Karagöz Oyunlarına Yansıyan Türk Tıp Kültürü

Yıl 2013, Lokman Hekim Journal 2013; Supplement, 103 - 103, 01.09.2013

Nil Sarı Tuğba Gencer Onur Çeçen

Öz

Karagöz oyunlarında yer alan bazı kişiler, olaylar, ortamlar/ dekorlar, nesneler, tabirler ve diğerleri geleneksel Türk tıp kültürünü Osmanlı tebaası ve adetleri çerçevesinde ve tarihi boyutu içinde yansıtır. Tıp yazmalarında ve arşiv belgelerinde bulamayacağımız bir takım hastalık, rahatsızlık ve sakatlık konuları karşısında halkın yaklaşımını ve değerlerini Karagöz’ün gösteri metinlerinde ve tasvirlerinde bulabilmekteyiz. Dönemin tıp dili ile halkın anlayamadığı tabirlerle verilen çeşitli rahatsızlıklar ve tedavileri yanlış anlaşılmaya yol açarak seyirci için bir eğlence konusu olurken; sara, sıtma, havale, mangal kömürü zehirlenmesi, iğne yutma, mide ağrısı, sedef hastalığı gibi halkın kavrayabildiği rahatsızlıklar tipik yönleriyle güldürü konusu olabilmektedir. Belirli rahatsızlıklar için tavsiye edilen tedaviler, ilaçlar ve yemek tarifleri halkın tıp bilgisine ait ipuçları verirken, aynı zamanda bunların güldürüye konu olan yönlerini de aksettirir. Bir eğlence öğesi olarak ölümün tanımları ve ilgili yorumlar ayrıca dikkat çekicidir. Rahatsız kişiler olarak değerlendirilmeyen Tuzsuz Deli Bekir, Deli Dumrul, Altıkulaç Bebe Ruhi, Tiryaki (Esrarkeş, Sarhoş) gibi tiplemeler seyirciyi güldürür. Bazı olayların geçtiği eczane, şerbethane, hamam gibi ortamların tasvirleri dönemin kurumlarına ışık tutar. Örnekleri çoğaltabiliriz. Bu sunumda, yayınlanmış olan Karagöz metinleri ve tasvirleri çerçevesinde, hayal oyunları içinden derlediğimiz geleneksel Türk tıp kültürünün öğelerini değerlendirmekteyiz

Anahtar Kelimeler

Karagöz, Türk tıp kültürü

Turkish Medical Culture Reflected in Karagöz Shadow Plays

Öz

Personalities, events, settings/decorations, substances and phrases etc. dealt with in Karagöz shadow plays reflect several aspects of traditional Turkish medical culture in historical settings while picturing traditions of the population in general, including non-Muslim subjects of the Ottoman community. We can learn the approach of people in the face of several diseases, disorders and disabilities through the texts of Karagöz plays, which cannot be reached in medical manuscripts and archive documents. While the communication of various disorders and therapies through an incomprehensible language leading to misunderstanding was a subject of amusement for the audience, the typical aspects of disorders such as epilepsy, malaria, convulsion, charcoal poisoning, swallowing a needle, stomach ache and psoriasis that could be understood by people were also matters of amusement. Besides reflecting the humorous aspects of various medical treatments, drugs and diets advised for certain disorders, texts also give hints about peoples’ medical knowledge. Several descriptions and comments about death, making fun of it, also draw attention. Some characters like Tuzsuz Deli Bekir (the crazy Tuzsuz Bekir), Deli Dumrul (the mad Dumrul), Altıkulac Bebe Ruhi (the dwarf), Tiryaki (the addict, the drunk), who are not taken as ill people, amuse the audience. Stages like a drugstore, sorbet store and Turkish bath portray institutions of the period. In this presentation, we will evaluate elements of traditional Turkish medical culture picked out from published Karagöz plays and depictions

Anahtar Kelimeler

Karagöz, Turkish medical culture