İSLÂMÎ DÖNEM İLK TÜRKÇE TIP YAZMALARININ TÜRK TIP BİLİMİ VE DEONTOLOJİSİ AÇISINDAN GÖRÜNGESEL “PERSPEKTİFİ” BAĞLAMDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 10, 01.04.2012

Meriç Güven

Öz

İslâm tıbbının etkisinde kalan ve X. yüzyıldan itibaren uygulayıcısı olan Türkler, Eski Anadolu Türkçesi Döneminde yaklaşık 50 Türkçe tıp kitabı yazmış, bu kitaplarda, yaşadıkları çağın tıbbına göre ileri günümüz tıbbına göre kayda değer bilgiler vermişlerdir. birçoğu tıp hekimi olan müellif veya müstensih tarafından yazılan bu kitaplar, tıbbın bir birçok disiplinini kapsayacak bir içeriktedir. Kitaplarda hastalıkların belirtileri, tanıları ve tedavileri deneysel tıpla uyumlu olacak biçimde açıklanmış ve “Materıa Medıca”den söz edilmiştir. Ameliyatlar, yazmaların bazılarında safhalarıyla bazılarında yöntem ve teknikleri ile İslam Tıbbı içinde ilk defa bu dönemde tıbbî İllüstrasyonlar kullanılarak anlatılmıştır. 20. Yüzyıl tıp penceresinden bakıldığında orijinal (özgün ve otantik) görülen bu dönem tıp yazmaların modern tıp ile uyumlu bazı ileri ve aktüel(güncel-edimsel) bilgileri haiz olduğu, Türk tıp biliminin ve deontolojisinin(etiğinin) gelişimine yadsınamayacak katkılar sağladığı genel ve çevresel bağlamlı değerlendirmede bir görüş ve kanaat olarak dile getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: İslâmi Dönem ilk Türkçe tıp kitapları; İslâmi Dönem Türk tıbbı ve etiği; Türkçe Tıp yazmalarının önemi.

Anahtar Kelimeler

İslâmi Dönem ilk Türkçe tıp kitapları, İslâmi Dönem Türk tıbbı ve etiği, Türkçe Tıp yazmalarının önemi

An Assessment of Pioneering Turkish Medical Manuscript of Islamic Period from the General Perspective of Turkish Medical Science and Deontology

Öz

Abstract Turks, who were under the influence of the Middle-Age Islamic Medicine Literature, had written 50 medical books using the Olden Anatolian Turkish. The medical information these books included were ahead of the time period that they were written and they also provided considerable medical information for the current time period. Most of the authors of these medical books were medical doctors and they comprehended various disciplines of medicine. Furthermore, these books included information on the prognostication, diagnostics, and therapy of many illnesses in accordance with experimental medicine and also the term “Matiere Medicale” was mentioned in these books. Some of these medical books included information about methods and techniques of some surgical operational procedures by using drawings; others included drawings and explanation of medical treatment processes for the first time in Islamic Medicine. When these books are analyzed from the 20th Century medical science perspective, it is obvious that they included original and popular information, which contributed considerably to the current medical science and medical deontology.

Anahtar Kelimeler

Pioneering Turkish Medical Manuscript of Islamic Medicine Period, Islamic Period Turkish Medicine and Deontology, Importance of Olden Turkish Medical Books

Kaynakça

• Altıntaş A. “Eski Türk Tıbbına Bir Bakış”, Türk Tıp Eğitiminin önemli Adımları İstanbul CSA Global publishing Şubat 2006. Türkçe 1. Baskı. s.6, 2006.
• Sarı N. Akgün B., Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri I, Sempozyum Dizisi No:62. s.1-24, Mart 2008.
• Uzel İ. Süveren K., Şerefeddin Sabuncuoğlu Mücerreb-Nâme Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 1999.
• Korkmaz Z., “Eski Anadolu Türkçesinin Türk Dili Tarihindeki Yeri” Fikret Türkmen Armağanı, Kayrılmaz Matbaası, s.471 İzmir, 2005.
• Güven M. “Kitabu’l Müntahab fi’t-Tıbbın Türk Tıp Dili Açısından Değeri ve Müellifi Abdulvehahb bin Yusuf’un Türk Tıp Diline katkıları”,Uluslar Arası Türklük Bilgisi Sempozyumu 25-27 Nisan 2007, Erzurum, 2007.
• Bölükbaşı O. “Türkçe Tıp Eğitimi: Eski Ama Gerçekleşmemiş Bir Hayalin El Birliği İle Yok Edilişi” STED cilt 13, S. 11, s. 415–416, 2004.
• Tabib İbn-i Şerif -15.Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı Yâdigâr-ı İbn-i Şerif 2.C. Hazırlayanlar Okutan M. Yahya, Doğan Koçer, Mecit Yıldız Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, İstanbul.
• Önler Z. Celalüddin Hızır Paşa(Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifa I, TDK Yayınları, İstanbul, 1999.
• Koman M. Abdulkahir - Müntahab, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi Yayını No :15, İstanbul, 1949.
• Şahin M. Ü. Mü’min Bin Mukbil, Miftâhu’n-Nûr ve Hazâinü’s-Surûr(Dil incelemesi, Metin, Söz Dizini), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Malatya, 1994. 10