Taha Abdurrahman’da Ahlâkın Bütünselliği

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 22, 421 - 439, 15.12.2024

Yusuf Şahin , Osman Zahid Çifçi

Öz

Bu çalışma Taha Abdurrahman’ın ahlâk felsefesini insan, akıl, ahlâk, din, modernlik kavramları üzerinde sentez yaparak incelemeyi amaçlamaktadır. Bu inceleme yapılırken özellikle yukarıda belirtilen kavramların birbiriyle ilişkiselliği göz önünde bulundurularak Taha Abdurrahman’ın iddiasının ahlâk felsefesi bağlamında nereye tekabül ettiğine odaklanılmıştır. Çalışma, Taha Abdurrahman’ın felsefesi üzerine ele alınmış ilgili çalışmalardan Taha Abdurrahman’ın ahlâk felsefesindeki pozisyonunu tespit etmesi ve onun ahlâklanmayı ele alış yöntemini ortaya koyması yönlerinden ayrılmaktadır. Taha Abdurrahman, Yeni Çağda var olan ve ahlâklanmada bireyi merkeze alan parçacı ahlâk anlayışına karşı İlk Çağ ve Orta Çağ ahlâklanmasına benzeyen bütüncül ahlâk anlayışını yeniden tesis etme girişiminde bulunarak mevcut ahlâklanmaya alternatif bir anlayış sunmuştur. Bu bakımdan ahlâk felsefesi bağlamında Taha Abdurrahman’ın “metafizik iyi” ye dayalı bir pozisyona sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Taha Abdurrahman’ın kullandığı kavramların sentezi sonucunda onun ahlâklanmayı ahlâkî bağlayıcılık ve ahlâkî sürdürülebilirliği gözeterek ele aldığının ortaya konulması çalışmanın bir başka temel sonucudur. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemine başvurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Ahlâklanma (Tahalluk), Taha Abdurrahman, Metafizik İyi

The Holism of Morality in Taha Abdurrahman’s Work

Öz

This study aims to examine Taha Abdurrahman's moral philosophy by synthesizing the concepts of human, reason, morality, religion, and modernity. In conducting this examination, special emphasis is placed on the interrelatedness of the aforementioned concepts, focusing on where Taha Abdurrahman's claims stand within the context of moral philosophy. The study distinguishes itself from other related works on Taha Abdurrahman’s philosophy by firmly establishing his position in moral philosophy and elucidating his approach to moralization. Taha Abdurrahman offers an alternative understanding to the existing moralization by attempting to reestablish a holistic moral understanding akin to that of the Ancient and Medieval periods, in contrast to the fragmented moral understanding of the Modern Age, which centers the individual in moralization. In this regard, this study concludes that Taha Abdurrahman holds a position based on the concept of “metaphysical good” within the context of moral philosophy. Another fundamental result of this study is the demonstration that through the synthesis of the concepts used by Taha Abdurrahman, he approaches moralization by considering moral obligation and moral sustainability. The document analysis method, one of the qualitative research methods, was employed in this study.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Moralisation (taḫalluq), Taha Abdurrahman, Metaphysical Good

Kaynakça

• Abdurrahman, Taha. Ahlâk Sorunsalı Batı Modernitesinin Ahlâki Eleştirisine Bir Katkı. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Pınar Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Abdurrahman, Taha. al-mafāhīm al-aẖlāqiyyaẗ I: bayna al-iʾtimāniyyaẗ wa al-ʿalmāniyyaẗ. 2 Cilt. Beyrut: Merkez Nuhūḍ, 2021.
• Abdurrahman, Taha. Amel Sorunsalı Bilim ve Düşüncenin Pratik Temelleri Üzerine Bir Araştırma. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Pınar Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Abdurrahman, Taha. Bilgi Ahlâktan Ayrıldığında. çev. Muhammet Ateş. İstanbul: Pınar Yayınları, 4. Basım, 2022.
• Abdurrahman, Taha. Dini Amel ve Aklın Yenilenmesi. çev. Mehmet Emin Güleçyüz. İstanbul: Pınar Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Abdurrahman, Taha. Dinin Ruhu: Sekülerizmin Sığlığından İlahi Sözleşme ve Emanet Paradigmasının Enginliğine. çev. Soner Gündüzöz. İstanbul: Pınar Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Abdurrahman, Taha. fî Usûl’ul-hıvar ve Tecdîdi ’İlm’il-kelâm. Beyrut: el-Merkez Segafî el-Arabî, 2. Basım, 2000.
• Abdurrahman, Taha. Hakikat Arayışı Geleceği İnşa Ufkunda Konuşmalar. çev. Muhammet Ateş. İstanbul: Pınar Yayınları, 2023.
• Abdurrahman, Taha. min’el-insân’il-ebter ila’l-insâni’l-kevser. muh. Rıdvan Merhum. Beyrut: İbda‘, 2. Basım, 2016.
• Abdurrahman, Taha. Modernlik Ruhu: İslami Bir Modernlik İnşasına Giriş. çev. Mehmet Emin Maşalı. İstanbul: Pınar Yayınları, 2022.
• Abdurrahman, Taha. Seküler Ahlâkın Sefaleti İlahi Emanet Paradigmasının Seküler Ahlâk Eleştirisi. çev. Soner Gündüzöz. İstanbul: Pınar Yayınları, 2023.
• Abdurrahman, Taha. Suâlu’l-menhec fî ’Ufuku’t-te’sîsu’l-unmûzec Fikri Cedîd. muh. Rıdvan Merhum. Beyrut/Lübnan: İbda‘, 2. Basım, 2015.
• Abdurrahman, Taha. Şurûd mâ ba‘de’d-dehrâniyye: en-nakdu’l-i’timanî li Ḫurûc min’el-aḫlâk. Beyrut: İbda‘, 2016.
• Alqurashi, Yousef. “Is Taha Abdurrahman a Contractarian Philosopher?” İslami Araştırmalar 3/33 (2022), 704-717.
• Ateş, Muhammet. Taha Abdurrahman’da Modernite Düşüncesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Ateş, Muhammet. “Taha Abdurrahman’ın Düşüncesinde Mecalü’t-Tedavül Kavramı”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 5/1 (2022), 32-46.
• Dursun, Abdurrahim. Taha Abdurrahman’ın Düşüncesinde Ahlâkın Din ve Akılla İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Gamsore, Hamidou. Çağdaş İslam Arap Düşüncesinde Aklın Problemleri, Taha Abdurrahman Örneği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Gündüzöz, Soner. “Batı Kaynaklı Teorilerin Referans Değeri Bağlamında Faslı Filozof Taha Abdurrahman’ın Emanet Paradigması Üzerine Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/1 (15 Haziran 2021), 139-155. https://doi.org/10.18505/cuid.856248
• Gündüzöz, Soner - Gündüzöz, Güldane. “İslami Bir Müzakere Etiğinin İmkanı Üzerine: Taha Abdurrahman’ın Şehadete Dayalı İletişim Teorisi”. Marife 21/1 (2021), 105-129.
• Hallaq, Wael. Modernitenin Reformu Abdurrahman Taha’nın Felsefesinde Ahlâk ve Yeni İnsan. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Hamedi, Monsef. “Reason and Religion in Contemporary Arab Thought”. Al-Daleel 4/4 (2022), 80-103.
• Kılıç, Emrullah. Metafiziksel İyi’den Değer’e Ahlâkın Yolculuğu. İstanbul: İlem Yayınları, 2022.
• Kılıç, Emrullah. “Taha Abdurrahman Düşüncesinde İnsan ve Ahlâkın Yeniden Temellendirilmesi”. Beytülhikme 2/11 (2021), 877-893.
• Kılıç, Emrullah. “Usûl ve Yöntem Arasında Modern İslam Düşüncesi: Benliğin İnşası Taha Abdurrahman ve Burhanettin Tatar Örneği”. Oku Okut Yay., (2022), 1-20.
• MacIntyre, Alasdair. After Virtue a Study in Moral Theory. Indiana: University of Notre Dame Press, 3. Basım, 2007.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Taha Abdurrahman’ın Modernite ve Modernist Kur’an Yorumlarına Yönelik Eleştirileri”. İslam Araştırmaları Dergisi 34 (2015), 1-51.
• Maşalı, Münteha. “Makasıd Konusu Bağlamında Fıkıh Usulü-Ahlâk Tedahülü Üzerinden Bütünlükçü Bir Gelenek Okuması: Taha Abdurrahman Örneği”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2015), 181-219.
• Mellouk, Abdelkader. “fi’l-bahsi an Müşterekîn Ahlâkiyyîn Kevniyyin Putnam, Habermas, ve Taha Abdurrahman”. Tabayyun 6/24 (2018), 97-120.
• Türer, Celal. Etik ve Etik Sorunlar. Ankara: Nobel Yayınları, 2019.
• Woodward, Ashley Dean. Nihilism in Postmodernity: Lyotard, Baudrillard, Vattimo. Colorado: The Davies Group, 2009.