Birışık, Abdülhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2004.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 12. Basım, 1998.
• Çetin, Abdurrahman. “et-Teysîr”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 41/57. İstanbul: TDV Yay., 2012.
• Duman, M. Zeki - Altundağ, Mustafa. “Hurûf-ı Mukattaa”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 18/401. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Dabbâ‘, Ali Muhammed. el-İdâe fî beyâni usûli’l-kırâati. thk. Abdulhamid Ahmed Hanefî. Kahire: y.y., 1938.
• Dabbâ‘, Ali Muhammed. İrşâdu’l-mürîd ilâ maksûdi’l-kasîd. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbü’l-Halebî, 1974.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. b. Ömer. Kitâbü’t-teysîr fî’l-kırââti’s-seb‘. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Dimyâtî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Abdilgânî el-Bennâ. İthâfü fuzalâi’l-beşer fî’l-kırââti’l-erbeate aşer. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Fırat, Yavuz. Tecvîd ve Kıraat İlmi Terimler Sözlüğü. İstanbul: Hacıveysizade İlim ve Kültür Vakfı, 2018.
• Haddâd, Muhammed b. Ali b. Halef el-Hüseynî. el-Kavlü’s-sedîd fî beyâni hükmi’t-tecvîd. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbi’l-Halebî, 1349/1931.
• Hâfız, Muhammed Mutî‘. el-İmâm şemsüddin ibnü’l-cezerî fihris müellefâtihî ve-men terceme leh. Dübey: Merkez Cuma el-Mâcid li’s-Sekâfe ve’t-Türâs, 1994.
• Hâfız, Muhammed Mutî‘. Şeyhu’l-kurrâ el-imâm Şemsüddîn İbnü’l-Cezerî. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1995.
• Hamed, Gânim Kaddûrî. Şerhu’l-mukaddimeti’l-cezeriyye. Cidde: Merkezü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 2008.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Ali. Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. thk. G. Bergstrasser. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Ali. en-Neşr fi’l-kırââti’l-aşr. thk. Muhammed Ali Beydûn. 2 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Ali. Manzûmetü tayyibeti’n-neşr. thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Dımaşk: Mektebetü İbni’l-Cezerî, 2012.
• İbn Şüreyh, Ebû Abdillâh Muhammed er-Ruaynî el-İşbîlî. el-Kâfî fî’l-kırââti’s-seb‘. thk. Ahmed Mahmud Abdussemî‘. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Kâdî, Abdulfettah Abdulğanî. el-Büdûrü’z-zâhira fî’l-kırââti’l-aşri’l-mütevâtira min tarîki’ş-şâtibiyye ve’d-dürra. Kahire: Dârü’s-Selâm, 5. Basım, 2011.
• Karataş, Şuayip. İmam Ya‘kûb Kıraatinin Özellikleri ve Delilleri. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2021.
• Kur’ân-ı Kerîm. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Madazlı, Ahmet. “İbn Şüreyh” TDV İslâm Ansiklopedisi. 20/383. İstanbul: TDV Yay., 1999.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Sarakustî, İsmail b. Halef”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 36/115. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Maşalı, Mehmet Emin. Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi. Ankara: Otto Yay., 2020.
• Muhaysin, Muhammed Sâlim. el-Hadî: Şerhu tayyibeti’n-neşr fî’l-kırââti’l-aşr ve’l-keşf an ileli’l-kırââti ve tevcîhihâ. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1997.
• Mushafu’l-Medîne. Medine: Mücemme‘u’l-Melik Fehd, 2000.
• Nasr el-Cerîsî, Muhammed Mekkî. Nihâyetü’l-kavli’l-müfîd fî ilmi’t-tecvîd. Kahire: Mektebetü’s-Safâ, 1999.
• Nesefî, Ebü’l-Berakât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedîvî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Nüveyrî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ali. Şerhu Tayyibeti’n-neşr. thk. Mecdî Muhammed Sürûr Sa‘d Beslûm. 2. Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Öge, Ali. “Tahrîrât İlmine Katkısı Bağlamında Ali el-Mansûrî ve Tahrîru’t-Turuk Adlı Eseri”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49 (2020), 33-63.
• Pâlûvî, Hâmid b. Hâce Abdülfettâh. Zübdetü’l-irfân fî vücûhi’l-Kur’ân. İstanbul: Âsitâne, ts.
• Şâtıbî, Kâsım b. Fîrruh b. Halef er-Ruaynî. Hırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî fî’l-kırââti’s-seb‘i. Tantâ: Dârü’s-Sahâbe li’t-Türâs, 1992.
• Temel, Nihat. Kırâat ve Tecvîd Istılahları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.
• Tomar, Cengiz. “Dımaşk”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 38/320-325. İstanbul: 2010.
• Yüksel, Ali Osman. İbn Cezerî ve Tayyibetü'n-Neşr. İstanbul: İFAV Yayınları, 1996.
• Zemahşerî, Cârullâh Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcud - Ali Muhammed Muavvad. 6 Cilt. Riyâd: Mektebetü Abîkân, 1998.