Abdullah Eyyûbî’nin Okçuluğa Dair Eserinin Osmanlı Kırk Hadis Edebiyatı Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 20, 393 - 415, 15.12.2023

Ali Sever

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1405286

Öz

Belirli bir konuya ait rivayetler hacimli eserlerde toplanabildiği gibi pratik amaçlar gözetilerek daha küçük hacimli telifler de yazılabilmiştir. Bu çerçevede akla ilk gelen türlerden birisi de kırk hadis edebiyatıdır. Şekil ve içerik olarak Osmanlı dönemi, kırk hadis yazımında önemli bir yere sahiptir. Bu makalede Abdullah Eyyûbî’nin okçuluğa dair kırk hadis seçkisi hem kendi özellikleri itibariyle hem de Osmanlı dönemi kırk hadis edebiyatının yazım serüveni çerçevesinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Eserin yazma nüshalarının ve türünün tespiti yapılıp isimlendirmeye dair farklılıklara değinilmiştir. Ayrıca farklı bir yazım türü içerisinde yer alan bu kırk hadis yazım şekli, bir edebî veya ilmî tür içinde diğer bir türün devam etmesinin olanağı çerçevesinde konu edinilmiştir. Bunun için Eyyûbî’nin eseri örnek olarak ele alınmıştır. Müellifin kırk hadis seçkisinde genel olarak kaynak ve üslup hassasiyetinin olduğu görülmüştür. Sadece tercümeye yer verilmemiş, bazı hadislerde kısa şerhler de yapılmıştır. Eserin, Osmanlı dönemi kırk hadis edebiyatı yazım çeşitliliğine dair yeni değerlendirmelere veri sunacak bir potansiyelde olduğu ifade edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kırk Hadis Edebiyatı, Tezkireler, Okçuluk, Osmanlı Dönemi Çalışmaları

Evaluation of ʻAbd Allāh Ayyūbī’s Work on Archery Within the Ottoman Forty Ḥadīth Literature

Öz

While narrations on a certain subject can be collected in voluminous works, smaller volumes can also be written considering practical purposes. In this context, one of the first genres that comes to mind is the forty ḥadīth literature. This article evaluates the forty ḥadīth selection by ʻAbd Allāh Ayyūbī, one of the scholars of the Ottoman period. The manuscript copies and genre of the work were identified and the differences in naming were mentioned. The writing styles of these forty ḥadīth, which belong to a distinct category of composition, are examined in the context of the potential for another genre’s continuation within a literary or academic context. For this reason, Ayyūbī’s work was taken as an example. It has been observed that the author is generally sensitive to source and style in his selection of forty ḥadīth. It has not only been translated but also short commentaries have been made on some ḥadīths. It should be stated that the work has the potential to provide data for new evaluations regarding the diversity of writing in the forty ḥadīth literature of the Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Forty Ḥadīth Literature, Tadhkira, Archery, Ottoman Studies

Kaynakça

• Abdullah Efendizâde, Mehmed Emin Efendi. el-Âs̲âru’l-mecîdiye fi’l-menâḳibi’l-Ḫâlidiye. İstanbul: Mahmûd Bey Matbaası, 1314.
• Bozkurt, Nebi. Hadis’te Folklor Eğlence. İstanbul: İFAV Yayınları, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 2002.
• Bursalı, Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi, ts.
• Can, Barış. “Osmanlı Devleti Klâsik Çağ Savaşlarında Okçular”. Nişangâh-ı İstanbul. ed. Ahmet Uçar. 135-157. İstanbul: Gürsoy Grup, 2019.
• Cevziyye, İbn Kayyim. el-Fürûsiyye. thk. Semîr Hüseyin. Tanta: Dârü’s-Sahâbe, 1411.
• Çelik Polat, Sevda. Minhac-ı Rumat (Giriş-Metin-Dizin). Erzincan: Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Dervâzî, Muhammed Bin Yûnus. Kavsname Dervâzî’nin Okçuluk Kitabı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu - Okçular Vakfı, 2020.
• Deylemî, Şîrûye b. Şehredâr. el-Firdevs bi-meʾs̱ûri’l-ḫiṭâb. thk. es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as. Sünenü Ebî Dâvûd. Riyad: Dârü’s-Selâm, 2009.
• Efendioğlu, Mehmet. “Abdullah Eyyûbî”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu VI. 318-323. İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, 2003.
• Esad Efendi. Üss-i Zafer. İstanbul: y.y., 1827.
• Eyyûbî, Abdullah. Hadis-i erbaîn der hakk-ı feżâil-i tîr u kemân. İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazma, 297.3. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TY/nekty07347.pdf
• Eyyûbî, Abdullah. Hadis-i erbaîn Tercümesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazma, 297.3. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TY/nekty03826.pdf
• Gökdemir, Atila. Müellifi Bilinmeyen Bir Manzum Hadis Tercümesi (İnceleme-Metin). Isparta: Süleyman Demirel Ü., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Güldöşüren, Arzu. II. Mahmud Dönemi Osmanlı Ulemâsı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Hamevî, Ahmed b. Muhammed el-Hanefî. en-Nefeḥâtü’l-miskiyye fî ṣınâʿati’l-fürûsiyye. thk. Abdüssettâr Karağūlî. Bağdat: Matbaatü’t-Tafîd, 1950.
• Işınsu Durmuş, Tuba. Şair ve Sultan Osmanlı’da Edebî Himaye. İstanbul: Muhit Kitap, 2021.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ vd. Beyrut: Dârüʾl-Kütübiʾl-ʿİlmiyye, 2009.
• İnanç, Yonis. “Reîsülkurra Abdullah Eyyûbî Hayatı ve Eserleri”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/29 (2014), 107-128.
• İrtem, Süleyman Kâni. Sultan II. Mahmud Devri ve Türk Kemankeşleri. İstanbul: Temel Yayınları, 2005.
• Kânî Bey, Mustafa. Okçuluk Kitabı Telhîs-i Resâ’ilât-ı Rumât (Asıl metin ve günümüz Türkçesi ile). ed. Yüksel İ. Aydın. çev. Yavuz Kemal - Canatar Mehmet. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2010. Kânî Bey, Mustafa. Telḫîṣ-i Resâil-i rumât. İstanbul: y.y., 1263.
• Karahan, Abdülkadir. İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadis. Ankara: DİB Yay., 1991.
• Karahan, Abdülkadir. “Kırk Hadis”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 25/469-473. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Lutfi Efendi, Ahmed. Tarih-i Lutfi. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1302.
• Metin, Serkan Necati. Türk Spor Okçuluğunun Gelişiminde Osmanlı Devleti Dönemi. Sakarya: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim el-Haccâc. Ṣaḥîḥu Müslim. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2010.
• Öz, Yusuf. “Tezkire”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 41/68-69. İstanbul: TDV Yay., 2012.
• Süreyya, Mehmed. Sicill‐i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Süyûtî, Celâlüddîn. el-Vesâ’il ilâ müsâmerati’l-evâ’il. thk. Esad Tals. Bağdat: y.y., 1950.
• Şahintürk, Hasan. “Osmanlı Devri Okmeydanları ve İstanbul Okçular Tekkesi”. Nişangâh-ı İstanbul. ed. Ahmet Uçar. 29-75. İstanbul: Gürsoy Grup, 2019.
• Şâyi, Fevzân b. İbrahim. Kitâbü’l-ifâdeti ve’t-tabsîri likülli râmin mübtediin ev mehîrin li-Cemâliddîn Abdillah b. Meymûn. Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd, Doktora Tezi, 2008.
• Şeyh Vahîd, Vahîd b. Şeyh Abd el-Celîl el-Buhârî. Müntehab-ı Ehâdis Tuhfe-i Keman-Keşan. 06 Mil Yz FB 309/2.
• Şeyh Vahîd, Vahîd b. Şeyh Abd el-Celîl el-Buhârî. Tuhfe-i Keman-Keşan. 06 Mil Yz FB 309/1.
• Taberânî, Ebû Eyyûb Süleymân. Kitâbu Fażli’r-remy ve talimihî. thk. Muhammed b. Hasen Gumârî. Mekke: Mektebetü’l-Melik Fehd, 1419.
• Tâhirülmevlevî. “Davud Paşa Kışlası Önünde Ok Atışı”. Mahfil 3/27 (1341), 65-68.
• Tâhirülmevlevî. “İ‘dâd-ı Kuvvet”. Sebîlürreşâd 11/269 (1331), 135-139.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2011.
• Turgut, Ali. “Abdullah Eyyûbî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/102-103. İstanbul: TDV Yayınları, ts.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitâbü’l-Meġāzî. thk. Marsden Jones. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Alami, 1966.
• Yıldırım, Selahattin. “Osmanlı Muhaddisleri’nin Eserleri ve Bunlar Arasında Kırk Hadis Çalışmalarının Yeri”. Anadolu’da Hadis Geleneği ve Daru’l-Hadisler Sempozyumu. ed. Muhittin Düzenli. 140-151.
• Samsun: Ondokuz Mayıs Ü. İlahiyat Fakültesi, 2011.
• Yıldız, Fahreddin. “İslâmî İlimler, Divan Edebiyatı ve Tasavvuf Geleneğindeki Yeriyle Tarihten Günümüze Popüler Hadis Kitapları: Kırk Hadisler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2013), 407-455.
• Yüceer, Mustafa. “Hadis İlmi Açısından ‘Men Hafiza’ Rivâyeti ve Manzum Kırk Hadis Geleneğine Tesiri”. Tasavvur/Tekirdağ İlahiyat Dergisi 6/2 (2020), 934-964.
• Yüceer, Mustafa. Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatı. Ankara: TDV Yayınları, 2021.
• Yücel, Ünsal. “Sultan 2. Mahmut Devrinde Okçuluk”. Türk Etnografya Dergisi 10 (1967), 94-102.
• Yücel, Ünsal. Türk Okçuluğu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., 1999.
• Zâid, Semîra. Muḫtaṣaru’l-câmi fi’s-sîreti’n-Nebeviyye. 2 Cilt. Dımaşk: Matbaatü’s-Sabâh, ts.